Čobanka
Čobanka (mađ. Csobánka) je selo u Mađarskoj u županiji Pešta. Čobanka se nalazi u brdskom kraju Piliš zapadno od Budimpešte. Po poslednjem popisu iz 2001. godine selo ima 2.855 stanovnika. Selo je poznato po prisutnosti srpske manjine.
| Čobanka mađ. Csobánka | |
|---|---|
 | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Centralna Mađarska regija |
| Županija | Pešta (županija) |
| Srez | Sentandreja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 2.855 |
| — gustina | 125,44 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 47° 38′ 33″ S; 18° 58′ 04″ I / 47.642469° S; 18.967811° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 22,76 km2 |
  Čobanka Čobanka na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 2014 |
| Pozivni broj | 26 |
| Veb-sajt | |
| www.csobanka.hu | |
Naziv uredi
Čobanka je nastao kao slovenska varijanta mađarske reči čoban (izvorno slovenski „pastir").
Istorija uredi
Selo Čobanka je osnovano 1698. godine iako prvo naselje na ovom lokalitetu datira iz 13. veka. Odmah po osnivanju bilo je višenarodno. Tada su se naselile nemačke, srpske, slovačke i mađarske porodice. Iako su Mađari većinsko stanovništvo u naselju, ono je višenarodno, jer su u naselju prisutna i slovačka, srpska i romska nacionalna manjina. Do Prvog svetskog rata Do Drugog svetskog rata bili su prisutni Nemci, a tada je celokupna zajednica preseljena u Nemačku. Kasnije su Mađari postali većinski, što se zadržalo do danas.
Srbi u Čobanki uredi
To je naselje nekad bilo po karakteru mešovito, srpsko i bugarsko.[1] Naseljeno je Srbima posle velike seobe pod Čarnojevićem. Stanovništvo je govorilo specifičnim kosovsko-resavskim dijalektom. Potpisao se 1704. godine na jednom dokumentu, Luka birov i svi eškuti iz Čobanca. Na drugom dokumentu sastavljenom 1707. godine, potpisali su se "Mi žitelji sela Čobanca, veliki i mali".[2] Stojan Čobanančanin iz Čobanke bio je avgusta 1716. godine, kao poslanik na crkveno-narodnom saboru u Karlovcima. opština Čobanac je 1745. godine opredelila samo 10 f. za izdržavanje škole.[3] Crkva u Čobancu posvećena Sv. arhanđelu Gavrilu je podignuta 1746. godine, u "vizantijskom stilu". Pop Avram iz Čobanca se potpisao na jednom dokumentu u Tabanu, 1748. godine. Tu su pečet stavili i - Birov i eškuti iz Čobanca. Iz parohije Čobanke su 1767. godine proterali pop Savu, koji je utočište našao u Budimu, kod tamošnjih sveštenika i neovlašćeno službu u hramu vršio.
Čobanački paroh bio je 1822-1826. godine pop Evtimije Popović. U Čobanki se 1846. godine skupljala pretplata za jednu knjigu sa stranim nazivom. Prenumeranti su bili pop Dimitrije Milošević paroh i škole lokalne "nadziratelj", Stefan Starčević učitelj i mladi David Boljarić slušatelj retorike u Ostrogonu.[4]
Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj iz 1846. godine, u parohiji mesta "Csobanka" pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano 1746. godine i crkvene matrikule se vode od 1781. godine (ili 1746?). Prvobitni hram je nastao po doseljavanju i bio brvnara. Sveti hram je posvećen Sv. arhanđelu Gavrilu, građen 1746. godine, a paroh pop Dimitrije Milošević je i školski direktor. U Čobancu je uvek jedna pravoslavna parohija, u kojoj 1846. godine ima 424 pravoslavca. [5] U čobanačkoj srpskoj pravoslavnoj parohiji - onoj najniže šeste platežne klase, bilo je 1865. godine, 422 stanovnika.[6] Paroh čobanački Dimitrije Milošević koji se tu nalazi od 1840. godine, a umro 1894. godine, proslavio je 1890. godine redak jubilej. Radio je neprekidno 50 godina kao paroh u crkvi u Čobancu, a rukopoložen za đakona 1838. godine. Uveče je starom popi slavljeniku priređena svečana večera sa 20 zvanica, na kojoj je "palo" puno lepih zdravica.[7] Njega je zamenio novi paroh 1895. godine Stevan Đurđević (tu i 1905), koji je po položaju predsednik Školskog odbora.
Postoji 1846. godine i srpska narodna škola sa 37 učenika, kojima predaje učitelj Stefan Strelčević.Stevan Dadić je radio izvesno vreme kao učitelj u čobanačkoj školi. Za Školski fond uplatila je opština Čobanka, 1867. godine 76 f. Oglas za mesto učitelja u Čobanki je dat 1866. godine. Kao jedini kandidat izabran je Pavel Plavšić, koji je osposobljen samo za učitelja seoskih škola u Budimskoj eparhiji. Iz teksta konkursa za učitelja u Čobanki, vidi se da je plata 1869. godine iznosila 100 f. Jelena Bozdina dobrotvorka rođena u Sentandreji, kao kći tamošnjeg nekadašnjeg birova Jovana Belanovića, testamentom je zaveštala mnogim crkvama i školama novčane darove, pa tako i crkvi u Čobancu 200 f. je udelila 1884. godine. Jovan Panić je bio paroh u Čobanki.
Godine 1847. tu je bilo 424 pravoslavna Srbina, a dve decenije kasnije 1867. gine ima ih manje - 364 duša u pravoslavnoj parohiji.[8] Raspisan je 1880. godine stečaj za mesto učitelja u Čobanki, sa platom godišnjom od 340 f. Usledili su konkursi i 1881 (plata 340 f), 1883. (plata 320 f), 1884. (plata 300 f), 1885, 1886. (plata 380 f), 1887, 1892. (plata 300 f), 1893, 1894. Učitelj Milan Ćosić je napustio školu u Čobanki 1888. godine. Dekret o stalnom postavljenju dobio je 1896. godine učitelj M. Stojšić. Septembra 1901. godine postavljena je za privremenu učiteljicu u mestu Irina Petrović, a od 1903. godine je zamenica. Srpski učitelj u Čobancu u veroispovednoj školi je bio 1907. godine Dušan Vujić.[9]
Po srpskom izvoru iz 1905. godine Čobanka je velika opština u kojoj živi 1647 stanovnika od kojih 296 pravoslavnih Srba. Ukupni broj kuća je 330, a Srbi žive u 70 domova. U mestu su srpska crkva i škola. Crkvena opština je organizovana i uređena, ima parohijski dom, u uređenoj crkvenoj porti najstariji spomenik je iz 1781, a sada postoji srpsko pravoslavno groblje. Bio je 1894. godine raspisan stečaj za upražnjeno mesto paroha u toj siromaškoj parohiji, šeste klase.[10] U opštini je parohija šeste klase, sa zemljišnim posedom od 31 kj, služi paroh pop Stevan Đurđević rodom iz Vemena, već 11 godina u mestu. Srpska škola je veroispovedna, a crkveno zdanje građeno je 1846. godine, a njen upravitelj Petar Mišković. Učitelj Dušan Vujić rodom iz Sente, uči 31 dete u redovnoj, i devetoro dece u poftornoj školi.[11]
Mada je Vujić potvrđen za stalnog učitelja, na njegovo mesto je došao Milan Tatić iste, 1907. godine. Zgrada osnovne škole, parohijski dom i crkva u Čobanki opravljeni su 1906. godine, uz pomoć gradonačenika sentandrejskog Eugena Dumče. Zgradu novu školsku podigli su dobrotvori iz Sentandreje Eugen i Petronela Dumča, supružnici bez svoje dece. Nova škola sa velikom učionicom i ostavom za ogrev, postavljena je između crkve i stare škole u porti. Nabavljen je sav potreban nameštaj za novu školu i učila. Gradonačelnik sentandrejski Evgenije Dumča je 1897. godine počeo davati opštini Čobanka po 50 f. godišnje pripomoći. Akademska omladina je pridodala svoj skupljeni prilog od 1921 krune sa drugim prilozima, i od tih sredstava stara škola je renovirana i kompletno pretvorena u učiteljski stan. Crkva posvećena Sv. arhanđelu Gavrilu u Čobancu je kompletno renovirana, spolja i unutra, o trošku episkopa Budimskog Lukijana Bogdanovića, za 4000 kruna. Opravljena spoljašnjost crkve, krov, pod u hramu, ikonostas i ikone očišćeni, stolarija opravljena i obnovljena, crkveni zidni živopis. Živopis i dekoracije je malao slikar Josif Kurben iz Budimpešte, onaj koji je dekorisao i novosadsku sabornu crkvu. Sve je to što je izgrađeno osveštano sredinom septembra 1906. godine.[12]
Posle završetka Prvog svetskog rata Srbi iz Čobanke i drugih mesta oko Budima su se spremili da budu optanti. Paroh Stevan Đurđević je za Čobanac napravio dva spiska optanata; u jednom je bilo 43 optanta sa 151 imenom, a u drugom 51 optant sa 166 imena. U Čobanki je 1920. godine bilo 1647 stanovnika, među kojima 183 srpske duše, u 70 domova. A 1922. godine - bilo ih je 188. U mestu je tada bila srpska pravoslavna crkva i jedna narodna škola.[13]
Početkom 21. veka u Čobanki postoji u centru srpska pravoslavna crkva posvećena Sv. arhanđelu Gavrilu. Ikonostas je jednostavne izrade iz 18. veka, a u 20. veku su nestručno čišćene pa oštećene. Staro srpsko pravoslavno groblje je sanirano, a 15 starih spomenika je ugrađeno u crkvenu ogradu. Samo nekoliko spomenika je iz 18. veka. Sadašnje srpsko pravoslavno groblje otvoreno krajem 19. veka je pola kilometra južno van naselja. Nalazi se na uzvišici i bez ograde je, jedan deo dobro uređen, a postoji visok centralni drveni krst[14].
Reference uredi
- ^ "Srbska novina ili Magazin za hudožestvo, knižestvo i modu", Budim 1838. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1873. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1886. godine
- ^ Petar Jovanović: "Metastazijev Atilij Regul", Novi Sad 1846. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Srpski letopis", Budim 1866. godine
- ^ "Male novine", Beograd 1890. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1907. godine
- ^ "Srpski son", Karlovci 1894. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1906. godine
- ^ "Vesnik srpske crkve", Beograd 1922. godine
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
