Fruškogorski partizanski odred

Fruškogorski narodnooslobodilački partizanski odred bio je partizanski odred formiran 9. septembra 1941. na Fruškoj gori. Bio je prva gerilska formacija u okupiranom Sremu, koji je tada bio u sastavu ustaške Nezavisne Države Hrvatske (NDH). Prilikom formiranja imao je oko 60 boraca, a Štab odreda sačinjavali su — komandant Sima Relić, politički komesar Stanko Paunović Veljko i zamenik komandanta Boško Palkovljević Pinki.[1]

Fruškogorski partizanski odred
Jugoslovenska partizanska zastava
Postojanje9. septembar 1941 — septembar 1942.
Mesto formiranja:
Fruška gora
Jačinaoko 60 boraca[a]
DeoNarodnooslobodilačka vojska Jugoslavije Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Komandanti
KomandantSima Relić[a]
Politički komesarStanko Paunović Veljko[a]

Zajedno sa Podunavskim odredom do jula 1942. izveo je preko 200 akcija na posade, kolone i transporte neprijatelja, uglavnom delujući u širem rejonu Fruške gore. Sredinom 1942, posebno u vreme bitke za žetvu, borbena aktivnost Fruškogorskog i Podunavskog odreda proširila se na područje čitavog Srema. Početkom septembra 1942. Fruškogorski odred je reorganizovan u Prvi fruškogorski bataljon, koji je uključen u tada formirani Treći sremski partizanski odred.[2][3]

Pozadina

uredi

Početkom avgusta 1941. godine, prva odmetnička grupa se oformila kad su ustaše uhapsile i zatvorile u Bešenovački manastir Slavka Nikšića, Kaju Relić i Živka Bjegojevića, poznatog borca radničkog pokreta. Sima Relić je sa Gazibarićem i Žicarem napao i razoružao stražare ispred manastira i oslobodio zatvorenike, nakon čega su se odmetnuli na Frušku goru.[4]

U noći 21/22. avgusta 1941. godine iz zavoda u Sremskoj Mitrovici pobegla su 32 politička zatvorenika, većinom članovi KPJ. Bekstvo su organizovali kaznionički komiteti KPJ i OK SKOJ-a za Srem.[5] Nakon par dana odbegli komunisti su se spojili sa oružanom grupom koja se već nalazila na Fruškoj gori.[4] Spektakularno bekstvo, organizovano od sremskih omladinaca, je imalo veliki mobilizacioni značaj u celoj oblasti.

Dana 24. avgusta u Bešenovačkom Prnjavoru (kod Iriga) Iriška partijska organizacija doturila 15 pušaka i 2 sanduka municije fruškogorskim partizanima.[5]

Dana 26. avgusta na Čerevićkoj karlici (blizu sela Čerevića, kod Petrovaradina) jača grupa ustaša i žandarma okružila je logor fruškogorskih partizana, ali su ovi, posle duže borbe, uspeli da se prebace u novi logor na Hajdučkom bregu.[6]

Dana 28. avgusta iz Iriga, po odluci OK KPJ za Srem jedna desetina boraca stigla na Frušku goru i priključila se komunistima oslobođenim iz kaznione u Sremskoj Mitrovici.[7] Nekoliko dana posle velikog bekstva komunista, na Fruškoj gori se našlo preko 60 partizana.[4]

Osnivanje odreda

uredi

Dana 9. septembra 1941. godine, na Hajdučkom bregu na Fruškoj gori, po odluci OK KPJ za Srem, formiran je Fruškogorski NOP odred.[8] Prvi komandant Fruškogorskog odreda bio je Sima Relić, za njegovog zamenika postavljen je omladinac Boško Palkovljević Pinki, a za političkog komesara odbegli robijaš-komunista Stanko Paunović Veljko. Tom prilikom je položena zakletva boraca odreda. U prvom borbenom stroju bilo je 65 partizana, naoružanih sa 50 pušaka, tri puškomitraljeza i oko 100 bombi.[9] U partizanskom kampu je bio organizovan ideološki rad po grupama, koji su uglavnom rukovodili odbegli politički zatvorenici.[10]

  1. septembra se pojavio i prvi broj prvog ustaničkog lista „Fruškogorski partizan”, koji je uredio Marijan Stilinović. On je napisao i „Pesmu sremskih partizana", a Radovan Vuković „Partizanku", najpopularniju partizansku pesmu, koju su kasnije pevali u mnogim krajevima Jugoslavije.[4]

Dana 11. septembra 1941. na Hajdučkom bregu (na Fruškoj gori) delovi Fruškogorskog NOP odreda odbili napad žandarma iz sela Grgurevaca (kod Sremske Mitrovice).[11]

U septembru 1941. godine, po odluci CK KPJ, iz Fruškogorskog NOP odreda, sa teritorije NDH prešlo je u ustaničku Srbiju 25 oslobođenih robijaša.[12]

Narodni heroji

uredi
 
Orden narodnog heroja

Neki od boraca Fruškogorskog partizanskog odreda koji su proglašeni za narodne heroje:

Napomene

uredi
  1. ^ a b v prilikom formiranja odreda

Reference

uredi

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi