Crkva Svetih Petra i Pavla u Jagodini

Crkva Svetih Petra i Pavla
Crkva Svetih Petra i Pavla
	Crkva Svetih Petra i Pavla u Jagodini
Opšte informacije
Mesto	Jagodina
Opština	Jagodina
Država	Srbija
Vreme nastanka	1870 — 1899.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac

Crkva Svetih Petra i Pavla u Jagodini pripada Eparhiji šumadijskoj Srpske pravoslavne crkve. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture, odluom Vlade Republike Srbije broj 633-4694/99 od 25. januara 2000. godine (Sl. Gl. RS br. 5 od 17. februara 2000. god.).^[1]

Crkva posvećena Svetim apostolima Petru i Pavlu, sa zvonikom podignuta je u periodu od 1870. do 1899. godine. Građena je u novovizantijskom stilu, u formi upisanog krsta. Razvijenog je oblika sa pet kupola od kojih je centralna dominantna i oslonjena preko kockastog postolja na četiri masivna stuba sa romanskim kapitelima.

Fasada je urađena kombinacijom dvobojnih pojaseva u malteru u znak sećanja na vizantijsko kompozitno građenje. Zapadno pročelje je bogato obrađeno sa baldahinom oslonjenim na dva reljefna pilastra i dva mermerna stuba sa reljefnim kapitelima ukrašenim motivima biljne vreže. Motiv zapadnog pročelja je ponovljen na severnoj i južnoj strani. Zvonik je po stilskim i građevinsko- arhitektonskim karakteristikama istovetan crkvi, visok 36,5m i završava se osmostranom kriškastom kupolom. Unurašnjost crkve nije živopisana već bojena, sa floralnim i geometrijskim motivima. Ikonostas je drveni, od orahovine, rezbaren, sa ikonama iz vremena podizanja objekta. Tri galerije koje poseduje crkva su ukrašene reljefom u obliku geometrijskih motiva.

Istorijat uredi

Crkva je podignuta u periodu od 1896. do 1899. godine. Kada je podignuta bila je druga crkva u Jagodini, pa je stoga i nazvana novom crkvom. Danas se crkva Sv. Petra i Pavla nalazi u samom centru grada ali u vreme kada je izgrađene to je bio obod varoši koji se polako urbanizovao kako se varoš širila u pravcu železničke pruge. U vreme kada je podignuta isticala se svojom visinom i dugi niz godina je bila najviša građevina u Jagodini. Crkva je bila teško oštećena u Drugom svetskom ratu. Prilikom oslobađanja grada granata Crvene armije je oštetila centralno kube a sovjetski vojnici su dosta oštetili fasadu crkve pucajući u crkvu iz mitraljeza.^[2] Crkva je obnavljena sredinom 1950-ih. Tek početkom 21. veka je u potpunosti živopisana, osvežena joj je fasada, dobila je novi pod, okrečena je i renovirana.

Stil i arhitektura uredi

Crkva Sv. apostola Petra i Pavla je izgrađena u neomavarskom i neovizantijskom arhitektonskom stilu. U osnovi ima upisan ravnostrani krst.^[3] Ima centralno veliko kube, koje se preko pandantifa oslanja na četiri masivna stuba u samoj crkvi. Na četiri strane od krsta ima četiri mala kubeta. Oltarska apsida je vrlo prostana i široka. Unutrašnjost crkve je podeljena od poprečnih brodova transepta stubovima koji nad sobom nose i drže galerije iznad severnog i južnog transepta; iznad zapadnih ulaznih vrata nalazi se galerija koja je dugo vremena služila kao mesto odakle su horovi pevali na bogosluženjima. Spoljašnost crkve je, osobito oko ulaznih vrata sva u kamenoj ornamentici. Iznad ulaznih vrata je mali portik koga drže dva elegantna i vitka stuba sa kapitelima na vrhu. Iznad vratnih arhivolti nalaze se četvorodelni veliki prozori, koji su izdeljeni velikim i vitkim kolonelama od crvenog kamena peščara. Iznad prozora je u segmentu rozeta; i sve deluje vanredno skladno i lepo. Čitavom spoljnom dužinom crkve proteže se kanelura u plitkom ornamentu od pečene terakote. Iznad malih prozora na pevnicama na oltarskoj niši nema ukrasa. Iste godine kada je podignuta crkva, podignut je i zvonik i na njemu namešten mehanizam za toranjski sat. Plan za crkvu je radio Dušan Živanović, arhitekta Ministarstva građevina iz Beograda, po ugledu na crkve arhitekte Svetozara Ivačkovića. Majstor preduzimač je bio Todor Colić iz Kragujevca. Crkveni blagajnici su bili Petar Petković, trgovac iz Jagodine i sveštenik Petar Rašić. U crkvi je izrađen i divan ikonostas u duborezu od hrastovog drveta, delo beogradskog majstora Miloša Vlajkovića. Ikone je umetnički izradio slikar Živko Jugović. Njegov ikonostas podseća na barokno slikarstvo.