Википедија

Hram Atine Nike

Hram Atine Nike (grčki: Ναος Αθηνας Νικης, Naós Athinás Níkis) je hram na Atinskom Akropolju, posvećen boginjama Atini i Niki. Izgrađen oko 420. godine pre nove ere, hram je najraniji potpuno jonski hram na Akropolju. Ima istaknut položaj na strmom bastionu na jugozapadnom uglu Akropolja desno od ulaza, Propileja. Za razliku od samog Akropolja, kroz Propileje se ulazilo u zidom ograđeno svetilište, Pobedničko svetilište je bilo otvoreno, ulazilo se iz jugozapadnog krila Propileja i sa uskog stepeništa na severu. Čiste zidove njegovog bastiona sa severa, zapada i juga štitio je parapet Nike, nazvan po frizu koji je slavio pobedu i žrtvovanje zaštitnicama Atini i Niki.

Hram Atine Nike
Hram Atine Nike
Hram Atine Nike
Hram Atine Nike
Informacije
Lokacija Grčka, Atina
Status završena
Sagrađena oko 420. godine p. n. e.
Slika hrama Atine Nike, Vernera Karla-Fridriha, iz 1877.

Nika je bila boginja pobede u grčkoj mitologiji, a Atina je obožavana u ovom obliku, koji predstavlja pobedničko stanje u ratu. Građani su obožavali boginje u nadi za uspešan ishod u dugom Peloponeskom ratu koji se vodio protiv Spartanaca i saveznika.[1]

Istorija

uredi
 
Scena bitke kod Plateje, sa južnog friza hrama Atine Nike, Britanski muzej (London)

Kult Atine Nike bio je aktivan u ranom šestom veku pre nove ere. Na ostacima mikenskog bastiona, kultna figura Atine koja sedi i drži nar u desnoj ruci i šlem u levoj postavljena je na kvadratnu krečnjačku podlogu. Svetilište Atine Nike srušili su Persijanci 480-479. godine pre nove ere, a nad ostacima je podignut hram.[2] Izgradnja novog hrama je bila u toku 449. godine pre nove ere, a završena je oko 420. godine pre nove ere. Kult je nadgledala sveštenica Atine Nike, koja je postavljena demokratskim putem.[1] Da je još u upotrebi od 4. veka, hram bi bio zatvoren tokom progona pagana u kasnom Rimskom carstvu.

 
Pad Carigrada pod Osmansko carstvo, 1453.

Grčka, koja je bila pod kontrolom Vizantijskog carstva, pala je u ruke Turaka Osmanlija 1453. kada su osvojili Carigrad.[3] Hram je bio netaknut sve dok ga 1686. Turci nisu srušili i iskoristili kamenje da izgrade odbranu. 1834. godine hram je rekonstruisan nakon sticanja nezavisnosti Grčke. 1998. godine hram je demontiran kako bi se zamenio trošni betonski pod, a njegov friz je uklonjen i postavljen u novi muzej Akropolja koji je otvoren 2009.[4] Hram Atine Nike često je zatvoren za posetioce dok se radovi nastavljaju. Nova muzejska postavka sastoji se od fragmenata sa lokacije pre nego što (se smatra da) su je Persijanci uništili 480. godine pre nove ere. Sačuvane su skulpture sa frizova kao što su: Herkulova dela, statua Moskofora, oštećena skulptura boginje koja se pripisuje Praksitelu i konjanik Rampina, kao i epigrafske posvete, dekreti i stele.[5]

Reference na grčki mit i kulturu

uredi
 
Prikaz Gigantomahije (ne onaj koji se nalazi na pedimentu hrama Atine Nike).

Zabat na istočnoj strani hrama prikazuje Gigantomahiju, a fronton na zapadnoj strani hrama prikazuje Amazonomahiju. Akroterija na istočnoj strani hrama Atine Nike prikazuje grčkog heroja Belerofonta na vrhu grupe Pegaza na putu da pobedi Himeru.[2]

 
Hram Atine Nike je desno od Propileja

Arhitektura

uredi
 
Tlocrt

Hram Atine Nike završen je oko 420. p. n. e,[6] za vreme Nikijinog mira. To je tetrastilna (četvorostubna) jonska struktura sa kolonadnim portikom na prednjoj i zadnjoj fasadi (amfiprostil), koju je projektovao arhitekta Kalikrat. Stubovi duž istočnog i zapadnog fronta bili su monolitni stubovi. Hram je bio 8 metara dužine, 5,5 metara širine i 7 metara visine. Ukupna visina od stilobata do vrha frontona dok je hram bio netaknut iznosila je skromnih 7 metara. Odnos visine i prečnika stubova je 7:1, a ne standardniji odnos 9:1 ili 10:1 u jonskim zgradama. Izgrađen od belog pentelikonskog mermera, građen je u fazama kako je to dozvoljavalo finansiranje oslabljeno ratom.

 
Reljef sa parapeta oko hrama koji prikazuje antičku boginju kako popravlja sandalu. Smešten je u Muzeju Akropolja

Frizovi i parapeti

uredi

Frizovi

uredi

Frizovi antablature (trabeacije) zgrade bili su sa svih strana ukrašeni reljefnom skulpturom u idealizovanom klasičnom stilu 5. veka pre nove ere. Orijentacija hrama je postavljena tako da istočni friz stoji iznad ulaza u hram na strani trema. Severni friz je prikazivao bitku između Grka koja je uključivala konjicu. Južni friz je pokazao odlučujuću pobedu nad Persijancima u bici kod Plateje. Istočni friz je prikazivao skup bogova Atine, Zevsa i Posejdona, izražavajući atinska religiozna verovanja i poštovanje prema bogovima vezanim za društvenu i političku klimu Atine u 5. veku. Na zapadnom frizu je sačuvana dobra količina originalne skulpture. Slično istočnom frizu, on najverovatnije priča priču o bici, tačnije o pobedi. Prikazano je više leševa (više nego na bilo kome od druga tri friza) i slika jednog koji će biti ubijen sa nekim figurama koje nose šlemove. Ova bitka između vojski najverovatnije oslikava masakr Korinćana od strane Atinjana.[7]

Neko vreme nakon što je hram završen, oko 410. godine pre nove ere oko njega je dodat parapet kako bi se sprečilo da ljudi padaju sa strmog bastiona. Spoljašnja strana parapeta bila je ukrašena rezbarenim reljefnim skulpturama koje prikazuju Niku u raznim aktivnostima i sve u procesiji.[8]

Arhitekte Kristijan Hansen i Eduard Šaubert su iskopali hram 1830-ih. Zgrada je potpuno razorena u 17. veku, a kamen je ugrađen u turski zid koji je okruživao brdo. Primitivna rekonstrukcija izvršena je 1836. godine kada je hram ponovo podignut od preostalih delova. Treća restauracija je završena u leto 2010.[9] Glavna konstrukcija, stilobat i stubovi su uglavnom netaknuti, bez krova i većine timpana. Fragmenti izvajanog friza izloženi su u Muzeju Akropolja i Britanskom muzeju; kopije ovih su pričvršćene na svoje mesto na hramu.

Parapet Nike

uredi

Na parapetu je stajala čuvena mermerna statua Nike bez krila. Pozicioniranje ove statue prikazuje Niku koja se naginje ka njenom desnom stopalu sa desnom rukom koja se proteže prema sandalama, a odeća joj klizi sa ramena. Već neko vreme je bilo mnogo debata o tome šta bi prikaz ove statue trebalo da predstavlja. Postoji mnogo drugih primera grčke umetnosti u vezi sa sandalama koje se nalaze na šoljama, vazama, pa čak i na frizovima Partenona. Međutim, sve ove verzije prikazuju subjekte koji se savijaju sa obe ruke ispružene kako bi prilagodili ili vezali sandale. Razlika u slikama između jedne i dve ruke je ono što je izazvalo neslaganje o značenju statue Nikea bez krila. Najverovatnije je da Nike skida ili popušta sandale umesto da ih podešava ili stavlja. Smatra se da se ova slika koristi za demonstriranje akcije skidanja obuće onima koji ulaze u hram da odaju počast Atini, jer je ovo bila tradicionalna akcija obožavanja u ovom prostoru.[10]

Čuveni parapet Nike koja skida sandale je primer mokre draperije.[11] Vlažna draperija uključuje pokazivanje oblika tela, ali i prikrivanje tela draperijom odeće. Neki frizovi su iz persijskih i peloponeskih ratova. Frizovi su sadržali scenu konjice iz bitke kod Maratona i grčke pobede nad Persijancima u bici kod Plateje. Bitke predstavljaju grčku i atinsku dominaciju kroz vojnu moć i istorijske događaje.[12] Statua Nike stajala je u celi. Nika je prvobitno bila boginja "krilata pobede" (krilata Nika sa Samotrake). Odsustvo krila kod statue Atine Nike navelo je Atinjane u kasnijim vekovima da je nazovu Apteros Nike ili pobeda bez krila, a pojavila se priča da je statua lišena krila kako nikada ne bi mogla da napusti grad.

 
Fotografija Akropolja iz 1893. na kojoj su prikazana kapija Beule, Propileji i hram Atine Nike

Krovni venac

uredi

Venac prati standardni arhitektonski dizajn i nalazi se neposredno iznad friza i obavija celu strukturu. Veruje se da su mnogi delovi venca koji su otkriveni deo hrama Atine Nike, međutim, neki arheolozi smatraju da neki od delova pronađenih u blizini hrama možda nisu deo hrama. Ovi delovi venca su iznutra obloženi nizom rupa, podržavajući ideju da je venac držan na mestu pomoću tipli, koji su ga povezivali sa frizom. Mnogi od ovih delova venca su toliko istrošeni da se rupe za tiple više ne vide.[13]

Cima

uredi

Neposredno iznad venca, na severnoj i južnoj strani hrama, nalazi se cima, pod uglom sa obe strane, stvarajući nagib koji čini krov i zabat. Protežući se duž cime je red lavljih glava okrenut ka spolja. Na svakom kraju cime, gde bi uglovi prelazili u istočnu i zapadnu stranu hrama, nalaze se useci neposredno iznad cime gde je bila postavljena akroterija.[13]

Akroterija

uredi

Glavno telo centralne statue koja je činila akroteriju bilo je sastavljeno od bronze, a ne mermera. Postoje dokazi o zlatnoj foliji i zlatnim žicama kroz glavno bronzano jezgro. Istraživači su postavili hipotezu o obliku statue, ali nema traga originalne skulpture koji bi ukazivao na to kako je centralna akroterija zaista izgledala. Isto se može reći i za statue koje bi činile istočnu i zapadnu akroteriju. Obe su bile napravljena od bronze i nemoguće je znati koje su figure mogle biti. Teorije oko figure centralne statue uključuju Himeru ili Pegaza. Međutim, ove teorije mogu biti malo verovatne jer se proporcije tela ovih životinja ne poklapaju sa mestima gde bi njihova stopala bila smeštena u osnovnom bloku akroterije.[14]

Vidi još

uredi

Reference

uredi

Izvori

uredi

Fusnote

uredi
  1. ^ a b Connelly, Joan Breton, Portrait of a priestess: women and ritual in ancient Greece, Princeton University Press, Princeton, NJ, 2007
  2. ^ a b STEWART, ANDREW F. (1985). „History, Myth, and Allegory in the Program of the Temple of Athena Nike, Athens”. Studies in the History of Art. 16: 53—73. ISSN 0091-7338. JSTOR 42617835. 
  3. ^ Nikolic, Maja (2016). „The greatest misfortune in the Oikoumene Byzantine historiography on the fall of Constantinople in 1453”. Balcanica (na jeziku: engleski) (47): 119—133. ISSN 0350-7653. doi:10.2298/BALC1647119N. 
  4. ^ James, N. (decembar 2009). „The Acropolis and its new museum”. Antiquity. 83 (322): 1144—1151. S2CID 160355685. doi:10.1017/S0003598X00099427. 
  5. ^ Duamato, Lamia (1980). The temple of Athena Nike. Monticello,Ill.:Vance Bibliographies. 
  6. ^ Hurwit, Jeffrey (2004). The Acropolis in the Age of Pericles. Cambridge University Press. str. 183. ISBN 0521527406. 
  7. ^ Pemberton, Elizabeth Gummey (jul 1972). „The East and West Friezes of the Temple of Athena Nike”. American Journal of Archaeology. 76 (3): 303—310. ISSN 0002-9114. JSTOR 503923. S2CID 155917173. doi:10.2307/503923. 
  8. ^ Rhodes, Robin (1995). Architecture and Meaning on the Athenian Acropolis. Cambridge University Press. str. 120. ISBN 0521469813. 
  9. ^ „ACROPOLIS RESTORATION SERVICE”. Arhivirano iz originala 10. 02. 2016. g. Pristupljeno 22. 05. 2022. 
  10. ^ Young, Yael (jul 2015). „Binding, Loosening, or Adjusting Her Sandal?: On Nike from the Parapet of the Athena Nike Temple”. Source: Notes in the History of Art. 34 (4): 2—9. ISSN 0737-4453. S2CID 190844675. doi:10.1086/686280. 
  11. ^ Gardner, Helen (2013). Gardner's art through the ages : a global history. Kleiner, Fred S. (14th ed., [revised and enlarged] izd.). Australia. ISBN 978-0-8400-3078-8. OCLC 894921256. 
  12. ^ Gorham, Stevens (1908). „The Cornice of the Temple of Athena Nike”. American Journal of Archaeology. 12 (4): 398—405. JSTOR 497041. S2CID 192945630. doi:10.2307/497041. 
  13. ^ a b Gorham, Stevens (1908). „The Cornice of the Temple of Athena Nike”. American Journal of Archaeology. 12 (4): 398—405. JSTOR 497041. S2CID 192945630. doi:10.2307/497041. 
  14. ^ Schultz, Peter (2001). „The Akroteria of the Temple of Athena Nike”. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens. 70 (1): 1—47. JSTOR 2668486. doi:10.2307/2668486. 

Literatura

uredi
  • Duamato, Lamia (1980). The temple of Athena Nike. Monticello,Ill.:Vance Bibliographies. 

Spoljašnje veze

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Храм_Атине_Нике&oldid=27825005”