Jugoslovenska socijaldemokratska stranka
Jugoslovenska socijaldemokratska stranka (kraćeno: JSDS; sloven. Jugoslovanska socialdemokratska stranka) bila je socijaldemokratska partija koja je od 1896. do 1921. delovala na području slovenačkih zemalja u Austrougarskoj i Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.
Naziv jugoslovenska uzet je zbog toga što je nastala izdvajanjem iz tadašnje Socijaldemokratske partije Austrije (SDSA) i je trebalo da deluje ne samo u Sloveniji, nego i u drugim delovima Austrougarske sa južnoslovenskom većinom, a kojima se upravljalo direktno iz Beča, kao što su Istra i Dalmacija.
Delovanje u Austrougarskoj uredi
SDP Austrije se u periodu od 1892. do 1897. godine podelila prema nacionalnoj pripadnosti radnika na više međusobno slabo povezanih stranaka. Tako si u slovenačke socijaldemokratske organizacije, 15. i 16. avgusta 1896, na kongresu u Ljubljani osnovale Jugoslovensku socijaldemokratsku stranku. Iako je u početku postojala inicijativa da sve južnoslovenske socijaldemokratske partije deluju zajedno, delovanje JSDS je ipak ostalo ograničeno na austrijski deo Monarhije.[1]
Stranka, među čijim vođstvom se nalazio i značajni slovenački pisac Ivan Cankar, nije imala velikog izbornog uspeha, niti uticaja među slovenačkim masama, kojima je dominirala konzervativna Slovenačka narodna stranka. Delimični razlog za to je bilo zvanično prihvatanje politike austromarksizma, odnosno odbacivanja nacionalizma.
JSDS je promenila svoju politiku tek pred kraj Prvog svetskog rata, kada su vesti o Oktobarskoj revoluciji radikalizovale mase, a raspad Austrougarske postao očigledan. Stranka je tada na svom Desetom kongresu, održanom krajem 1917. godine, pozdravila pobedu Oktobarske revolucije.[2]
Delovanje u Kraljevini SHS uredi
Stranka je nakon raspada Austrougarske, oktobra 1918, podržala Narodno veće i stvaranje Države SHS, a kasnije i Kraljevine SHS.
Međutim, sama stranka se ubrzo raspala na nekoliko frakcija, od kojih se ona revolucionarna opredeljena priključila novoformiranoj Socijalističkoj radničkoj partiji Jugoslavije (komunista), reformisti su podržavali beogradsku vladu, dok se deo zalagao za reformu Jugoslavije na federativnim načelima. Reformisti su se 1921. godine priključili novoformiranoj Socijalističkoj partiji Jugoslavije.[2]
Nasleđe uredi
U razdoblju od 1990. do 2002. godine, Slovenačka socijaldemokratska stranka (danas Slovenačka demokratska stranka) premijera Janeza Janše smatrala se ideološkom naslednicom JSDS.
Značajni članovi uredi
Izvori uredi
- ^ Istorija Saveza komunista Jugoslavije. „Izdavački centar Komunist“, „Narodna knjiga“, „Rad“, Beograd 1985. godina, 21. str.
- ^ a b Yugoslav Social Democratic Party definition of Yugoslav Social Democratic Party in the Free Online Encyclopedia, Pristupljeno 28. 3. 2013.
Literatura uredi
- Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
- Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 1. Beograd: Nolit.
