Sholastika
Sholastika (od grč. σχολεῖον — dokolica; lat. schola — škola) srednjovekovna je hrišćanska filozofija, upražnjavana u crkvenim i manastirskim školama i ranim evropskim univerzitetima.
Filozofija je smatrana ,,sluškinjom teologije jer nije imala zadatak da traga za istinom, već samo da objasni i potvrdi osonovne verske dogme sadržane u Bibliji i drugim crkvenim knjigama.
Iako se ovaj termin često koristi za označavanje doktrinarnih stanovišta za koja se tvrdi da su bila dominantna u srednjem veku, sholastika, u stvari, ima slobodnije i šire značenje. Ovaj termin bi se mogao adekvatnije primeniti na jedan filozofski pokret svojstven naročito (iako ne isključivo) srednjovekovnim školama i univerzitetima od 12. do ranog 16. veka, karakterističan kako po metodu tako i po sadržaju. Po metodu, izrazitim naglašavanjem sistematizovanja znanja i strogom upotrebom logike u pronalaženju prihvatljivog stanovišta među suparničkim autoritetima; po sadržaju, stalnim nastojanjem da se filozofsko racionalno rasuđivanje primeni ne samo na logiku, epistemologiju, etiku, prirodnu nauku i metafiziku, nego isto tako i na ona osnovna hrišćanska uverenja koja se ne temelje na razumu, nego na otkrivenju Svetog pisma.
Sholastika ima poseban odnos prema teologiji, jer postavlja zahtev da filozofija objasni verske dogme i privede čoveka razumevanju objavljenih i prihvaćenih istina. Njen cilj nije naći istinu, nego shvatiti i opravdati već predanu, objavljenu istinu. Argumentacija se uglavnom poziva na autoritete tradicije (Biblija, sveti oci, a posebno Aristotel, koga je nazivan Filozof).
Uz skolastiku se razvija i mistika, koja nije usmerena na pitanje verske zajednice, već nastoji intuitivnom spoznajom pojedinca voditi jednosti i ljubavi s bogom.
Pogledi na vaspitanje uredi
Sholastika je bila sistem nastave i naučnog mišljenja koje je težilo da izmiri razum i religiju, koristeći antičku filozofiju, pre svega Aristotela. Osvajanjem Španije Arabljani su sa sobom doneli jelenističku kulturu. To je uticalo na otvaranje nižih škola, gde se učilo čitanje, pisanje, gramatika i izračunavanje korena, za razliku od visokih škola gde se izučavala književnost, astronomija, matematika, filozofija i medicina. Najznačajnija viša škola bila je u Kordovi, sa bibliotekom od 400.000 knjiga, koja je ujedno bila i univerzitet. Na visokim školama obrazovali su se studenti iz mnogih zapadnoevropskih zemalja, koje izvršile uticaj u XII i XIII veku i na osnivanje prvih evropskih univerziteta. Na njima su se studenti upoznavali sa najistaknutijim kulturnim ostavarenjima a naročito sa Aristotelovom filozofijom za koju je komentar napisao čuveni arapski filozof Averoes (1126-1198) koji je za sve vreme sholastike bio popularan u Evropi. Tako je u XIII veku Aristotelova filozofija počela da prodire iz arapske Španije u hrišćansku Evropu, a samim tim i grčka i arapska kultura.
Sve je počelo da dovodi u pitanje autoritet crkve a pre svega napredne potrebe ovog vremena. I u filozofiji se javljaju više pravaca, kao što je realizam i nominalizam, i svako sa svog stanovišta utvrđuje stvarnost, čime se unose i elementi materijalizma, koji su suprotni hrišćanskom tumačenju sveta. Dakle, autoritet crkve počeo je da slabi, ali i njen političko-ekonomski značaj.To je nametnulo potrebu da se vera dokaže razumom uz pomoć i oslonac na idealističke elemente Aristotelove filozofije, koji su dopunjeni hrišćanskim idejama. Tako je nastala posebna crkvena filozofija, sholastika, sa ciljem da izmiri veru i razum, filozofiju i religiju.
Sholastika je kao način razmišljanja, u prvo vreme svoga postojanja, razvijala umne sposobnosti, izoštravala mišljenje i upućivala u metodičnost, pa je tako predstavljala preokret u odnosu na raniji srednji vek. Ovi pozitivni elementi ne znače njenu punu opravdanost. To se pokazalo u XIV i XV veku, kada su okviri sholastike bili suviše uski da omoguće razvoj filozofske misli.[1][2][3]
Predstavnici uredi
- Anzelmo Kenterberiski (1033-1109) bio je nadbiskup iz Aoste u Italiji i smatra se prvim utemeljivačem sholastičke filozofije.
- Pjer Abelar (1079-1142) smatrao se najznačajnijim reprezentom srednjovekovne filozofije. Proslavio se i po svojoj metodi, kada se u vezi sa nekom temom navode mišljenja za i protiv (pro et contra).
- Toma Akvinski (1225/1226-1274) čija su dela za filozofiju i teologiju tako znamenita, da je službeno proglašen za sveca 1323. godine. On tvrdi da je vera šira, dublja i značajnija od razuma. Osnovna njegova teza je da je Bog tvorac sveta, a da je Biblija najvažnija nauka jer je njen predmet.[1][2][3]
Vidi još uredi
Reference uredi
Literatura uredi
Cenić, Stojan (2001). Vaspitanje u antičkoj i feudalnoj epohi. Vranje: Učiteljski fakultet Vranje.
Petrović, Jelena (2005). Vaspitanje kroz istorijske epohe. Vranje: Učiteljski fakultet Vranje. ISBN 978-86-82695-17-2.
Žlebnik, Leon (1970). Opšta istorija školstva i pedagoških ideja. Beograd: Naučna knjiga.