Špagin PPš-41
Špagin PPš-41 (rus. "Пистолет-пулемёт Шпагина") je sovjetski automat iz vremena Drugog svetskog rata. U borbama na istočnom frontu se pokazao kao efikasno i dostojno oružje, a korišćen je i nakon rata u brojnim sukobima, uglavnom od strane sovjetskih saveznika. Crvena armija je u drugoj fazi rata uvela jednostavniji i poboljšani PPS-43 ali proizvodnja Špagina ipak nije obustavljena sve do kraja rata, do kada je proizvedeno ukupno oko 6 miliona komada.[1]
| PPš-41 | |
|---|---|
 Automat Špagin PPš-41 | |
| Vrsta | Automat |
| Poreklo |  Sovjetski Savez |
| Upotreba | |
| Upotreba u | SSSR i sateliti |
| Bojno delovanje | Drugi svetski rat Kineski građanski rat Prvi rat u Indokini Korejski rat Mađarska revolucija Vijetnamski rat |
| Proizvodnja | |
| Proizvođač | Iževsk |
| Proizvedeno | ~6 miliona (SSSR) komada |
| Specifikacije | |
| Masa | 3.63 kg |
| Dužina | 843 mm |
| Dužina cevi | 269 mm |
| Kalibar | 7.62x25 mm |
| Vrsta operacije | povratni udar slobodnog zatvarača |
| Način dejstva | jedinačno, rafalno |
| Brzina paljbe | 900-1.000 met/min |
| Brzina zrna | 488 m/s |
| Maks. ef. domet | 150-200 m |
| Magacin | 35 ili 71 metaka |
| Nišan | mehanički |
Automat PPš-41 je postao jedan od simbola pobede saveznika nad nacističkom nemačkom u Drugom svetskom ratu.[2]
Istorija i razvoj uredi
Prvi serijski proizvođen sovjetski automat je bio PPD-40 ali je njegova masovna proizvodnja započela tek nekoliko meseci nakon završetka Zimskog rata protiv Finske, tokom kojeg je sovjetska vojska konačno spoznala da su automati veoma efikasni pri bliskim borbama u šumama ili naseljenim urbanim područjima. Međutim ispostavilo se da je PPD-40 previše skup i komplikovan za brzu i masovnu proizvodnju pa je ona obustavljena pošto je proizvodeno svega 90.000 komada.
Inžinjer Georgij Špagin je ponudio rešenje, njegova ideja je bila koristiti presovani lim u izradi što bi značajno pojeftinilo i ubrzalo proizvodnju jer bi ovom metodom bilo potrebno manje radnih sati za kompletiranje automata. Ovo rešenje je u to vreme bilo revolucionarno, imajući u vidu da su se svi automati pre toga proizvodili ručno i od livenih delova, zbog čega su i bili veoma skupi. Georgij Špagin je septembra 1940 predstavio prototip svog automata, unapredio je gasni kompenzator koji sprečava uzdizanje dima iznad cevi tokom rafala, za rezultat, Špaginov automat je imao 70% bolje grupacije od starijeg PPD-a. Ispitivanja je vodio maršal Semjon Buđoni, jedan od najzaslužnijih za katastrofalne poraze koje je Crvena armija doživela.
Oktobra 1940 je napravljeno prvih 25 primeraka. Ispitivanja su završena krajem novembra, a vojna komisija je bila zadovoljna i predložila je uvođenje u naoružanje i početak proizvodnje Špaginovog automata. Zvanično je uveden u naoružanje 1. decemra 1940 ali serijska proizvodnja je počela nekoliko meseci kasnije.[3]
Za proizvodnju je bila zadužena mreža moskovskih fabrika, a proizvodne procese su nadgledali visoki partijski članovi. Ipak do početka operacije Barbarosa juna 1941, Crvena armija nije posedovala dovoljan broj automata. U naoružanju je sa sve starijim PPD-40 bilo najviše 100.000 komada dok je nemački Vermaht posedovao znatno veći broj automata.
Tokom 1941. je proizvedeno oko 90.000 komada Špaginovih PPŠ-41. Tokom 1942. se taj broj uvećao na 1.500.000 primeraka. Do proljeća 1942. fabrike koje su proizvodile automat PPŠ-41 su postigle dnevnu normu od 3.000 automata dnevno. Sam automat je klasičan primer jednostavnog dizajna koji služi masovnoj proizvodnji. Slični primeri koji su se proizvodili u vreme rata bili su automati M3 Mazalica, MP 40 i Sten.
Delove puške (osim cevi) mogli su proizvoditi čak i relativno nekvalifikovani radnici s jednostavnom opremom te materijalima koji su dostupni u svakoj gvožđari ili metalurškoj radionici. Time su se kvalifikovaniji radnici prebacivali na druge poslove. PPŠ-41 se sastoji od ukupno 87 delova, u poređenju sa PPD-40 koji se sastojao od 95 delova. Takođe, PPŠ-41 mogao se proizvesti za 7,3 radnih sati što je bilo daleko brže nego PPD koji se proizvodio za 13,7 sati. Na terenu, PPŠ je bio oružje koje je zahtevalo malo održavanja te je mogao ispaliti do 1.000 metaka u minuti (teoretski).[4]
Do kraja Drugog svetskog rata, proizvedeno je više od 6 miliona komada PPŠ-41. Sovjetska Crvena armija njime je često opremala cele pukove, pa čak i divizije. Osim klasičnih okvira od 35 metaka koji su bili dostupni od 1942. pešadija je pre toga mogla koristiti i doboš-okvire koji su imali 71 metak. Doboš-okvir bio je kopiran s finskog Suomi KP/-31 automata, koji je takođe imao 71 metak. Sovjetski vojnici su u borbi najčešće koristili jedan doboš-okvir i više klasičnih okvira.[5]
Sovjetski Savez je nakon rata svoje Špagine uglavnom stavio u rezervu ili ih je prodavao i slao svojim satelitima i pokretima koje je podržavao. Kineski komunisti su tokom Kineskog građanskog rata bili masovno opremljeni sovjetskom opremom, među kojom i ogromnim brojem Špagina. Zbog velikih zaliha jeftine municije, upravo im je Špagin postao omiljeno sredstvo za masovno ubijanje seljaka i nelojalnog stanovništva. Severna Koreja je od 1949. proizvodila svoju domaću verziju pod imenom Model 49, ovi automati su masovno korišćeni tokom Korejskog rata. Snage Ho Ši Mina su dobile ogroman broj automata PPŠ-41 i koristile ih tokom Prvog rata u Indokini, a kasnije i Vijetkong tokom Vijetnamskog rata.
Prednosti i mane uredi
Najveće prednosti automata PPš-41 su brza i jednostavna proizvodnja, visoka brzina paljbe, veliki kapacitet okvira i sasvim pristojna preciznost na daljinama do 150m (Prema izveštaju Crvene armije na kraju rata, upravo je automat bio najefikasnije vatreno oružje u borbama).
Međutim njegove glavne mane su neudobna ergonomija, slaba i nebezbedna kočnica (dešavalo se da Špagin opali pri udaru o tlo, pa čak i da rani vojnika), potom se tokom rata ispostavilo da se ne uklapaju svi doboši sa Špagina jedan na drugi, punjenje doboša je bilo kompleksno i zamorno za vojnike (zbog toga je 1942. uveden i okvir sa 35 metaka). PPš-41 je bio predugačak da bi ga koristile posade oklopnih vozila (zbog čega je na kraju uveden kompaktniji PPS-43 sa preklopnim kundakom).
U poređenju sa konkurencijom, PPš-41 je bio bolji od britanskog Stena i nemačkog MP 40, i eventualno američkog M3, međutim Špagin je po svojim karakteristikama zaostajao u odnosu na američki Tompson M1, a pogotovu u odnosu na italijansku Beretu 38.
Zemlje korisnice uredi
Reference uredi
- ^ Nastavlenie po strelkovomu delu. Pistolet-pulemёt obr. 1941 g. [NSD-41. PPSh-41] (na jeziku: ruski). Moscow: Voenizdat. 1941.
- ^ Bishop 2002, str. 261.
- ^ Bolotin 1995, str. 109–114
- ^ „Kalashnikov, Part 2: Soviet Political Economy and the Design Evolution of the Kalashnikov Avtomat”. Pristupljeno 21. 3. 2010.
- ^ „Modern Firearms - Shpagin PPSh-41 submachine gun”. World.guns.ru. Arhivirano iz originala 8. 3. 2010. g. Pristupljeno 24. 6. 2010.
Literatura uredi
- Bolotin, David (1995). Istoriя sovetskogo strelkovogo oružiя i patronov (na jeziku: ruski). Poligon. str. 109—114. ISBN 978-5-85503-072-3.
- Bishop, Chris (2002). The Encyclopedia of Weapons of World War II (Illustrated izd.). Sterling Publishing Company, Inc. str. 261. ISBN 978-1-58663-762-0.
- Nastavlenie po strelkovomu delu. Pistolet-pulemёt obr. 1941 g. [NSD-41. PPSh-41] (na jeziku: ruski). Moscow: Voenizdat. 1941.
- Hogg, Ian (2000). Jane's Guns Recognition Guide Second Edition. Glasgow: Janes. ISBN 978-0-00-472453-9.
Spoljašnje veze uredi
- Video of PPSh being fired with box and drum magazine
- Video of PPSh being fired in burst with 9 mm conversion
- 17 photos of PPSh-41 and its parts
- [http://www.ppsh41.com/88ppsh.jpg
Photograph of close air support anti-personnel mount]