F-86 sejbr
F-86 Sejbr je američki, krozvučni, mlazni lovac prve generacije. Razvila ga je i proizvodila firma Nort Ameriken. Najpoznatiji je po učešću u Korejskom ratu, gde mu je bio suprotstavljen sovjetski avion MiG-15. Razvijen je u kasnim četrdesetim godinama dvadesetog veka, ali je već zastareo do kraja 1950. godine. Sejbr se pokazao kao dobar lovac u prvoj liniji vazduhoplovnih snaga, sa izuzetnim letnim i borbenim karakteristikama, u vremenu svoje operativne upotrebe. Bio je u operativnoj upotrebi, u više od 30 zemalja, poslednji su se zadržali u u Boliviji, sve do 1994. godine. Vodi se, da je ta porodica aviona izvojevala više od 900 pobeda u vazdušnom prostoru. Po tome pokazatelju, sigurno je na prvom mestu u svetskoj vazduhoplovnoj istoriji. U toku svoga postojanja, korišćen je i kao osnova za više značajnih istraživanja i eksperimentisanja u naučnim i istraživačkim centrima Sjedinjenih Američkih Država.
 F-86 sejbr | |
| Opšte | |
|---|---|
| Dimenzije | |
| Masa | |
| Pogon | |
| Performanse | |
| Uveden u upotrebu | 1949. |
| Povučen iz upotrebe | 1994 |
| Prvi korisnik | SAD |
| Broj primeraka | 9.860[1] |
| Dužina | 11,43 |
| Razmah krila | 11,3 |
| Visina | 4,5 |
| Površina krila | 26,75 |
| Prazan | 4.780 |
| Normalna poletna | 7.360 |
| Maks. masa pri uzletanju | 8.234 kg |
| Turbo-mlazni motor | 1 h G.E.J47-GE-27 |
| Potisak TMM | 26,3 kN |
| Maks. brzina na Hopt | 1.106 km/h |
| Maks. brzina na H=0 | 965 km/h |
| Taktički radijus kretanja | 530 km |
| Dolet | 2.454 km |
| Plafon leta | 14.630 m |
Njegov uspeh ga je doveo do masovne proizvodnje, u periodu između 1949. i 1956. godine, u Sjedinjenim Američkim Državama, Japanu i u Italiji. Varijante su razvijene i proizvođene i u Kanadi i Australiji. Sejbr je lovački avion sa turbomlaznim motorom, koji je proizveden u najvećem broju primeraka, u zapadnom delu sveta. Ukupna proizvodnja je 9.860 primeraka, u svima varijantama.[1]
Operativna istorija mu je veoma bogata, od učešća u Korejskom ratu do mnogobrojnih lokalnih sukoba.[2][3]
Razvoj uredi
Američko ratno vazduhoplovstvo, postavilo je početne zahteve, sredinom 1944. godine, za razvoj lovca bombardera, jednoseda, sa srednjim doletom. Firma Nort Ameriken, počela je 1945. godine, da radi na četiri koncepcije projekta. Vazduhoplovstvo je ugovorilo razvoj eksperimentalne verzije XP-86, u tri primerka. Ugovorena je varijanta sa krilom bez strele, pod nazivom FJ-1 furi, koji se smatra da je prethodnik aviona F-86 sejbr.[4]
Na osnovu FJ-1 furi tražen je razvoj aviona za Američku mornaricu, sa izmenom zahteva i sa odgovarajućim modifikacijama. Mornarička oznaka je bila FJ-1, čiji je prototip poleteo krajem 1946. godine. Proizveden je u ograničenom broju od 31 primerka, koji su kratko vreme bili u operativnoj upotrebi u mornarici.
Performanse ovog aviona nisu prevazišle projektovane za FJ-1 furi i to nije ohrabrilo Američko ratno vazduhoplovstvo, da se oslone na to rešenje. Ograničavajući faktor je bilo klasično pravougaono krilo, koje rano izaziva veliki talasni otpor, već kod prvih lokalnih udarnih talasa (kod početka stišljivog strujanja). Bilo je jasno da bi taj avion bio sa brzinom i sa drugim performansama inferioran u odnosu na sovjetski MiG-15. Tražilo se da firma Nort Ameriken brzo reaguje i da radikalno izmeni prilaz u koncepciji i konstrukciji novog lovca.
Konzervativno suprostavljanje prilazu je prevaziđeno i prihvaćena su rešenja koja su bila u povoju, sa strelastim krilom za krozvučne brzine. Korišćena su iskustva i rezultati nemačkih aerodinamičara, iz kraja rata. Usvojeno je krilo sa uglom strele od 35°, sa automatskim otlanjanjem pretkrilaca na njegovoj napadnoj ivici. Korišćeni su aeroprofili NACA 00011-0.825-35 u korenu i NACA 00009-1.1-40 na kraju krila, koji su ispitani na nemačkom avionu Me 262. Krilo i repne površine su podešene prema rešenju na Me 262, horizontalni stabilizator je ceoobrtan, na savremenijim varijantama. Proizvodnja Sejbra je tek otpočela po završetku Drugog svetskog rata. Prototip je završen 8. avgusta 1947. godine, a poleteo je 1. oktobra 1947. u sadašnjoj bazi Edvards, u Kaliforniji. Prototip je imao za pogon motor Ševrolet J35-C-3, sa potiskom od 16,7 kN. Ovo je bilo samo privremeno rešenje, a planirana je serijska proizvodnja aviona sa moćnijim motorom GE TG-190 / J47 i poboljšanom varijantom J35.
Sa ovim avionom prototipom, pilot Velč (engl. Welch) je prvi leteo, u poniranju, brže od brzine zvuka, 19. oktobra 1947. godine, što je prvi takav let na avionu koji nije eksperimentalni.
Prva serijska partija je proizvedena od 33 primerka, obeležena je F-86A-1 sa ugrađenim motorom GE J47-GE-1, potiska od 21,6 kN, a druga od 188 primeraka je obeležena F-86A-5.
Američko ratno vazduhoplovstvo je u podršci strategijske bombarderske avijacije zadržalo avione F-86 sejbr u periodu od 1949. do 1950. godine. F-86 sejbr je bio primarni borbeni američki avion u Korejskom ratu, u realizovanim svojim trima varijantama, lovac-bombarder, lovac i lovac-presretač.
Osvojena je njegova proizvodnja po licenci od firme Boing, u provinciji Kvebek, kao kanadski Sejbr, pod oznakom Mark 6. Konačno, ova je varijanta ocenjena kao najviše dostignuće u razvoju, od svih verzija porodice Sejbra. Boeing je proizveo 1.815 primeraka, u ovoj verziji. U kanadskom muzeju vazduhoplovstva, čuvaju se primerci ovih aviona, a i kod nekih ljubitelja privatnih kolekcionara.[2][3][4][5]
Značajni rekordi Sejbra uredi
F-86A sejbr, postavite je prvi zvanični svetski rekord u postizanju brzine od 1.080 km/h, 15. septembra 1948. godine.
Nekoliko ljudi koji su se bavili sa razvojem F-86, uključujući i glavne aerodinamičare projekta i jedan od njegovih probnih pilota, tvrde da je američki probni pilot Džordž Velč (engl. George Welch) postigao veću brzinu od brzine zvauka u poniranju još sa XP-86, za vreme njegovog probnog leta, 1. oktobra 1947. godine. To je bilo pre Čaka Jegera, koji je leteo brže od brzine zvuka u horizontalnom letu, 14. oktobra 1947. godine, na eksperimentalnom avionu, sa raketnim motorom, Bel X-1, što je prvi namenski nadzvučni avion. Prva žena pilot koja je letela brže od brzine zvuka, 18. maja 1953. godine, jeste Žaklin Kokran (engl. Jacqueline Cochran).[6]
U Jugoslaviji, na avionu F-86E sejbr, prvi je leteo brže od brzine zvuka, u poniranju, 31. jula 1955. godine, pukovnik (kasnije general) pilot Nikola Lekić, tadašnji Komandant 44. divizije Ratnog vazduhoplovstva i protivvazdušne odbrane, na Aerodromu Batajnica. [b][2][7][8][9]
Opis koncepcije i konstrukcije uredi
Prvenstvene su namene aviona F-86 lovac-presretač i lovac-bombarder. Nekoliko varijanti su uvedene u hodu, tokom proizvodnog ciklusa ovoga aviona, sa poboljšanjima i različitim naoružanjem i sa različitim potiskom motora. Početni XP-86, opremljen je sa motorom GE J35-C-3 koji je sa potiskom od 18 kN. Serijski avion F-86A je opremljen motorom GE J47-GE-7, koji ima potisak od 23 kN, dok je za verziju aviona F-86H, motor GE J73-GE-3 sa potiskom od 41 kN.
Sejbr je avion niskokrilac, sa uglom strele krila od 35°, sa strelastim površinama horizontalnog i vertikalnog stabilizatora. Uvodnik vazduha je tipa „pito“, sa fiksnim presekom i sa direktnim pravcem strujanjem vazduha, pri napajanju motora. Stajni trap su tipa tricikl, sa po jednim točkom na svakoj nozi. Kočenje točkova glavnih nogu je pomoću disk kočnica. Pri taksiranju, po stazi aerodroma, diferencijalno se koči. Glavne noge su oslonjene na strukturu krila i uvlače se u njegov koreni deo.
Poklopac kabine je kapljastog oblika izvan konture trupa, sa odličnom preglednošću. U kabini je smešteno izbacivo sedište T-4E-1, sa ručno navlačećom nadstrešnicom, kao i sredstvo za samoubistvo pilota u slučaju njegovog pada u ruke neprijatelja. Ispred pilota je instrumentalna tabla, sa klasičnim instrumentima i komandnim prekidačima i polugama.
Struktura je potpuno metalna, zasnovana na sklapanju profilisanih elemenata u podsklopove i sklopove sa zakivcima upuštenih glava. Međusobno spajanje, većih sklopova je pomoću zavrtnjeva, skrivenim glavama ispod oplate strukture.
Komande leta su klasične mehaničke, izuzev kvazi kombinacije sa hidraulikom, za promenu otklona horizontalnog repa u oblasti krozvučnog leta, na savremenijim varijantama.
Pretkrilca su sa slobodnim vođicama, na manjim napadnim uglovima krila su uvučena, a na većim ih izvuče lokalni uzgon, a otvori se kanal, između njih i ostalog dela krila, kroz koji protiče vazdušna struja usmereno povijena po gornjaci. Na ovaj način se odlaže otcepljenje strujanja vazduha oko krila. Povećava se kritični napadni ugao aviona, kada počinje odcepljenje vazdušnih strujnica.
Aerodinamičku kočnicu sačinjavaju dve ploče, koje su bočno smeštene na zadnjem delu trupa. Iste se otklanjaju pomoću hidrauličkih aktuatora.
F-86 sejbr je avion lovac-bombarder, u verziji F-86-H može da nosi do 907 kg bombi, uključujući i spoljni rezervoar goriva „tip-tenk“ sa po 1.650 litara, a umesto njega može i napalm bombu. Nevođene, školske rakete, kalibra od 70 mm, koriste neke varijante aviona za obuku, a od 127 mm za borbeno dejstvo, sa četiri krilna nosača nulte dužine.
Sejbr može biti opremljen spoljnim rezervoarima goriva, a presretač i lovac-bombarder sa šest stabilno ugrađenih mitraljeza Brauning M3, sa električnim pogonom hranjenja sa municijom, kalibra 12,5 mm. Kasnije su uvedeni topovi od po 20 mm. Kadenca mitraljeza je od 1.200 metaka u minutu.
Najznačajniji je bio napredak od žiroskopskog na radarski AN/APG-5 nišan, bez obzira što nije bio u to vreme savršen i većom pouzdanošću na većim rastojanjima. Vizuelno se moralo gađati na malim visinama, pošto u to vreme, odraz zemlje na radar se nije mogao neutralisati.[2][3][10][11]
Silueta u tri projekcije, varijante presretača F-86D sejbr.
Istorijat operativne upotrebe uredi
Korejski rat uredi
.jpg)
F-86 sejbr je uveden u operativnu upotrebu u Američko ratno vazduhoplovstvo 1949. godine. Odmah je dobio značaj primarnog lovca, za borbu u vazdušnom prostoru u Korejskom ratu. Sa uvođenjem u borbu sovjetskih MiG-15, u novembru 1950. godine, narušen je odnos snaga, na štetu zapadne koalicije, u tome ratu. U decembru iste godine, pod hitno su oformljene i uvedene u borbu tri eskadrile Sejbrova, na Dalekom istoku. Prve varijante aviona tipa Sejbr, bile su inferiorne u odnosu na avione MiG-15, u vazdušnom prostoru. Migovi su imali veći plafon leta, veće ubrzanje, brzinu penjanja i brži nišanski zahvat. Sa uvođenjem F-86F 1953. godine, ova dva suprotstavljena aviona, tek su se tada uslovno izjednačili. Prema nekim iskustvima i mišljenjima pilota, sa malom prednošću Sejbra.
Prednost je bila u većem iskustvu američkih pilota, veterana Drugog svetskog rata, nad pilotima Severne Koreje i Kine, kojima je nedostajalo takvo borbeno iskustvo, što je doprinosilo uspehu Sejbrova. U početku su na avionima MiG-15 leteli sovjetski iskusni piloti, tada ta prednost Amerikanaca nije postojala. Kada su piloti Severne Koreje i Kine obučeni, prestali su sovjetski piloti da učestvuju u borbama, a i oznake aviona su promenjene. Ovi piloti su prvenstveno obučeni za presretanje američkih bombardera, a ne za vazdušne borbe. Druga velika razlika je u tome što su piloti, u avionima MiG-15, leteli u običnim, a u Sejbrovima u anti-g odelima, zbog čega su piloti na migovima gubili svest, pri velikim normalnim ubrzanjima u manevru i tako su ginuli. Istoričari i analitičari su još uvek različitog mišljenja i tvrdnji o statističkim podacima, što je predmet daljih istraživanja.
Sve u svemu, Sejbr je bio jedini ozbiljan protivnik avionu MiG-15, tokom Korejskog rata. Većina analitičara smatra da je MiG-15 imao bolje letne i borbene karakteristike, a da je Sejbr bio bezbedniji, opremljeniji i udobniji za pilota.
Smatra se da su do kraja rata piloti Sejbrova imali 792 pobede nad migovima, a da su avioni MiG-15 oborili samo 78 aviona F-86. Znači, međusobni odnos pobeda je 10:1, u korist Sejbrova? Ovi podaci nisu obostrano potvrđeni i priznati, a svakako i da su i tačni ne bi bili isključivi rezultat razlike letnih i borbenih karakteristika ova dva suprotstavljena aviona, već većeg broja i drugih faktora i uslova, u ovome višegodišnjem ratu. Kasnija istraživanja su potvrdila da nisu oborena 792, već 379 aviona MiG-15.[5][12][13][14][15][16]
Hladni rat uredi
Pored uloge u Koreji, Američko ratno vazduhoplovstvo je koristilo avione F-86 i u drugim raznim krizama u kontinentalnom delu Amerike i u inostranstvu, tokom prve polovine Hladnog rata. U Američkom ratnom vazduhoplovstvu nastavio je operativnu službu sve do 1970. godine.
U periodu krize odnosa Jugoslavije sa istočnim blokom (Rezolucije infobiroa), mađarski MiG-15 je povredio vazdušni prostor. Reakcija je bila, da je jugoslovenski Sejbr poleteo i oborio „uljeza“, 1950. godine.[17]
Tajvanska kriza 1958. godine, u moreuzu uredi
Tajvan je rano uveo u operativnu upotrebu Sejbrove, dobijene od Američkog ratnog vazduhoplovstva. Od decembra 1954. do juna 1956. godine, uvedeno je 160 bivših američkih F-86F-1-NA. Tokom avgusta 1958. godine, tajvanski Sejbrovi i kineski avioni MiG-17 su stupili u međusobnu prvu bitku. Pri tome su prvi put korišćene rakete kratkog dometa vazduh-vazduh, AIM-9 sajdvinder, na avionima Sejbr.
O gubicima su kineski i tajvanski izvori potpuno kontradiktorni. Kinezi su tvrdili da su oborili šest tajvanskih F-86F-1-NA. dok je Tajvan tvrdio da su oborili oko 30 kineskih MiG-17, bez svojih gubitaka.[18]
Indijsko-pakistanski rat 1965. uredi
Pakistan je počeo da dobija avione F-86F sejbr, 1954. godine, ukupno 120 primeraka. Među njima je bilo F-86F-35, iz američkih zaliha, a bilo je i savremenijih F-86F-40-NA, proizvodenih specijalno za izvoz.
Tokom Indijsko-pakistanskog rata, 1965. godine, u trajanju od 22 dana, avioni F-86F su postali okosnica pakistanskog vazduhoplovstva, iako Sejbr više nije bio vrhunski svetski lovac. U svetu su već bili uvedeni borbeni avioni iznad dvostruko većih brzina leta od brzine zvuka. To su bili lovački avioni druge generacije. Posle izbijanja ovoga rata, Amerika je prestala izvoziti vojnu opremu u Pakistan, tako da su njihovi Sejbrovi ostali bez podrške rezervnih delova.
Indijski Gnatovi su bili superiorniji u odnosu na pakistanske Sejbrove, sa daleko ubedljivijim performansama leta i sa većom agilnošću. Indijski izvori tvrde da su sa njima oborili sedam Sejbrova.
Podaci su oprečni, Pakistanci tvrde da su oborili sa svojim Sejbrovima 15 indijskih aviona, od kojih su dva Gnata. Sa druge strane indijci tvrde da su ukupno oborili 14 pakistanskih Sejbrova.[19][20][21]
Varijante uredi
Podaci
|
|||||||||||||
| XF-86 | YF-86A | F-86A | DF-86A | RF-86A | F-86B | F-86C | YF-86D | F-86D | F-86E | F-86E(M) | |||
| Namena | Prototip | Prototip | Lovac | Meta u letu | Foto izviđ. | Lovac | Lovac | Prototip | Presretač | Lovac | Lovac | ||
| № proizv. | 3 | 1 | 554 | ?/0 | 11/0 | 188 | 0 | 1 | 2.506 | 456 | ? | ||
| Motor | GE J47 | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-17B | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-13 | |||
Komentar |
Oznaka NA-140 |
Prototip, sa ovim motorom |
Oznaka NA-151 proizv. part. A-5 |
Konverzija nekoliko F-86A |
Konverzija F-86A, sa 3 kamere |
Širi trup i gume na F-86A oznaka NA-152 |
Ugovor za 118 otkazan oznaka NA-164 |
Na osnovu YF-95A razvijen presretač |
Originalna oznaka F-95A |
Celoobrtni rep sa hidro pogonom |
Oznaka F-86E(M) posle RAF-a za druge korisnike | ||
| QF-86E | F-86F[25] | F-86F-2 | QF-86F | RF-86F | TF-86F | YF-86H | F-86H | QF-86H | F-86J | ||||
| Namena | Meta u letu | Lovac | Lovac | Meta u letu | Foto izviđ. | Obuka | Prototip | Lovac-bombar. | Meta u letu | Lovac | |||
| № proizv. | ?/0 | 2 239 | 10/0 | 50/0 | ? | 2/0 | 2 | 473 | 29/0 | 0 | |||
| Motor | GEJ47-GE-13 | GE J47-GE-27 | GEJ47-GE-27 | GEJ47-GE-27 | GEJ47-GE-27 | GEJ47-GE-27 | GEJ47-GE-27 | GEJ47-GE-27 | GEJ47-GE-27 | Orenda | |||
Komentar |
Specifična nadogradnja |
Sa više modifikacija, veća površina krila, na nekima ukinuto pretkrilce. |
Ugrađeni topovi umesto mitraljeza |
Konverzija u leteće mete za mornaricu. |
Ugrađene tri foto kamere |
Konverzija u dvoseda oznaka NA-204. |
Modifikovana krila, rep i motor oznaka NA-187. |
Serijski lovac bomb oznaka NA-203. |
Konverzija za mete mornarice |
Odustalo se od projekta. | |||
№
|
Ukupno je proizvedeno 6.297 Nort Ameriken aviona F-86.
| ||||||||||||
.jpg)
Podaci
|
Varijante aviona F-86 (CL-13 Sejbr) kanadske proizvodnje [26]
| ||||||||||||
| Sejbr Mk 1 | Sejbr Mk 2 | Sejbr Mk 3 | Sejbr Mk 4 | Sejbr Mk 5 | Sejbr Mk 6 | ||||||||
| Namena | Prototip | Lovac | Opit | Lovac | Lovac | Lovac | |||||||
| № proizv. | 1 | 350 | 1 | 438 | 370 | 655 | |||||||
| Motor | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-13 | Orenda | GE J47-GE-27 | Orenda | Orenda | |||||||
Komentar |
Osvajanje proizvodnje F-86A |
Proizvodnja po standardu F-86E |
Proizvodnja po standardu F-86F |
Proizvodnja po standardu F-86F, sa motorom Orenda |
Proizvodnja za evropske i afričke države. | ||||||||
№
|
Ukupno je proizvedeno 1.815 kanadskih aviona F-86.
| ||||||||||||
Podaci
|
Varijante aviona F-86 australijske proizvodnje
| ||||||||||||
| Sejbr Mk 30 | Sejbr Mk 31 | Sejbr Mk 32[27] | |||||||||||
| Namena | Lovac | Lovac | Lovac | ||||||||||
| № proizv. | 21 | 21 | 69 | ||||||||||
| Motor | Rols-Rojs Avon 20 | Rols-Rojs Avon 20 | Rols-Rojs Avon 26 | ||||||||||
Komentar |
Proizvodnja po standardu F-86F, sa pretkrilcima |
Proizvodnja po standardu F-86F, bez pretkrilaca |
Proizvodnja po standardu F-86F sa 4 bombo nosača i sa više goriva | ||||||||||
№
|
Ukupno je proizvedeno 112 australijskih aviona F-86.
| ||||||||||||
Ukupna proizvodnja uredi
|
|
№ F-86 = 10.448 primeraka, svih varijanti i od svih proizvođača.
| |
Korisnici uredi
| Korisnici aviona F-86 sejbr[25][26][28] | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Korisnici |
Karta korisnika aviona F-86 sejbr.
,_in_1954_(E-1326).jpg) | |||||
| Država, broj i tip aviona, period | Država, broj i tip aviona, period | |||||
 Argentina
|
28, F-86F | 1960. |  Belgija
|
5, F-86F | ? | |
 Bolivija
|
10, F-86F | 1973—1994. |  Kanada
|
? | ? | |
 Kolumbija
|
3, F-86F
+6 Mk.6 |
? |  Italija
|
179, F-86E
+121, F-86K |
1955—1958 | |
 Iran
|
?, F-86F | ? |  Etiopija
|
14, F-86F | 1960. | |
 Irak
|
5, F-86F | ? |  Japan
|
480, F-86F | 1955—1961. | |
 Nemačka
|
F-86D i E | ? |  Norveška
|
115, F-86F | 1957—1958. | |
 Pakistan
|
102, F-86F | 1954—1960. |  Peru
|
26, F-86F | 1955. | |
 Filipini
|
50, F-86F | 1957—1970. |  Portugalija
|
50, F-86F | 1958. | |
 Kina (Tajvan)
|
160, F-86F | 1954. |  Saudijska Arabija
|
19, F-86F | 1958. | |
 Južna Afrika
|
22, F-86F-30 | ? |  Južna Koreja
|
122, F-86F
i RF-86F |
1955. | |
 Španija
|
270, F-86F | 1955—1958. |  Tunis
|
15, F-86F | 1969. | |
 Turska
|
12, F-86F |  SAD
|
? | ? | ||
 Venecuela
|
30, F-86F | 1955. |  Jugoslavija[17]
|
121, F-86E, 100, F-86D, | 1956—1971. 1961-1974. | |
Karakteristike uredi
Uporedne karakteristike tipičnih varijanti uredi
| Parametri | F-86A[3][29][30] | F-86D[2][30][31] | F-86H[30] | Sejbr Mk.5[30] | Sejbr Mk.32[27] |
|---|---|---|---|---|---|
| Dužina | 11,43 m | 12,27 m | 11,82 m | 11,43 m | 11,43 m |
| Razmah | 11,31 m | 11,31 m | 11,92 m | 11,32 m | 11,30 m |
| Visina | 4,5 m | 4,57 m | 4,57 m | 4,49 m | 4,39 m |
| Masa | 4.780 kg | 6.125 kg | 6 276 kg | 4.825 kg | 5.443 kg |
| Masa poletanja | 7.360 kg | 8.240 kg | 9 890 kg | 7.965 kg | 9.621 kg |
| Maks. brzina | 1.103 km/h | 1.138 km/h | 1.114 km/h | 1.120 km/h | 1.100 km/h |
| Maks. dolet | 1.932 km | 1.364 km | 1.690 km | 2.390 km | 1.850 km |
| Plafon | 14.630 m | 16.900 m | 15.120 m | 15.450 m | 15.850 m |
| Motor | GE J47-GE-13 | GE J47-GE-17 | GE J73-GE-3D | Orenda 10 | RR Avon 26 |
| Potisak | 23,1 kN | 25,8/33,9 kN | 40,4 kN | 33,0 kN | 33,4 kN |
| Posada | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Naoružanje | 6 × 12,7 mm Mitraljezi |
24 × nevođene 7 cm Rakete |
4 × 20 mm Mitraljezi 1 234 kg Spoljna opterećenja |
6 × 12,7 mm Mitraljezi 2 AIM-9B 2.400 kg Spoljna opterećenja |
2 × 30 mm Mitraljezi 2 AIM-9B 2.400 kg Spoljna opterećenja |
Detaljne karakteristike varijante F-86F-40-NA uredi
- Posada: 1
- Dužina: 11,4 m
- Razmah: 11,3 m
- Visina: 4,5 m
- Površina krila: 29,11 m²
- Masa praznog: 5.046 kg
- Najčešća masa: 6.894 kg
- Maksimalna masa: 8.234 kg
- Pogon: 1 h GE J47-GE-27 turbomlazni motor
- Potisak: 26,3 kN
- Količina goriva: unutrašnje 1.650 litara + spoljnje 2 h 378 litara, JP-4
- Maksimalna brzina:
- 1 106 km/h, na nivou mora, sa masom od 6.447 kg
- 1.091 km/h, na 11.000 m, sa masom od 6.960 kg
- 1 105 km/h, na 6.446 m, sa masom od 6.960 kg
- 964 km/h, na 6.960 m, sa masom od 6.960 kg
- Minimalna brzina: 200 km/h
- Dolet: 2.454 km
- Plafon: 15.100 m
- Brzina penjanja: 45,72 m/s
- Specifično opterećenje krila: 236,7 kg/m²
- Odnos uzgona/otpora: 15,1
- Potisak/težina aviona: 0,38
- Staza sletanja: 710 m
- Vreme penjanja: 5,2 minuta na 9.100 m
- Vatreno oružje: 6 h mitraljeza Broving M2, od 12,7 mm
- Rakete: 2 × Matrine raketne baklje u kontejnerima. U svakom po 18× baklji prečnika od 68 mm (IC mamci)
- Bombe: 2.400 kg, u okviru čega različite kombinacije sa rezervoarima goriva, napalm i taktička nuklearna bomba.[32][33][34]
Napomene uredi
- ^ Podaci u kutijici, dati su za osnovnu varijantu F-86A sejbra.
- ^ Pukovnik Nikola Lekić, 31. jula 1955. godine, poleteo je avion Sejbr № 11005, popeo se na visinu iznad 15.000 m i u strmom obrušavanju postigao veću brzinu i od brzine zvuka. O tome su obavestili američki piloti instruktori kanadsku fabriku aviona Kanader, iz koje je ubrzo pukovniku stigla zlatna značka i zahvalnica. Takođe je na njegovu adresu stigla i diploma Mah busters kluba.[7][8]
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ a b Winchester 2006, str. 184.
- ^ a b v g d đ Goebel, Greg (3 / 01 jun 15). „F-86A Through F-86D” (na jeziku: (jezik: engleski)). airvectors. Pristupljeno 18. 9. 2016. „F-86A Through F-86D” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - ^ a b v g „F-86A/B Sabre” (na jeziku: (jezik: ruski)). UGOLOK NEBA. 2004—2007. Arhivirano iz originala 2. 6. 2008. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86A/B Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ a b „FJ-1 Fury” (na jeziku: (jezik: engleski)). globalsecurity. Pristupljeno 23 9. 2016. „FJ-1 Fury” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ a b v „North American F-86 Sabre” (na jeziku: (jezik: engleski)). aviation-history. 18. 5. 1999. Pristupljeno 23 9. 2016. „North American F-86 Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „F-86 Sabre - Design & Testing” (na jeziku: (jezik: engleski)). militaryhistory.about. 28. 8. 2015. Arhivirano iz originala 25. 10. 2011. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86 Sabre - Design & Testing:” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ a b Dimitrijević 2006, str. 136–137.
- ^ a b M. Galović (14. 10. 2007). „Letenje brže od zvuka” (na jeziku: (jezik: srpski)). politika. Pristupljeno 18. 9. 2016. „Letenje brže od zvuka”
- ^ „Aeronautics and Astronautics Chronology, 1945-1949” (na jeziku: (jezik: engleski)). hq.nasa. 27. 1. 2005. Arhivirano iz originala 11. 11. 2020. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „Aeronautics and Astronautics Chronology, 1945-1949” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „NORTH AMERICAN F-86H Sabre” (na jeziku: (jezik: engleski)). 11. 12. 1999. Pristupljeno 23 9. 2016. „NORTH AMERICAN F-86H Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „F-86 Sabre” (na jeziku: (jezik: engleski)). globalsecurity. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86 Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „Secrets of War interview” (na jeziku: (jezik: engleski)). acepilots. Pristupljeno 23 9. 2016. „Secrets of War interview” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ Zampini, Diego (Dec. 2004). „First Victories in Korea” (na jeziku: (jezik: engleski)). acepilots. Pristupljeno 23 9. 2016. „First Victories in Korea” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=, |date=(pomoć) - ^ „F-86 Sabre - Korean War” (na jeziku: (jezik: engleski)). militaryhistory.about. 28. 8. 2015. Arhivirano iz originala 25. 10. 2011. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86 Sabre - Korean War:” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ Sherman, Stephen (mart 2000). „Korean War Aces - USAF F-86 Sabre jet pilots” (na jeziku: (jezik: engleski)). acepilots. Pristupljeno 23 9. 2016. „Korean War Aces - USAF F-86 Sabre jet pilots” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „Korean War Jet Fighters - MiG-15 vs. Sabre F-86” (na jeziku: (jezik: engleski)). stephenesherman. Pristupljeno 23 9. 2016. „Korean War Jet Fighters - MiG-15 vs. Sabre F-86” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ a b „Sabres for Yugoslavia” (na jeziku: (jezik: engleski)). joebaugher. Pristupljeno 19. 9. 2016. „Sabres for Yugoslavia”
- ^ Robbins, Robby. „323 Death Rattlers” (na jeziku: (jezik: engleski)). userwebs.inreach. Arhivirano iz originala 26. 04. 2017. g. Pristupljeno 20 9. 2016. „323 Death Rattlers” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „Indian-Pakistani conflict” (pdf) (na jeziku: (jezik: engleski)). flightglobal/archive. Pristupljeno 23 9. 2016. „Indian-Pakistani conflict” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „IAF defeated PAF in 1965 War.” (na jeziku: (jezik: engleski)). defence. 20 Aug , 2012. Arhivirano iz originala 24. 09. 2016. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „IAF defeated PAF in 1965 War.” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=, |date=(pomoć) - ^ RAKESH KRISHNAN SIMHA (14. 9. 2015). „War of attrition: How the outgunned IAF beat the PAF” (na jeziku: (jezik: engleski)). in.rbth. Arhivirano iz originala 18. 05. 2017. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „War of attrition: How the outgunned IAF beat the PAF” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ Эnciklopediя samolёtov i vertolёtov. (2004—2007). „F-86F Sabre” (na jeziku: (jezik: engleski)). UGOLOK NEBA. Arhivirano iz originala 3. 11. 2013. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86F Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „North American F-86 Sabre—Fighter” (na jeziku: (jezik: engleski)). flugzeuginfo. Pristupljeno 23 9. 2016. „North American F-86 Sabre—Fighter” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „F-86 Sabre Type Listing” (na jeziku: (jezik: engleski)). archive. 13. 7. 2012. Arhivirano iz originala 13. 07. 2012. g. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86 Sabre Type Listing” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ a b „Эksportnыe F-86F” (na jeziku: (jezik: ruski)). airwar. Pristupljeno 23 9. 2016. „Эksportnыe F-86F” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ a b „Canadair Sabre” (na jeziku: (jezik: engleski)). joebaugher. Pristupljeno 23. 9. 2016. „Canadair Sabre”
- ^ a b „A94 CAC Sabre” (na jeziku: (jezik: engleski)). airforce. Pristupljeno 23 9. 2016. „A94 CAC Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „F-86F in Foreign Service” (na jeziku: (jezik: engleski)). joebaugher. 5. 11. 1999. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86F in Foreign Service” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ Goebel, Greg (01. 6. 15). „F-86A” (na jeziku: (jezik: engleski)). airvectors. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86A” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=, |date=(pomoć) - ^ a b v g „Sabre” (na jeziku: (jezik: engleski)). oocities. Pristupljeno 23 9. 2016. „Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ Goebel, Greg (01. 6. 15). „F-86D (F-95) SABRE INTERCEPTOR” (na jeziku: (jezik: engleski)). airvectors. Pristupljeno 23 9. 2016. „F-86D (F-95) SABRE INTERCEPTOR” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=, |date=(pomoć) - ^ „North American F-86F-40-NA” (na jeziku: (jezik: engleski)). joebaugher. Pristupljeno 23 9. 2016. „North American F-86F-40-NA” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ „North American F-86F Sabre” (na jeziku: (jezik: češki)). en.valka. 9 August 2003. Pristupljeno 23 9. 2016. „North American F-86F Sabre” Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ Wagner 1963, str. 145.
Literatura uredi
- Danko Borojević, Dragi Ivić i Željko Ubović (2018). Nebeske sablje F-86E/D Sejbr u JRV. „Štampa“, d.o.o. Ruma.
- Dimitrijević, Bojan (2012). Jugoslovensko ratno vazduhoplovstvo 1942-1992. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-163-6.
- Winchester, Jim (2006). [Military Aircraft of the Cold War (The Aviation Factfile) Proverite vrednost parametra
|url=(pomoć) (na jeziku: (jezik: engleski)). London: Grange Books plc. ISBN 978-1-84013-929-7. - Wagner, Ray (1968). American Combat Planes (na jeziku: (jezik: engleski)) (2nd izd.). New York: Doubleday and Company. ISBN 978-0-370-00094-7.
- Wagner, Ray (1963). The North American Sabre. Macdonald.
- Marck, Bernard (1997). Historie de L'aviation. Paris: Flammarion. ISBN 2-08-010038-6.
- Simons, David; Withington, Thomas (2007). Die Geschichte der Fligerei (na jeziku: (jezik: nemački)). Bath: Parragon Books Ltd. ISBN 978-1-4054-8950-8.
- Rendulić, Zlatko (1974). Vazduhoplovne doktrine - gledišta i tehnika. Beograd, Vojnoizdavački zavod.
Spoljašnje veze uredi
- Kako smo leteli F-86 Sejbr (Tangosiks - Zvanični kanal)
- F-86 Sabre Pilots Association
- Globalsecurity.org profile of the F-86 Sabre
- Warbird Alley: F-86 Sabre page – Information about F-86s still flying today
- Sabre site
- F-86 in Joe Baugher's U.S. aircraft site
- Aviation Museums of the World
- Knjige o Sejbru
- Sačuvani primerci