Crkva Ilije Proroka u Kamenju
Crkva Ilije Proroka u Kamenju je bivša pravoslavna crkva u Vologdi, nekadašnjem delu Iljinskog manastira, i arhitektonski spomenik s kraja 17. veka. Crkva ima jedan oltar posvećen proroku Iliji , jednom od najpoštovanijih svetitelja u Rusiji.[1]
| Crkva Ilije Proroka u Kamenju | |
|---|---|
| Cerkovь Ilьi Proroka v Kamenьe | |
 | |
| Osnovne informacije | |
| Religija | pravoslavlje |
| Jurisdikcija | Ruska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Vologdska i Kirilovska eparhija |
| Grad | Vologda, Zasodimskoga 14-b |
| Država |  Rusija |
| Arhitektonski opis | |
| Tip arhitekture | crkva |
| Osnivanje | 1698. |
Objekat kulturnog nasleđa naroda Ruske Federacije od federalnog značaja. | |
Crkva je pretvorena u parohiju od nekadašnjeg manastira, nakon ukidanja 1738. muškog Iljinskog manastira koji je postojao na tom mestu. Početak ovog manastira je nepoznat; međutim, postoje dokazi da je postojao još pod carem Ivanom Groznim.[2]
Poreklo naziva Kamenje
urediNazivi „na Kamenju“ „u Kamenju“, „u Planinama“, su nazivi za Kamenje oblast grada Gornjeg Posada ili Vologda, za koju se veruje da je dobila ime po tome što je na mestu crkve pod Ivanom Groznim bio pohranjen krečnjak od kojeg je car sagradio kameni zid Vologdskog Kremlja. Kako je pisao istoričar I. K. Stepanovski...kameni rezervat je u velikim količinama pokrivao prostor od reke do same Vladimirske crkve, u pravcu predložene zgrade, na različitim mestima. Kraljevske građevinske zalihe čuvane su u ovom delu grada do kraja 18. - početka 19. veka. Ostavljen neiskorišćen, kamen je malo po malo, od sopstvene težine, ušao u zemlju i od nje se samo mestimično vidi.[3]
Postoji i mišljenje o povezanosti imena Kamenje sa izvesnim kamenim paganskim idolom, čiji se hram navodno nalazio na mestu manastira (mada nema pouzdanih indicija koje bi potkrepile ovu verziju).
Važno je napomenuti da dok na ruskom reč kamen (kolokvijalno- deklarativno: kámni, kaménья) ) ima akcenat na drugom slogu, vologdanski toponim Kamenje ima akcenat na prvom slogu.
Položaj i zaštita
uredi
Parohijska crkva Ilije Proroka u Kamenju nalazi se u drugom delu grada Vologde, blizu severnog kraja starog gradskog bulevara, na prilično uzvišenom području, odakle je dobio i naziv "u planinama", a naziv "u Kamenju" je došao od poznatog kamena, koji je, prema legendi, ubran pod carem Ivanom Groznim da bi se izgradio kameni zid oko grada i pokrio prostor od reke do same Vladimirske crkve, na različitim mestima u pravcu predloženog objekta.[4]
Dekretom Saveta ministara RSFSR od 30. avgusta 1960. godine br. 1327, ansambl crkava bivšeg Iljinskog manastira: „Crkva Varlaama Hutinskog, iz 1780, kamena, Sv. Zasodimski, 14. (danas ulica Zasodimski, 14 a) i „Crkva Ilije Proroka na Kamenju, iz 1698, kamena, ul. Zasodimskogo, 14 a (sada ulica Zasodimskog, 14 b)“ stavljena je pod zaštitu države kao objekat kulturnog nasleđa od saveznog značaja. U registru kulturnih dobara zavedena je pod brojem 351410075010006, kao Kulturno nasleđe Rusije (Vologdska oblast) Vologda.[5]
Istorija
urediNa mestu današnje crkve Ilije Proroka u 16. ili 17 veku postojao je muški Ilijin manastir. Godina osnivanja nije poznata. Postoji verzija da je manastir sagrađen na paganskom hramu Peruna.[3]
Datum osnivanja manastira je nepoznat, najstariji podatak se odnosi na vreme vladavine Ivana Groznog (sredina 16. veka ). Manastir je bio mali i siromašan 1613. godine, tokom Vologdskog poraza, bio je razoren, dok je stara topla crkva Varlaama Hutinskog spaljena, ali je nova hladna Ilijina crkva (takođe drvena) preživela.[3]
Mali Eliinski manastir bio je u najtežoj situaciji sve do 1610. godine, kada je trgovac Kondrati Akishev počeo da gradi manastir. U septembru 1612. godine, Vologda je bila podvrgnuta poljsko-litvanskoj invaziji. Stara topla manastirska crkva Varlaama Hutinskog je spaljena, ali je preživela hladna Iljinska crkva koju je obnovio Akišev. Hramovi su ostali bez utvari, imovina manastira je opljačkana, ćelije su spaljene. Posle previranja, Kondratij Akišev je ponovo obnovio manastir: podigao je novu Varlaamsku crkvu, ćelije, ogradio manastir drvenom ogradom. Dobrotvor je kupio zemljište za manastir, poklonio manastiru prodavnice i štale.[3]
Drvenu Ilijinu crkvu 1698. godine zamenila je kamena jednospratna jednooltarska crkva, sa oltarom u ime Svetog proroka Ilije.
Manastir je postojao do 1738. godine (tada je ostao samo jedan iguman bez bratije). Nakon ukidanja manastira Iljinske crkve, pretvorena je u parohiju.[2]
Drvena hladna crkva Ilijina stajala je oko 90 godina, sve dok nije potpuno dotrajala. Godine 1698. obnovljena je u kamenu sadašnja kamena hladna crkva u ime Svetog proroka Ilije. U ovoj crkvi postoji samo jedan presto – u ime svetog proroka Ilije. Predoltarski ikonostas je podignut u drugoj polovini 19. veka.[4]
Krajem 17. veka, nakon uspostavljanja episkopske stolice u Ustjugu, Jaransk je bio vlasništvo ustjuških episkopa. Početkom 18. veka grad Vologd je uvršten u Arhangelsku guberniju, a kada su gubernije spojena 1719. godine, ušao je u sastav Velikoustjuške gubernije.[4]
Godine 1738. ukinut je manastir, u kome je život propao (bez bratije sa samo jednim igumanom) .
Kada su 1780. godine uspostavljeno Vologdsko namesništvo i oblasti, Jaransk je ostao u Ustjuškoj oblasti, a zatim, nakon uništenja Ustjuške oblasne vlade 1797. godine, Jarenski okrug je uključen u Vologdsku guberniju.[4]
Status crkve u 20. i 21. veku
urediPočetkom 1920-ih, hram je prešao u ruke obnovitelja. Godine 1924. opština je iz Ilijevske crkve uklonila obnoviteljskog sveštenika Aleksandra Saharova i jednoglasno izabrala protojereja Aleksej Uglicki, koji je ranije služio u Uspenskom manastiru i podržavao patrijarha.[3]
Gradske vlasti Vologde su 24. februara 1930. odlučile da zatvore Ilijevu crkvu za bogosluženje. Drevne ikone hrama prenete su u muzejske fondove.
Tridesetih godina prošlog veka u Iljinskoj crkvi radio je arhiv, a u periodu od 1950-ih do 1970-im - u crkvi je bilo skladište knjiga.
Crkva je dva puta restaurirana 1990-ih i 2000-ih.
Trenutno se u njoj nalazi savezna državna ustanova kulture „Sveruski centar za umetnička istraživanja i restauraciju po imenu A.I. akad. I. E. Grabar.
Arhitektura i enterijer
urediCrkva proroka Ilije je mali beli hram u obliku kocke, pokriven jednostavnim krovom, na kome se nalazi samo jedna kupola. Zgrada crkve sa niskim pomoćnim zgradama – petostranim oltarom (pregrađen 1904. godine) i kratkom trpezarijom – ukrašena je prilično štedljivo, ali izvesna celovitost dekoracije crkve predstavlja njen ukras. [3]
Izgled hrama je prilično tipičan za kraj 17. veka: odlikuje ga proporcionalnost i skromnost ornamenta.
Ikonostas je podeljen vertikalnom trakom na dve polovine; poslednji su podeljeni na kvadrate različitih veličina; u sredini desne polovine prikazan je silazak Spasitelja u ad; oko četvorougla u 50 malih kvadrata upisani su razni događaji iz jevanđeljske istorije; na levoj polovini je drvo „Jesejev koren” (preci Isusa Hrista); u devet manjih kvadrata Dvanaesti praznici. Pri dnu, krupnim pismom, piše:
U leto 7076 (1568), pod blaženopočivšem carem velikim knezom sve Rusije Ivanom Vasiljevičem i pod episkopima mitropolitom Filipom i pod episkopom permsko-vologdskim Josifom, ova ikona Vaskrsenja Gospoda Boga naslikan je Spas naš Isus Hristos.
Ovu ikonu je naslikao sluga Božiji Dmitrijev sin Grinkov i smeštena je u domu Svetog proroka Ilije i prečasnog oca Varlaama Novgorodskog čudotvorca.
U ikonostasu hrama nalazile su i ove drevne ikone:[3] ikona Sretenja Gospodnjeg i hramovna ikaona proroka Ilije,
Ovaj mali kameni hram izgrađen u donekle pojednostavljenom stilu, uobičajen je s kraja 17. veka u Vologdi (drugi primer je Uspenska katedrala Gorskog manastira).
Glavni volumen zgrade je jednospratni, dvovisoki kubični, sa jednom kupolom, petostranom apsidom (pregrađena 1904) i kratkom trpezom. Od dekora - postoje samo lopatice u uglovima i jednostavan venac sa kokošnicima.
Upravo ova jednostavnost i celovitost arhitektonskog rešenja daje hramu posebnu draž, na šta ukazuje likovni kritičar G.K.Lukomski 1907. godine, koji u opisu crkve Proroka Ilije u svom vodiču kroz arhitektonske znamenitosti Vologde, navodi:
Ova mala crkva je izuzetna i veoma atraktivna arhitektonski. Na zelenom travnjaku, okružena malim bednim sivim kućama i raširenim drvećem, stoji beli kubni hram, pokriven prostim krovom, na kome je samo jedna skromna kupola – njena sočna, velika, plava kupola; zakomare na vrhu zidova i jednostavna petostrana apsida – to je cela arhitektura crkve. Ali, međutim, njegov izgled je veoma karakterističan za to vreme (1698 ), jer svojom proporcionalnošću i skromnošću ostavlja veći utisak od mnogih drugih hramova oblepljenih ornamentima.
Ikonostas
urediU vreme zatvaranja crkve u njoj se nalazio ikonostas podignut je u drugoj polovini 18. veka. Prema mišljenju pravoslavnog zavičajnog istoričara N. I. Suvorova, posebnu pažnju na ikonostasu zaslužile sledeće ikone:[4]
- prva lokalna ikona na desnoj strani Carskih dveri, koja se u starim crkvenim natpisima nazivana „Ikona Sretenja Gospodnjeg ”;
- hramovna ikona Svetog proroka Ilije „sa njegovim životopisom“,
- lokalna ikona, koja se nalazi na južnom zidu kod desnog klirosa, koja se u starim opisima navodi kao ikona Vaskrsenja Hristovog.
-
Život prorok Ilija u pustinji. Prva trećina 16. veka, Vologda. -
„Raduje se Tebi...“ Treća četvrtina 16. veka, Vologda.
Izvori
uredi- ^ „Istorija Ruske Crkve (1917-1997). Istorija Ruske Crkve (1917-1997) U konačnom obliku, definicija Sabora glasila je”. lostserialz.ru. Pristupljeno 2022-04-29.[mrtva veza]
- ^ a b „Cerkovь Ilьi Proroka v Kamenьe // G. Lukomskiй. Vologda v ee starine. – SPb., 1914”. www.booksite.ru. Pristupljeno 2022-04-29.
- ^ a b v g d đ e „Vologda: monastыri i hramы goroda - Cerkovь Ilьi Proroka v Kamenьi”. cultinfo.ru. Arhivirano iz originala 29. 04. 2022. g. Pristupljeno 2022-04-29.
- ^ a b v g d „RusArh - Stepanovskiй I.K. Vologodskaя starina (istoriko-arheologičeskiй sbornik).”. rusarch.ru. Pristupljeno 2022-04-18.
- ^ „Obъekt kulьturnogo naslediя. Cerkovь Ilьi Proroka «na Kamenьe»”. ru-monuments.toolforge.org. Pristupljeno 2022-04-18.
Literatura
uredi- Fehner M. V. Pamяtniki arhitekturы XVII – seredinы XVIII v. // Vologda. — Moskva, 1958.
Spoljašnje veze
uredi
|
Kulturno nasleđe Ruske Federacije, |
Mediji vezani za članak Crkva Ilije Proroka u Kamenju na Vikimedijinoj ostavi
