Džamija je islamska bogomolja, mjesto klanjanja, zajedničke molitve muslimana.[1] To, međutim, ne uključuje svetišta, objekte raznih sekti ili drugih duhovnih građevina. Riječ „džamija“ dolazi od arapske riječi جَامِع, a do južnih slovenskih jezika došla je preko turskog[2]. Označava centralno mesto gde se vrši molitva petkom[2].

U džamiji nema slika svetaca ili proroka, niti religijske muzike. Umjesto slikovnih prikazivanja religijskih podloga Biblije i priča o svecima, u džamijama se pojavljuje arapska kaligrafija (umjetnost lijepog pisanja), a umjesto hrišćanske crkvene muzike predavanje iz Kurana, uvijek na arapskom jeziku. U vrijeme ramazana se recituje cijeli Kuran. Uz džamiju se često nalazi i medresa, što je arapska riječ za školu, koja je prije svega islamska, religijski obilježena obrazovna ustanova i obično čini sa džamijom jedinstven građevinski kompleks. Neki od najveličanstvenijih primjeraka ove vrste arhitekture nalaze se u Samarkandu.

Istorija

uredi

Iako Kuranske objave suštinski obesmišljavaju postojanje verskih objekata za molitvu islamskih vernika, jer je za Muhameda čitava zemlja mesdžid i molitvu je moguće obaviti na svakom mestu, ukoliko se ispoštuju sva ustanovljena pravila, prvu džamiju podigao je sam Muhamed. Dok brojna predanja podizanje ove džamije vezuju za nalog samog Alaha ili anđela Džibrila. Ova prva džamija bila je jednostavno dvorište, koje je ujedno služilo i kao Muhamedov upravni centar.[3] Iz medinske džamije razvili su se drugi tipovi islamskih džamija.[4]

O značaju džamija, već u Muhamedovo vreme, govori podatak da su arabljanski osvajači prilikom prodora i uspostavljanja polazišta za dalja osvajanja „neverničkih zemalja”, među prvim objektima u svojim logorima podizali džamije. Prva bogomolja van Arapskog poluostrva podignuta je u vojnom logoru „Basra“ (637. ili 638. godine), a zatim je usledilo podizanje džamija u Kufi, Fustatu, Kejrevanu i drugim mestima. U pojedinim važnim centrima, crkve ili druge značajne građevine pretvarane su u džamije (Damask, Medain, Hims).[5]

Širenjem islama svaki grad je dobijao džamiju, uskoro i više njih, a i svako selo. U Vizantiji su nakon osvajanja od strane Turaka hrišćanske crkve rušene, ili u posebnim slučajevima pregrađivane u džamije (npr. Aja Sofija u Istanbulu).

Uređenje džamije

uredi
 
Beogradska Bajrakli džamija

U džamiji se često nalazi molitvena niša (mihrab), ali često je dovoljna i crta, strelica ili pločica sa riječju kibla — kako bi se odredio pravac prema Kabi u Meki, najvećem svetištu islama. Sastavni dio džamije su prostorije sa tekućom vodom ili bunar za obavljanje ritualnog pranja (vudu) prije molitve. U predsoblju ili na ulazu u džamiju ostavlja se obuća, ali ih se smije i unijeti u džamiju, samo što potplati moraju biti okrenuti jedan prema drugom. U džamiju se ulazi desnom, a izlazi lijevom nogom, a pod je pokriven tepisima.

Glavna džamija osim toga ima propovjedaonicu (minbar) za propovijed petkom. To je uzdignuta platforma, dikah, sa koje se ponavlja poziv na molitvu neposredno prije njenog početka, a kad se ne odvija ritualna molitva, sa nje se recituje Kuran. Molitvena niša je mjesto sa kog imam (voditelj molitve) vodi molitvu, okrenut prema Meci. Imam može biti svaki punoljetni musliman koji ima propisana znanja i vlada molitvenim formama. On izlazi pred vjernike koji su svrstani u pravilne redove. Kako muškarci tokom Službe Božje ne smiju vidjeti žene, one se mole iza muškaraca, odvojene u posebnoj prostoriji ili na galeriji.

Često su jedini ukras džamije kaligrafski ispisani stihovi iz Kurana i ornamenti. Prikazivanje Boga, ljudi i životinja su zabranjeni, ali ima prikaza pokrajina. U blizini džamije često se nalaze drugi važni javni objekti, kao što su hamami, sahat-kule idr.

Džamija nije samo prostor za molitvu, nego i opšte zborište muslimana. Koristi se za javna okupljanja kod sudskih postupaka kao i za okupljanje radi javnih objava. Razne grupe mogu u njoj održavati svoje skupove, a djeca se okupljaju u njoj da bi pisala domaće zadatke. Često se u nju sklanjaju putnici radi vode, zajedništva sa istomišljenicima i mjesta za spavanje.

U različita vremena i različitim zemljama su prevladavali različiti tipovi zgrada. Najstariji oblik je džamija-dvorište okruženo arkadama (u Keruanu i u Kairu). Slično su stare i džamije sa „šumom stubova“ u svojoj unutrašnjosti koje bi trebalo da podsjećaju na palme pradžamije (u Kordobi La Meskita[6], al-Hakim[7]). U vrijeme Osmanlija je bila omiljena gradnja džamija sa centralnim objektom nadsvođenim sa više kupola po uzoru na crkvu Aja Sofija u Istanbulu, i dva ili četiri minareta. Objekti džamija sa velikim unutrašnjim dvorištem su tipični za Iran i Indiju, a fantastične građevine od blata su česte u području Sahela, dok se džamije u obliku pagoda grade u Indoneziji.

Vidi još

uredi

Reference

uredi
  1. ^ „Fiqh of Masjid & Musalla”. Qa.sunnipath.com. 3. 7. 2005. Arhivirano iz originala 19. 10. 2011. g. Pristupljeno 3. 11. 2011. 
  2. ^ a b Smailagić. M. 1990. Leksikon islama. Sarajevo: Svjetlost.
  3. ^ Enciklopedija Niša – Istorija, Niš, 1995.
  4. ^ Živan Živanović, Niš i niške znamenitosti, Niš, 2004.
  5. ^ Istorija Niša I, Niš, 1983.
  6. ^ „Cordoba: La Mezquita, die große Moschee”. Pristupljeno 28. 3. 2013. 
  7. ^ „islamicarchitecture.org - islamicarchitecture Resources and Information. This website is for sale!”. Arhivirano iz originala 17. 02. 2021. g. Pristupljeno 28. 3. 2013. 

Literatura

uredi

Spoljašnje veze

uredi