Đorđe Lebović
Đorđe Lebović (Sombor, 27. jun 1928 — Beograd, 22. septembar 2004) bio je srpski pisac, dramaturg i scenarista.[1]
Đorđe Lebović | |
|---|---|
| Datum rođenja | 26. jun 1928. |
| Mesto rođenja | Sombor, Kraljevina SHS |
| Datum smrti | 22. septembar 2004. (76 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija i Crna Gora |
Biografija uredi
Rođen je u Somboru 1928. godine. Kao petnaestogodišnjak, zbog svog jevrejskog porekla, biva interniran u zloglasne nemačke koncentracione logore Aušvic, Mauthauzen i Saksenhauzen.[2] Gorka iskustva stečena u ratu ostaviće kasnije dubok trag u njegovom delu. Nakon rata, 1947. godine započinje studije na Tehničkom fakultetu u Beogradu, odakle 1948. prelazi na Odsek za filozofiju Filološkog fakulteta gde diplomira 1951. godine.[2] Već tokom studija radi kao novinar na Radio Beogradu i u humorističkom listu „Jež“, a nakon studija postavljen je na funkciju kustosa u Muzeju pozorišne umetnosti u Beogradu koju obavlja tokom 1954—1955. godine, ostavljajući pritom najobimniji rukopis, pisan rukom, „Prva inventarska knjiga Muzeja pozorišne umetnosti u Beogradu“. Od 1955. upravnik je Letnje pozornice, a od 1960. upravnik beogradskog Izložbenog paviljona. Bio je upravnik drame u Beogradskom dramskom pozorištu od 1979. do 1981. godine. Đorđe Lebović je osnivač i prvi predsednik Udruženja dramskih pisaca Srbije.[3] Jedan je od osnivača Beogradskog kruga. Godine 1981. odlazi u invalidsku penziju.[4]
Godine 1992, zbog razbuktavanja nacionalizma i rata, sa porodicom napustio Beograd i preselio se u Izrael, odakle se vratio 2000. godine i do smrti pisao svoj roman Semper idem.[4]
Pored pozorišnih, radio i televizijskih drama, radio je scenarije nekih od najpoznatijih filmova sa prostora bivše Jugoslavije, kao što su ”Most”, „Valter brani Sarajevo“ i „Partizanska eskadrila“[3] Hajrudina Šibe Krvavca. U svojim dramama, evocirajući uspomene iz detinjstva, Lebović je pokušavao doći do odgovora na pitanja vezana za najdublje i najzaumnije procese koji u ljudima pokreću žeđ za destrukcijom u uslovima stvorenim ratom.
Sa zagrebačkim crtačem Juliom Radilovićem - Julesom uradio je deset epizoda stripskog serijala Partizani (1977—1989), koji je bio stripski hit u Holandiji i Jugoslaviji sedamdesetih i osamdesetih godina.
Đorđe Lebović je bio član Evropskog komiteta „Aušvic“ kao i nosilac ordena poljske vlade za doprinos idejama mira.[4] Dobitnik je i više nagrada u oblasti radio-dramskog stvaralaštva.[1][4]
Umro je u Beogradu 22. septembra 2004. godine.[3]
Drame i radio-drame uredi
- Nebeski odred (sa Aleksandrom Obrenovićem, nagrada na Sterijinom pozorju)
- Svjetlost i senke
- Sahrana obično počinje popodne
- Šarlatan (sa J. Lešićem)
- Tri groteske
- Haleluja
- Viktorija
- Usamljena gomila
- Pali anđeli
- Lutka sa kreveta br. 21
- Dolnja zemlja (po romanu „Milan Nerandžić“ Jakova Ignjatovića)
- Ravangrad 1900 (po pripovetki Veljka Petrovića)
- Sentandrejska rapsodija (po motivima dela Jakova Ignjatovića)
- Vojnik i lutka
- Deset postotaka do ludila (rukopis)
- Kaktusi i ruže
Roman Semper idem uredi
Iz zaostavštine Đorđa Lebovića objavljen je 2005. godine roman Semper idem („Narodna knjiga“),[5] a zatim u još dva izdanja (BIGZ, 2007; „Laguna“, 2016). Magnum opus Đorđa Lebovića, po jedinstvenoj oceni kritike, predstavlja upravo ovo njegovo testamentarno delo, roman-hronika o detinjstvu u Kraljevini Jugoslaviji uoči Drugog svetskog rata, koja je i zbog osobenog piščevog stila i originalnog postupka, kao i zbog teme i njene književne transpozicije, prepoznata kao kanonsko delo savremene srpske književnosti. Ispričan iz perspektive dečaka koji posmatra približavanje „Velikog Sunovrata“ – širenja nacizma u svojoj okolini koliko i u Evropi – pisac je u vidu imao paralelu između ondašnjeg ludila i rata koji je u Jugoslaviji buknuo 90-ih godina prošlog veka. U Drugom svetskom ratu je izgubio četrdeset članova svoje porodice a sam, kao četrnaestogodišnjak, prošao pakao Aušvica. „Knjige ne bi bilo da se opet nisam našao u vrtlogu velikog Zla koje sam dobro upoznao pedeset godina ranije“, priznaće pisac u jednom razgovoru pred kraj života.[6]
Novele i priče uredi
U periodici 50-ih do 80-ih godina prošlog veka ostale su rasute brojne Lebovićeve novele i priče, uglavnom sa temama iz logorskog iskustva – „Zli umiru vertikalno“, „Ako lažem, obesite me, moliću lepo“, „Anđeli neće sići sa nebesa“, „Bez naslova (neposlato pismo prijateljima)“, „Devet vodoravnih crta“, „Kako je Greko zaradio hleb“, „Sahrana obično počinje popodne“, „Važan esek“, „Živeti je ponekad visoko“ i dr.
Neobjavljena je njegova nedovršena knjiga o Holokaustu Traganje po pepelu.
„Anđeli neće sići sa nebesa“ je zbirka od devet priča iz piščeve zaostavštine koja je prvi put objavljena 2021. godine u izdanju izdavačke kuće Laguna iz Beograda.[7]
Nagrade uredi
- Sterijina nagrada za tekst savremene drame, za dramu Nebeski odred, 1957.
- Sterijina nagrada za tekst savremene drame, za dramu Haleluja, 1965.
- Specijalno priznanje XIII JPI (Vanredna Sterijina nagrada), za dramu Viktorija, 1968.
Reference uredi
- ^ a b „LEBOVIĆ Đorđe”. snp.org.rs. Pristupljeno 2. 2. 2022.
- ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 424.
- ^ a b v „Umro je pisac i scenarista Đorđe Lebović”. srpskilegat.rs. Pristupljeno 2. 2. 2022.
- ^ a b v g „Đorđe Lebović”. laguna.rs. Pristupljeno 2. 2. 2022.
- ^ „Uvek isto“ teatar, Blic, 17. 12. 2005 (pristupljeno 14. jula 2017).
- ^ Đorđe Lebović, biografija na sajtu izdavača „Lagune“ iz Beograda.
- ^ „Anđeli neće sići sa nebesa”. laguna.rs. Pristupljeno 2. 2. 2022.
Literatura uredi
- Đorđe Lebović: Sladak antisemit (sećanja i podsećanja), „Republika“ br 262, 2001 (pristupljeno 14. jula 2017).
- Jaša Almuli, Živi i mrtvi: razgovori sa Jevrejima, izd. S. Mašić, Beograd, 2002.
- Zlata Lebović, Dijalog o Zlu i Dobru (razgovori sa Đorđem Lebovićem), Novi Sad, 2011.
- Promocija „Laguninog“ izdanja romana „Semper idem“, интернет-страница „Лагуне“ (приступљено 14. јула 2017).
- Dragan Klaić: „Stvarni Heimat Đorđa Lebovića“ (o romanu Semper idem), Scena br 2, Novi Sad, 2006 (pristupljeno 14. jula 2017).
- Teofil Pančić: „Fascinantna hronika“, Vreme br. 801, 11. maj 2006 (pristupljeno 14. jula 2017), i u knjizi Na hartijskom zadatku, Novi Sad, 2006, 175–178.
- Vasa Pavković: „Nad sećanjima Đorđa Lebovića“, u knjizi Pogled kroz prozu: eseji o srpskim prozaistima XX veka, Novi Sad, 2006, 117–123.
- Sava Babić: „Dramski pisac ili romansijer, svejedno“, Dometi br. 126–127, jesen–zima 2006, 44–51.
- Sava Babić: „Dijaloški luk Đorđa Lebovića“, Letopis Matice srpske, okt. 2009, 526–534 (pristupljeno 14. jula 2017).
- Vesna Janković: „Srpsko, a besmrtno“, Naš trag br. 1/2/3, 2006, 241– 244.
- Draško Ređep: „Traktat o ljubavi i mržnji“, Zlatna greda br. 53, mart 2006, 70–71.
- Laza Lazić: „Elijahu, čuvar jevrejskog groblja“, Dometi br. 126–127, jesen–zima 2006, 31–43.
- Dejan Mihailović: „Reč unapred“, predgovor romanu Semper idem, Beograd, „Laguna“, 2016, 9–13, internet-stranica „Lagune“ (pristupljeno 14. jula 2017).
