Stefan Crnojević
Stefan I Crnojević (umro 1465. godine), poznat i kao Stefanica I Crnojević, bio je srpski srednjovekovni velikaš i prvi samostalni vladar Zete iz dinastije Crnojevića. Vladao je od 1451. do 1465. godine. Prethodno je kao vojvoda bio u službi srpskog despota Đurđa Brankovića, u vreme kada je oblast Zete bila u sastavu Srpske despotovine. Potom se priklonio Mlečanima, iskoristivši povlačenje despotove vlasti za uspostavljanje samostalne oblasne uprave u Zeti. Tokom vladavine, uspeo je da održi Zetu između Mletaka i Turaka. Nasledio ga je sin Ivan Crnojević.[1]
| Stefan I Crnojević | |
|---|---|
 Grb Crnojevića | |
| Lični podaci | |
| Datum smrti | 1465. |
| Mesto smrti | Zeta |
| Porodica | |
| Potomstvo | Ivan Crnojević |
| Period | 1451-1465 |
| Prethodnik | Đurađ Branković |
| Naslednik | Ivan Crnojević |
Vojvoda uredi
Stefan Crnojević se prvobitno istakao kao vojvoda, tokom druge četvrtine 15. veka, postavši jedan od najznačajnijih velikaša na području Zete, koja je počevši od 1421. godine bila u sastavu Srpske despotovine.[2] U to vreme, dolazi do čestih sukoba sa Mlečanima koji su iz svojih primorskih uporišta nastojali da potisnu vlast Srpske despotovine ne samo sa primorskog područja Donje Zete, već i sa područja Gornje Zete u unutrašnjosti. Tokom ovih sukoba, zetski velikaši su pristajali uz jednu ili drugu stranu, prema trenutnim prilikama, a istaknutu ulogu u vojnim i političkim zbivanjima na prostorima Zete dobija velikaška porodica Crnojevića, koja se sredinom 15. veka učvrstila u oblastima Gornje Zete. Glavni predstavnik ove porodice bio je vojvoda Stefan Crnojević, koji je zajedno sa svojom braćom i drugim srodnicima prvobitno bio u službi srpskog despota.
U novonastalim okolnostima, koje su nastupile nakon prvog pada Smedereva (1439), vojvoda Stefan Crnojević se tokom narednih godina kolebao između despota Đurđa, hercega Stefana Vukčića Kosače i Mletaka. Prešavši na mletačku stranu, ratovao je protiv vojske despota Đurđa i znatno doprineo da se učvrsti mletačka vlast u primorskim oblastima Donje Zete. Vojska koju je vodio vojvoda Stevan u nekoliko navrata je porazila despotovu vojsku, što je rezultovalo proširivanjem teritorije koju su kontrolisali Crnojevići.
Ženidba uredi
Njegova žena Marija je bila sestra Skenderbegova, po kome je dobio ime prvi Ivanov sin Đurađ.
Pregovori sa Mlečanima uredi
Nakon 1444. godine, vojvoda Stefan je ponovo pristao uz srpskog despota. U tom periodu, zbog pobune u Grblju, grad Kotor je bio u teškom položaju i tražio je od Mlečana da utiče na vojvodu Stevana da pređe na njihovu stranu. usled Stefanovog pristajanja na nove pregovore sa Venecijom, u porodici Crnojevića izbili su ozbiljni sukobi među braćom, koji su se završili tako što je Stefan iz pregovora potpuno odstranio svoju braću. Sklapanjem ugovora sa Mlecima 1451. godine Stevan je postao vrhovni vojvoda Gornje Zete kome su Mlečani godišnje plaćali 500 dukata, a u znak priznavanja mletačke vrhovne vlasti Stefan je bio obavezan dva meseca godišnje ratuje za Mletačku republiku. Mleci su ga 1452. imenovali za svog kapetana i vojvodu gornje Zete i obezbedili ga čitavim nizom prihoda. Teritorije koje je kontrolisao Stevan graničile su se sa teritorijama herceg Stefana Vukčića Kosače.
Ivan kao talac uredi
Da bi Stefanica izrazio poštovanje prema lokalno moćnom herceg Stefanu, a prema srednjovekovnom načinu ponašanja, bio je primoran da svog sina Ivana da kao talaca. Ovo Ivanovo zatočeništvo kod herceg Stefana trajalo je oko deset godina, a pušten je posle insistiranja Venecije kod Hercega na zaslugama Stefana Crnojevića u borbama protiv Despotove vojske.
Smrt uredi
Posle smrti Stefana 1465. godine vladar Zete postaje njegov sin Ivan Crnojević (1465-1490).
Porodično stablo uredi
| 16. Đuraš Ilijić | ||||||||||||||||
| 8. Crnoje Đurašević | ||||||||||||||||
| 4. Radič Crnojević | ||||||||||||||||
| 2. Đurađ Đurašević Crnojević | ||||||||||||||||
| 5. Jelena Crnojević Hranić | ||||||||||||||||
| 1. Stefan Crnojević | ||||||||||||||||
| 6. Koja Zaharija | ||||||||||||||||
| 3. ćerka Koje Zaharije | ||||||||||||||||
| 14. Leka Dukađini | ||||||||||||||||
| 7. Bolja Balšić | ||||||||||||||||
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Blagojević & Medaković 2001, str. 282.
- ^ Spremić 1982, str. 195-204.
Literatura uredi
- Blagojević, Miloš; Medaković, Dejan (2000). Istorija srpske državnosti. 1. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Božić, Ivan (1970). „Zeta u Despotovini”. Istorija Crne Gore (PDF). knj. 2, sv. 2. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 135—275.
- Božić, Ivan (1970). „Vladavina Crnojevića”. Istorija Crne Gore (PDF). knj. 2, sv. 2. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 277—370.
- Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Božić, Ivan (1982). „Potiskivanje pravoslavlja”. Istorija srpskog naroda. knj. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 278—288.
- Veselinović, Andrija (1995). Država srpskih despota (1. izd.). Beograd: Vojska.
- Jovan Erdeljanović, Stara Crna Gora, Slavoljublje, Beograd 1978.
- Kalić, Jovanka (2001). Srbi u poznom srednjem veku (2. izd.). Beograd: Istorijski institut.
- Miklosich, Franz (1886). Die Serbischen Dynasten Crnojević: Ein Beitrag zur Geschichte von Montenegro (PDF). Wien.
- Spremić, Momčilo (1982). „Pripajanje Zete Despotovini i širenje mletačke vlasti u Primorju”. Istorija srpskog naroda. knj. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 195—204.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Ćorović, Vladimir (1997). Istorija srpskog naroda.
- Redakcija za istoriju Crne Gore, Istorija Crne Gore,(Knjiga 2, tom 2), Titograd, 1970.
- Redakcija za istoriju Crne Gore, Istorija Crne Gore,(Knjiga 3, tom 1), Titograd, 1975.
