Википедија

Stari grad (Baku)

Stari grad ili unutrašnji grad (azer. İçərişəhər )[1] je istorijsko jezgro Bakua, glavnog grada Azerbejdžana. Stari grad je najstariji deo Bakua,[2] okružen zidovima. 2007. godine u Starom gradu je bilo oko 3000 ljudi.[3] U decembru 2000. godine, Stari grad Baku, uključujući Palatu Širvanšaha i Devojačku kulu, postao je prvi lokalitet u Azerbejdžanu koju je UNESKO klasifikovao kao lokalitet svetske baštine.

Stari grad
İçəri şəhər
Stari grad (Baku)
Svetska baština Uneska
Mesto Azerbejdžan
Koordinate40° 21′ 54″ S; 49° 50′ 10″ I / 40.365033° S; 49.836° I / 40.365033; 49.836
Površina221.000 m2 (2.380.000 sq ft)
Uključuje
Ugroženost2003 Edit this on Wikidata–2009 Edit this on Wikidata
Veb-sajtwww.icherisheher.gov.az/lang,en/

Istorija uredi

 
Paganski hram u Ičeri Šeheru
 
Jedna od kapija Ičeri Šehera

Opšte je prihvaćeno da Stari grad, uključujući i njegovu Devojačku kulu, datira bar iz 12. veka, a neki istraživači tvrde da je izgrađen još u 7. veku. Pitanje nije do kraja rešeno.[4]

Tokom tog srednjovekovnog perioda Bakua, izgrađeni su spomenici kao Sinig Gala minaret (Synig Gala Minaret) (11. vek), zidovi tvrđave i kule (11. – 12. vek), Devojačka kula, Multani karavanserai i kupatilo Haji Gajib (15. vek), palata Širvanšah (15.-16. veka), Bukara Karavanserai i Gasimbej amam (16 vek).

1806. godine, kada je Baku bio okupiran od strane Ruskog carstva tokom Rusko-persijskog rata (1804–1813), bilo je 500 domaćinstava i 707 radnji, a 7.000 stanovnika je bilo u Starom gradu (tada jedinom susedstvu Bakua) od kojih su skoro svi bili etnički Tati.[5] Između 1807 i 1811. popravljene su gradske zidine i produžena su utvrđenja. Grad je imao dve kapije: Saljan i Šemaka. Grad je štitilo desetine topova postavljenih na zidine. Luka je ponovo otvorena za trgovinu, a 1809. osnovana je carinarnica.[6]

U tom periodu Baku se počeo širiti izvan gradskih zidina, a pojavila su se nova susedstva. Tako su se izrazi Unutrašnji grad (azer. İçəri Şəhər ) i spoljni grad (azer. Bayır Şəhər) počeli upotrebljavati.

Dolaskom Rusa tradicionalni arhitektonski izgled Starog grada se promenio. Mnoge evropske građevine izgrađene su tokom 19. i početkom 20. veka, u stilu baroka i gotike.

Godine 1865. srušen je deo gradskih zidina sa pogledom na more, a kamenje je prodato i korišćeno u izgradnji Spoljašnjeg grada. Novac dobijen od ove prodaje (44 000 rubalja) otišao je u izgradnju Baku bulevara. 1867. godine na Bulevaru su se pojavile prve fontane.

U ovom periodu otvorene su još dve kapije, od kojih je jedna bila poznata Tagijeva kapija (1877). Otvaranje novih kapija i prolaza nastavilo se u sovjetskom periodu.

Armenska crkva Presvete Bogorodice, sagrađena je pod persijskom vlašću između 1797. i 1799. u senci Devojačke kule, ali je prestala da funkcioniše 1984. godine i srušena je 1992. godine.

Susedstva uredi

 
Ulica Ičeri šeher
 
Pogled na Ičeri šeher sa Devojačke kule

Stari grad bio je podeljen u nekoliko četvrti, koje su ujedno služile i kao društvene podele. Ponekad su delovi Starog grada nazivani po njihovoj džamiji: na primer, četvrt Džumove džamije, četvrt Šal džamije, četvrt Mahamadjar džamije itd.[7]

Spisak glavnih četvrti uredi

  • Sejids, četvrt sveštenika
  • Agšalvarlilar, četvrt gradskih plemića, bukvalno "oni sa belim pantalonama"
  • Bozbašjemejenler, četvrt "onih koji ne jedu meso"
  • Gemičiler, četvrt brodograditelja i mornara
  • Hamamčilar, četvrt zaposlenih u javnom kupatilu
  • Arabačilar, četvrt vozača vagona i kolica
  • Nojutčuler, četvrt naftnih radnika
  • Juhud Zejnalilar, jevrejski kraj
  • Lezgiler, četvrt dagestanskih oklopnika i kovača
  • Gilaklar, četvrt trgovaca iz Gilana

Podzemna infrastruktura uredi

2008. godine otkriven je drevni podvožnjak iz 19. veka, tokom rekonstrukcije u parku Vahid. Radnici su prošli oko 200 m duž tunela, ali su se zatim zaustavili, susrećući se sa masom vode i mulja. Sudeći po fotografijama snimljenim u pećini, tunel je izgrađen vrlo temeljito, zidovi, plafon i pod tunela popločani su belim rezanim kamenom. Radnici su takođe pronašli nekoliko novčića iz sovjetskog perioda, što sugeriše da je pre njih neko bio u tunelu, pre najmanje 20 godina.[8]

Prema naučniku Vitaliju Antonovu, Baku je krajem 18. veka bio kavkasko središte revolucionarnog pokreta, a pronađeni podvožnjak je iskopan da bi spasao guvernera u slučaju masovnih nereda u gradu. Druga verzija je da je ovaj prolaz jedan od nekoliko, koji vodi do drevnog dvorca Sabajil, koga je preplavilo Kaspijsko more. Postoji nekoliko tunela koji vode od Palate Širvanšaha i Sinik Gala do mora. Sinik Gala je bila džamija u 15. veku, u vreme Šaha Ismaila, a uništile su je trupe Petra Prvog. Odnosno, otkriveni prolaz je deo podzemne mreže koja povezuje grad Sabajil sa kopnom.[9]

Obrazovanje uredi

Prva poznata medresa u Starom gradu otvorena je u 12. veku, a među njenim popularnim učiteljima bio je Baba Kuhi Bakuvi. Četiri stotine godina kasnije, drugi ugledni naučnik po imenu Seid Jahja Bakuvi (umro 1403) osnovao je Darulfunun (Kuću umetnosti i nauke, prototip modernog univerziteta) u Palati Širvanšaha. Ali sa padom države Širvanšaha, obrazovanje u Bakuu je postepeno propadalo. Do 1806. godine u Starom gradu je ostalo samo dvanaest molakana (osnovne i srednje škole, koje su držale džamije), a samo tri su preživele u 20. veku. Kasnije su sve takve škole zatvorene i zamenjene modernim vrtićima i državnim sekularnim školama.

Svetska baština uredi

U decembru 2000. godine, Stari grad Baku sa Palatom Širvanšaha i Devojačkom kulom postao je prvi lokalitet u Azerbejdžanu koji je UNESKO klasifikovao kao lokalitet svetske baštine .

Tri godine kasnije, 2003. godine, UNESKO je stavio Stari grad na listu svetske baštine u opasnosti, navodeći štetu od zemljotresa u novembru 2000. godine, slabu zaštitu i "sumnjive" napore na obnovi.[10]

Komitet za svetsku baštinu 2009. godine pohvalio je Azerbejdžan zbog njegovih napora da sačuva grad Baku i uklonio ga sa liste ugroženih. [11] [12]

Stari grad u filmovima uredi

Neke scene poznatih filmova iz Azerbejdžana i Sovjetskog Saveza, poput "Diamong-ova ruka", "Čovek amfibija", "Aibolit-66", "Teheran-43", "Ne bojte se, ja sam s vama" koji su poznati širom sveta, snimani su u Starom gradu.[13] Film "Brilijantna ruka" je sniman u Starom gradu odlukom Leonida Gajdaja. U filmu se pojavljuju stare ulice Starog grada, Palata Širvanšaha, minareti džamija i zidovi tvrđave. U Ičerišeheru, gde se snimao film, postavljen je spomenik Juri Nikulinu.[13]

Karakter i nasleđe uredi

 
Ulične oznake u Starom gradu

Duži vremenski period, eksplicitni simbol Starog grada bilo je drvo duda koje se nalazilo iza džamije Djuma. Verovalo se da je drvo bilo staro nekoliko stotina godina. Drvo se pominje u mnogim izrekama i popularnim pesmama u Starom gradu i postalo je lokalna znamenitost. Mesto na kome se to drvo nalazilo nazivalo se Trg Duda. Međutim, tokom 1970-ih godina dud je posečen zbog građevinskih radova u blizini.

Još jedna popularna znamenitost Starog grada je lokalna knjižara koja prodaje uglavnom stare, ali i nove knjige. Popularno je odredište studenata i bibliofila, najviše zbog svog niske cene.

Stari grad Baku prikazan je na prednjoj strani novčanice Azerbejdžana od 10 manata koja se izdaje od 2006. godine.[14]

Galerija uredi

Reference uredi

  1. ^ [1] İçəri Şəhərə xoş gəlmişsiniz!
  2. ^ Akhundov, Fuad. „6.2 Walking Tour: Baku's Old City”. Azerbaijan International. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  3. ^ Vəfalı, Təbriz (8. 9. 2007). „İçərişəhərin əhalisi azalıb” (na jeziku: azerbejdžanski). Həftə İçi. Arhivirano iz originala 13. 9. 2018. g. Pristupljeno 29. 4. 2017. 
  4. ^ Mir Teymur. Ichari Shahar – The Heart of Baku: A Living Monument from the Middle Ages. Azerbaijan International, Summer 2000
  5. ^ Minahan, James B. (10. 2. 2014). Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia. ISBN 9781610690188. Pristupljeno 9. 3. 2015. 
  6. ^ Fatullaev, Šamilь. Gradostroitelьstvo Baku XIX – Načala XX Vekov. Baku, Institut arhitekturы i iskusstva Akademii nauk AzSSR, 1978
  7. ^ Alakbarov, Farid. Baku's Old City: Memories of How It Used to Be. Azerbaijan International, Autumn 2002.
  8. ^ Ancient underpass discovered near Icheri Sheher – PHOTO
  9. ^ „The discovered in Baku underpass may become a clue to the new mysteries of the Azerbaijani history”. Arhivirano iz originala 15. 8. 2011. g. 
  10. ^ UNESCO World Heritage site: Walled City of Baku with the Palace of the Shirvanshahs and the Maiden Tower
  11. ^ World Heritage Committee hails Azerbaijan for preservation of Baku Arhivirano 2009-06-27 na sajtu Wayback Machine
  12. ^ Hürriyet UNESCO adds more sites to its world heritage list[mrtva veza]
  13. ^ a b „Юriю Nikulinu v Baku postavlen pamяtnik”. 
  14. ^ Central Bank of Azerbaijan. National currency: 10 manat. – Retrieved on 25 February 2010.

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Стари_град_(Баку)&oldid=27016332”