Čavinska kultura

Čavinska kultura je izumrla pretkolumbovska civilizacija, nazvana po lokalitetu Čavin de Huantar, glavnom arheološkom nalazištu na kome su pronađeni njeni artefakti. Kultura se razvijala u severnom andskom gorju Perua od 900. godine pre nove ere. Proširila je svoj uticaj i na ostale civilizacije duž obale. Čavinski narod (čije ime za sebe nije poznato) naseljavao je dolinu Mosne gde se reke Mosna i Huačeška spajaju. To područje se nalazi na nadmorskoj visini od 3.150 m i obuhvata životne zone kečua, suni i puna. U periodizaciji pretkolumbovskog Perua, Čavin je glavna kultura perioda ranog horizonta u planinskom Peruu, koji karakteriše intenziviranje religioznog kulta, pojavu keramike usko povezano sa ceremonijalnim centrima, unapređenje poljoprivredne tehnike i razvoj metalurgije i tekstila.

Čavinska kultura
Geografija
Kontinent		Južna Amerika
Zemlja		Peru
Stanovništvo		Čavinci
Društvo
Period
Nastanak		900. p. n. e.
Prestanak		200. p. n. e.
Prethodnici i naslednici
Prethodile su:		Nasledile su:
← Kotoš	Moče →
←	Kultura Lima →
←	Kultura Naska →
Portal Arheologija

Najpoznatije arheološko nalazište čavinske kulture je Čavin de Huantar, koji se nalazi u andskom gorju današnje regije Ankaš. Smatra se da je izgrađena oko 900. godine pre nove ere i bila je versko i političko središte naroda Čavin. UNESKO (engl. UNESCO) je ovo mesto proglasio svetskom baštinom.

Dostignuća

Čovinska zlatna kruna iz formativne epohe 1200-300. p. n. e., kolekcija Larko muzeja, Lima.

Glavni primer arhitekture je hram Čavin de Huantar. Dizajn hrama pokazuje kompleksnu inovaciju za prilagođavanje planinskom okruženju Perua. Da bi izbegli da hram bude poplavljen i uništen tokom kišne sezone, narod Čavina je napravio uspešan sistem za odvodnjavanje. Nekoliko kanala izgrađenih ispod hrama služilo je kao drenaža. Ljudi iz Čavina su takođe pokazali napredno razumevanje za akustiku. Tokom kišne sezone voda juri kroz kanale i stvara zvuk rike koji oponaša jaguara, svetu životinju. Hram je izgrađen od belog granita i crnog krečnjaka, od kojih se ni jedan ni drugi ne nalazi u blizini lokacije Čavin. To je značilo da su vođe organizovale mnoge radnike da donesu specijalne materijale iz daleka umesto da koriste lokalne naslage kamenja. Takođe je moguće da su trgovane iz različitih civilizacija na tom području.

Čavinska kultura je takođe pokazala napredne veštine i znanje u metalurgiji, lemljenju i kontroli temperature. Koristili su rane tehnike za razvoj rafinisanog zlata. U ovo vreme je otkriveno topljenje metala i korišćeno je kao lem.

Ljudi su pripitomili kamiloide kao što su lame. Kamiloidi su korišćeni kao tovarne životinje, za vlakna i za meso. Proizvodili su čarki, ili sušeno meso od lame. Ovim proizvodom su obično trgovali stočari kamila i bio je glavni ekonomski resurs za čavinski narod. Oni su takođe uspešno uzgajali nekoliko useva, uključujući krompir, kinoju i kukuruz. Razvili su sistem za navodnjavanje kako bi pomogli rastu ovih useva.

Jezik

Ne postoji pisani jezik, tako da jezik kojim je govorio Čavinski narod nije poznat, ali je verovatno do sada izumro. Neki antropolozi su predložili da je to bio oblik protokečuanskog, rezonujući da bi veoma pravilna morfologija i sintaksa kečuanskih jezika u poređenju sa okolnim jezicima bile korisne za omogućavanje razumljive komunikacije između zajednica razdvojenih planinskim vencima, kao što su bile neke grupe Čavina. S druge strane, Alfredo Torero datira protokečuanske jezike otprilike na početak prvog milenijuma nove ere.

Arhitektura

Čavin de Huantar je bio mesto nastanka drugog velikog političkog entiteta u centralnim Andima, a to je uglavnom zbog obimnog arhitektonskog ostvarenja na lokaciji, kao i zbog toga što se arhitektura smatra inženjerskim dostignućem. Ova lokacija koristi internu i eksternu arhitekturu. Unutrašnja arhitektura se odnosi na galerije, prolaze, prostorije, stepeništa, ventilacione šahtove i drenažne kanale. Spoljašnja arhitektura se odnosi na trgove, platforme i terase. Izgradnja „Starog hrama“ odvijala se od oko 900. do 500. godine pre nove ere, a izgradnja „Novog hrama“, strukture koja je izgrađena i dodata „Starom hramu“, odvijala se od oko 500. do 200. godine pre nove ere. Nedostatak stambenih struktura, okupacionih depozita, opšteg naoružanja i dokaza o skladištenju dodatno čini arhitekturu lokacije zanimljivijom, jer se uglavnom fokusira na hramove i ono što se nalazi unutar njih.

Monumentalni centar u Čavin de Huantar izgrađen je u najmanje 15 poznatih faza, od kojih sve uključuju 39 poznatih epizoda izgradnje galerije. Najranija poznata faza izgradnje, faza odvojene humke, sastojala se od odvojenih zgrada i nije nužno u skladu sa uzorkom u obliku slova „U” viđenim u početnom periodu horizonta i periodu ranog horizonta. Tokom faze proširenja, izgradnja je integrisala stepenaste platforme i stvorila graničnu formu u obliku slova „U” povezujući zgrade koje sada okružuju otvorene prostore. U ovoj fazi, galerije su razrađene po formi i karakteristikama. Tokom crno-belog stupnja, izgrađene su sve poznate plaze (glavni trg, manji trg i kružni trg). Kako se gradnja približavala kraju, galerije su poprimile standardizovaniji izgled. Do kraja procesa rasta, zgrade postaju plaze sa rasporedom u obliku slova „U” i osom istok-zapad koja deli zatvoreni prostor. Osa seče i Lanzon.

Modifikacije su urađene tokom svih faza izgradnje kako bi se održao pristup internoj arhitekturi lokacije. Postojao je visok nivo interesovanja za održavanje pristupa internoj arhitekturi i sakralnim elementima lokacije. Unutrašnja arhitektura je konstruisana kao deo jedinstvenog dizajna i bila je složeno inkorporirana sa spoljašnjom arhitekturom. Uključivanje bočnog i asimetričnog rasta omogućilo je da ovi sveti elementi ostanu vidljivi, uključujući Lanzon.

Lanzon galerija je stvorena od ranije samostojeće strukture koja je zatim pretvorena u unutrašnji prostor sa izgradnjom kamenog krova oko nje. Lanzon je verovatno bio prisutan pre pokrivanja krova, jer je verovatno da je Lanzon prethodio izgradnji humaka i plaza. Uopšteno govoreći, galerije prate obrasce izgradnje, što ukazuje na ogroman napor u dizajnu i planiranju. Održavanje ovih galerija tokom vremena bilo je važno za arhitekte. Poznato je da su galerije bez prozora, ćorsokaka, oštrih skretanja i promena visine poda, a sve su dizajnirane da dezorijentišu ljude koji hodaju u njima.

Galerija

• 
  Monolit sandela u dnu je 5 metara i predstavlja božanstvo Čavin. Nalazi se u drevnom hramu u Čavin de Huantar.
• 
  Gold Čavin. Muzej Larko, Lima
• 
  Gold Čavin
• 
  Zlatna ogrlica Čavin
• 
  Kondor glava, u Nacionalnom muzeju Čavin de Huantar.
• 
  Čavin prikovane glave
• 
  Kljove su prisutne u svim umetnostima Čavina, uključujući i u skulpturi na kojoj se nalazi ovaj nokat.
• 
  Nailna glava ugrađena u jedan od zidova hrama Čavin de Huantar.
• 
  Stela Čavin. Nacionalni muzej Čavin de Huantar.
• 
  Postoje mnoge staze Čavinesa koje predstavljaju ova mitološka stvorenja.
• 
  Stela Čavin sa slikom ornitološke.
• 
  Čavin stela s licem blindle. Nacionalni muzej Čavin de Huantar.
• 
  Prema najnovijim arheološkim istraživanjima, svečani centar Kuntur Vasi bio bi prečavinski izraz povezan sa kultom Čavin felinico. Regija Kajamarka.
• 
  Ostaci Pacopampa, još jednog pretkavinskog izraza tokom formirajućeg scenskog perioda, ali su ostali važno ceremonijalno središte poput Čavin de Huantar, takođe smeštenog u regionu Kajamarka.
• 
  Model arheološkog nalazišta Čavin de Huantar.
• 
  Lama je glavni predstavnik Čavin stoke.

Literatura

• Bennett, Wendell C. (1943) "The Position of Chavin in Andean Sequences", Proceedings of the American Philosophical Society 86(2, Symposium on Recent Advances in American Archeology), [323–327].
• Burger, Richard L. and Nikolaas J. Van Der Merwe. "Maize and the Origin of Highland Chavin Civilization: An Isotopic Perspective", American Anthropologist 92, 1 (1990), [85–95].
• Burger, Richard L. 1992 Chavin and the Origins of Andean Civilization. New York: Thames and Hudson.
• Burger, Richard L. 1992 "Sacred Center at Chavin de Huantar". In The Ancient Americas: Art from Sacred Landscapes. Chicago: Art Institute of Chicago. Art Institute of Chicago, and Museum of Fine Arts, Houston.
• Burger, Richard L. 2008 "Chavin de Huantar and its Sphere of Influence", In Handbook of South American Archeology, edited by H. Silverman and W. Isbell. Springer, New York, [681–706].
• Druc, Isabelle C. 2004 "Ceramic Diversity in Chavín De Huantar, Peru". Latin American Antiquity 15(3), [344–363].
• Kanåo, Chiaki. 1979 The Origins of the Chavin Culture. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University.
• Kembel, Silvia Rodriquez and John W. Rick. 2004 Building Authority at Chavin de Huantar: Models of Social Organization and Development in the Initial Period and Early Horizon. In Andean Archaeology. Malden, Massachusetts: Blackwell Publishing.
• Lothrop, S. K. "Gold Artifacts of Chavin Style" Society for American Anthropology 16, 3 (1951), [226–240].
• Mann, Charles C. (jul 2011). „Writing, Wheels, and Bucket Brigades”. 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus (2nd izd.). New York: Vintage Books. str. 273–274. ISBN 978-1-4000-3205-1. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Miller, George R. and Richard L. Burger. "Our Father the Cayman, Our Dinner the Llama: Animal Utilization at Chavin de Huantar, Peru", American Antiquity 60, 3 (1995). [421–458]
• Tello, Julio C. "Discovery of the Chavin Culture in Peru", American Antiquity 9, 1 (1943), [135–160], As you can see the Chavin influenced many other civilizations!
• Enter The Jaguar Mike Jay 2005.
• Deforestation. World Geography. Columbus, Ohio: McGraw-Hill/Glencoe, 2000. 202–204
• Farthing, Linda C.; Kohl, Benjamin H. (2014). Evo's Bolivia: Continuity and Change. Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-75868-1. 
• Harten, Sven (2011). The Rise of Evo Morales and the MAS. London and New York: Zed Books. ISBN 978-1-84813-523-9. 
• Hensel, Silke (2003). „Was There an Age of Revolution in Latin America?: New Literature on Latin American Independence”. Latin American Research Review. 38 (3): 237—249. S2CID 143733417. doi:10.1353/lar.2003.0034. 
• Muñoz-Pogossian, Betilde (2008). Electoral Rules and the Transformation of Bolivian Politics: The Rise of Evo Morales. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-60819-1. 
• Philip, George; Panizza, Francisco (2011). The Triumph of Politics: The Return of the Left in Venezuela, Bolivia and Ecuador. Cambridge: Polity Press. ISBN 978-0-7456-4749-4. 
• Sheil, D.; Wunder, S. (2002). „The value of tropical forest to local communities: complications, caveats, and cautions” (PDF). Conservation Ecology. 6 (2): 9. doi:10.5751/ES-00458-060209. hdl:10535/2768 . 
• Sivak, Martín (2010). Evo Morales: The Extraordinary Rise of the First Indigenous President of Bolivia. New York: Palgrave MacMillan. ISBN 978-0-230-62305-7. 
• Uribe, Victor M. (1997). „The Enigma of Latin American Independence: Analyses of the Last Ten Years”. Latin American Research Review. 32 (1): 236—255. JSTOR 2504056. S2CID 252750906. doi:10.1017/S0023879100037766. 
• Wade, Lizzie. (2015). „Drones and satellites spot lost civilizations in unlikely places.”. Science (American Association for the Advancement of Science). doi:10.1126/science.aaa7864. 
• Webber, Jeffrey R. (2011). From Rebellion to Reform in Bolivia: Class Struggle, Indigenous Liberation, and the Politics of Evo Morales. Haymarket Books. ISBN 978-1-60846-106-6. 

Spoljašnje veze

• worldhistory.org Ancient History Encyclopedia

• Peru Cultural website
• Minnesota State University e-museum
• Chavín de Huantar Digital Media Archive (Creative Commons-licensed photos, laser scans, panoramas), data from a Stanford University/CyArk research partnership (see Exploring Chavín de Huantar link above for additional contextual information)
• Chavín Project with a bibliography and external links
• Chavín Culture Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. februar 2012)