Википедија

Hristofor Žefarović

сликар, бакрорезац и аутор из 18. века

Hristofor Žefarović (1690[1] — Moskva, 18. septembar 1753) bio je srpski slikar, zograf, bakrorezac, kaligraf, pisac, pesnik i prevodilac iz 18. veka.

Hristofor Žefarović
Bista Hristofora Žefarovića
Lični podaci
Puno imeHristofor Žefarović
Datum rođenjaoko 1690.
Mesto rođenjaokolina Dojrana, Osmansko carstvo
Datum smrti18. septembar 1753.
Mesto smrtiMoskva, Rusija

Rana mladost uredi

Rođen je krajem 17. ili početkom 18. veka kraj Dojranskog jezera,[2] u današnjoj Severnoj Makedoniji, u svešteničkoj porodici, od oca Dimitrija i majke Đurđice. Prema novosadskim izvorima, prezime je moglo biti i Džefarović iz Dorjana, a potiče iz porodice „Džefarovci”, dok je prezimenu je dodao nastavak „ič”.[3] Po Miodragu Kolariću, bio je rodom iz Soluna. Hristofor mu je bilo monaško ime. O njegovoj mladosti se malo zna. Smatra se da je u očevoj kući naučio da čita i piše. Najpre je pošao u neki obližnji manastir da postane jeromonah, ali je došao samo do čina jerođakona (pre 1748). Ne zna se u kojoj je zografskoj družini izučio živopis, ali, kada tridesetih godina 18. veka kreće na sever već je bio obučeni živopisac. Išao je s rođacima, među kojima je bio stolar a potonji slikar Đorđe Džefarović. Tokom života bavio se fresko-slikarstvom, gravurom, ikonopisom i crkvenim vezom.

Dolazak u Beograd uredi

Preko Pećke patrijaršije stiže u Beograd gde je slikao ikone i držao učenike. Tada je radio za mitropolita Vikentija Jovanovića. Radovi iz tog perioda nisu poznati.

 
Delo Stematografija Hristifora Žefarovića

Prelazak u srpsku Vojvodinu uredi

Prelazi potom u Sremske Karlovce i Novi Sad, gde posredstvom eposkopa Visariona (Pavlovića) dobija posao živopisanja manastira Bođana, sagrađenog 1722. Bođanski živopis iz 1737. godine se smatra jednim od njegovih najznačajnijih dela. Oslikao je 1738. godine prestone ikone za pravoslavnu crkvu u Branjini. Radio je freskopis i u crkvi u Šiklošu 1740. godine, koji nije sačuvan. Izgravirao je on 1742. godine bakroreze Sv. Nikole, za naše crkve u Đuru i Kečkemetu. Uradio je potom i vezenu plaštanicu, srpske crkve u Pešti, oko 1750. godine.[4]

U to doba smanjuje se potreba za zidnim slikarstvom i raste tražnja za grafikom. Zbog toga se i Žefarović preorijentiše na grafiku. On je sam rezao svoje bakarne ploče, i pomoću njih štampao svoje knjige.[5] Uz ovaj ekonomski razlog, treba istaći i želju tadašnjeg patrijarha Arsenija IV Jovanovića Šakabente da uz sebe ima bakroresca ilirske krvi. Tad odlazi u Beč kod Tomasa Tome Mesmera, čuvenog bakroresca, kod kojeg je 1740. godine savladao tehniku gravure. Iz ovog perioda najpoznatija mu je kompozicija Sveti Sava sa srpskim svetiteljima doma Nemanjinog Potom sledi Stematografija, Sveti Teodor Tiron Stratilat, Sveti Nikola, Sveti Jovan Vladimir, Sveti Kuzman i Damjan.

Godine 1741. preveo je delo Hrvata, Pavla Ritera Vitezovića „Oživljena Hrvatska“, koja sadrži hrestomatiju (izmišljenu i stvarnu) svih srpskih kraljeva, careva, i vladara od rimskog doba do turske okupacije. Žefarović je dodao tu galeriju od 29 likova,[6] zajedno sa slikom Stefana Nemanjića, i samog srpskog patrijarha Arsenija IV Čarnojevića Šakabente, kojem je to delo i bilo posvećeno.[7] Među svetiteljima međutim našli su se Sv. David car bugarski, Sv. Teofilakt arhijerej bugarski, a za srpskog kralja Milutina, koji se posvetio, navodi samo da je "mirotočec koji je u Sofiji". Njegov izbor "naših" svetitelja je zbunjujući i teško objašnjiv, jer se po Ruvarcu rukovodio čudnom logikom.

On 1745. godine odlazi na hadžiluk u Jerusalim, gde takođe uspeva sklopiti neke poslove pretežno grafičke i štamparske. Put je opisan od strane jeromonaha Silvestera koji se nazivao "moler". Igumanu Rakovačkom Jaonikiju i dvojici kaluđera, priključio se u Beogradu, Žefarović - "kao vješt i okretan čovek bio je od osobite pomoći pri dobivanju putnog lista, za dalje putovanje po Turskoj".[8]

Godine 1746. je ponovo u Beču i radi pet bakroreza: Sveti despoti Brankovići(za manastir Krušedol), Sveti Nikola(Za Grgeteg), lik cara Uroša za Jazak, Sveti knez Lazar(za Vrdnik), Bogojavljenje(za Veliku Remetu).

U Beču na starom Flajšmarktu živeli su u množini Srbi. Tu se pre rata nalazila na kućnom broju 10. lepa "Nakina kuća". Odmah do nje je kuća "viteza Žefarovića", sa ogromnim porodičnim plemićkim grbom iznad ulaza. Aleksa Ivić istoričar, navodi: "Vlasnici te kuće su potomci našeg slikara i bakroresca Kristifora Žefarovića".[9] Preko puta tih kuća, na kućnom broju 13. bila je grčka crkva, a pre je to bila grčko-srpska crkva, posvećena Sv. Trojici

Godine 1748. kod Tome Mesmera izdaje svoju knjigu Opisanije svjatogo božija grada Jerusalima sa bogatim ilustracijama.[10] Knjiga je izdata troškom jerusalimskog arhimandrita Simeona Simeonovića.[11] O njegovom radu pedesetih godina se malo zna, ali je tada izdao: Nebeski Jerusalim(1748), Bogorodica Eleusa(1749), Raspeće Hristovo(1751, za manastir Hopovo). Poslednje mu je delo Sveti Stefan Štiljanović(1753).

U leto 1753. odlazi iz Beča u Rusiju, preko Ugarske. U Tokaju na Tisi, verovatno zbog starosti, sastavlja testament u kom sve ostavlja svom maloletnom sinovcu Danilu Žefaroviću, koji će postati rodonačelnik bečke plemićke kuće "von Žefarović". Za staratelja mladom sinovcu, izabrao je izvesnog Srbina, Aleksića. U Moskvu je stigao 5. avgusta 1753. gde se nastanio u Bogojavljenskom manastiru. Tu je i umro ubrzo, 18. septembra iste godine, i sahranjen.[5]

Do njegovog rada na bakrorezu, kod nas su uglavnom radili stran umetnici.[12]

Nacionalnost i etnička pripadnost uredi

Etnička pripadnost Žefarovića je predmet spora između pojedinih bugarskih i srpskih istoričara. Milićević piše u svojoj poznatoj biografskoj knjizi, o Žefaroviću kao srpskom književniku.[13] Nekoliko porudžbina bakroreza Žefarovićevih sa likom Bogorodice, bilo je iz mesta Kožana, pored reke Srbice (srpske), u Tesaliji. Bili su to poručioci: Konstantin Georgije Russis, Jovan Zdravko i Konstantin Georgije Koca, stanovnici Kožana. To mesto i okolinu naseljavali su nekad isključivo Srbi, pa su se povukli severnije zbog neodgovarajuće klime. Prepustili su te prostore makedonskim Grcima. Grk Žisis Janakidis (iz Kožana), je svedočio o tome u jednom objavljenom pismu - "Pismo iz Grčke". Žefarević bi mogao biti potomak neke od malobrojnih preostalih tamošnjih starih srpskih porodica.[14] Braća Ruvarci istoriografi međutim iskaču iz srpskih redova, insistirajući, mada bez mnogo fakata, njegovu bugarsku narodnost. Tako Ilarion Ruvarac, poznat po kontradikciji, piše o njemu, kao "Bugarinu"[15] ili "bugarskom zografu".[6] Drugi Ruvarac, Dimitrije pišući o počecima srpske književnosti, kaže na početku za "našeg drugog književnog pesnika" da je bio "Bugarin Hristifor Žefarović". Mada se ovaj potpisivao, kako sam navodi, sa "iliriko-rascijan". i govorio o "otadžbini Bugarskoj" a ne o svom rodu.[16] Testament Žefarovića je pisan i "potpisan" 1754. godine u mađarskom gradiću Tokaju, i to na grčkom jeziku[5], što bi moglo da znači da je u najmanju ruku bio Cincarin.[17] Nedavno, pojavila se nepotkrepljena teza da je bio etnički Makedonac.

Hristofor Žefarović je radio za duhovni preporod i srpskog i bugarskog naroda, jer je smatrao da je to jedan isti „ilirski“ narod. Pavle egzarh Nenadović ga je prozvao „fanatikom bugarske domovine i kinloverom Ilirskog carstva“. Žefarović je navodio da radi za „našu domovinu srpsku“, i potpisivao se kao „univerzalni Illыro-Rascian slikar"(illirӥko rassӥanskӥыj obshtӥыj zograf) 1741. godine[18].

Galerija uredi

  •  
    Grb Makedonije
  •  
    Grb Istre
  •  
    Grb Bugarske
  •  
    Grb Bohemije
  •  
    Grb Srbije
  •  
    Grb Hercegovine
  •  
    Grb Hrvatske
  •  
    Grb Ugarske
  •  
    Grb Moravske
  •  
    Grb Bosne
  •  
    Grb Šleske iz "Stematografije" Hristofora Žefarovića (1741)
  •  
    Grb Dalmacije iz "Stematografije" Hristofora Žefarovića (1741)
  •  
    Grb Poljske iz "Stematografije" Hristofora Žefarovića (1741)
  •  
    Grb Štajerske iz "Stematografije" Hristofora Žefarovića (1741)
  •  
    Sv. Teodor Stratilot i Sv. Teodor Tilon, 1741.
  •  
    Car Uroš (1746)
  •  
    Raspeće Hristovo Sa Stradanjem Apostola, 1751.
  •  
    Bogorodica Olimpijska (1752)
  •  
    Sveti Stefan Štiljanović, 1753.
  •  
    Hristofor Žefarović - Antimins manastira Dragović
  •  
    Hristofor Žefarović - Bogorodica Živonosni istočnik
  •  
    Hristofor Žefarović - Sveti Kuzman i Damjan sa izgledom manastira Rakovca
  •  
    Hristofor Žefarović - Izgon iz raja
  •  
    Hristofor Žefarović - Stvaranje čoveka i žene.

Reference uredi

  1. ^ Srpska porodična enciklopedija, tom 9, Beograd 2006.
  2. ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1931.
  3. ^ Dušan Popov, Đorđe Bašić: "Enciklopedija Novog Sada", Novi Sad 1997. godine
  4. ^ "Dnevnik", specijalno izdanje, Novi Sad 1990. godine
  5. ^ a b v "Delo", Beograd 1911. godine
  6. ^ a b "Srpski sion", Karlovci 1898. godine
  7. ^ str. 155: https://web.archive.org/web/20090920065346/http://www.crohis.com/knjige/klaic-vitezovic/poglavlje7.pdf
  8. ^ "Istočnik", Sarajevo 1903. godine
  9. ^ "Vreme", Beograd 1931. godine
  10. ^ Stošić, Ljiljana (2007). „Biblija ektipa i Žefarovićevo Opisanije Jerusalima”. Zbornik Narodnog muzeja. XVIII–2: 203—205. 
  11. ^ Miodrag Kolarić: "Srpske gravire 18. veka", Beograd 1953. godine
  12. ^ Medaković, Dejan (2021). Srpski slikari XVIII-XX veka: likovi i dela. Novi Sad: Prometej. str. 22. 
  13. ^ Milan Milićević: "Pomenik znamenitih ljudi u srpskoga naroda novijega doba", Beograd 1888. godine
  14. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 18. decembar 1862. godine
  15. ^ "Stražilovo", Novi Sad 1887. godine
  16. ^ "Stražilovo", Novi Sad 1888. godine
  17. ^ Dušan J. Popović: "Cincari", Novi Sad 1927. godine
  18. ^ "Srpski letopis", Novi Sad 1872. godine

Literatura uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Христофор_Жефаровић&oldid=26059658”