Википедија

Azeri u Rusiji

Azerbejdžanci u Rusiji (azer. Русија азәрбајҹанлылары, rus. Азербайджанцы в России) jedna su od etničkih manjina Ruske Federacije. Postoji veliki broj Azera uA Dagestanu, a većina njih u Rusiju su imigrali u novijem dobu. Azeri su počeli da se naseljuju u Rusiji (izuzev Dagestana) krajem 19. veka, ali se njihova migracija intenzivirala posle Drugog svetskog rata, a naročito nakon raspada Sovjetskog Saveza 1991. godine. Prema popisu stanovništva u Rusiji za 2010. godinu, u Rusiji živi 603.070 Azera, međutim sadašnji broj može biti mnogo veći zbog dolaska velikog broja radnika iz Azerbejdžana. Procenjeno je da je ukupno Azersko stanovništvo Rusije od 2002. godine moglo da dostigne čak 3.000.000 ljudi,[4][5] sa više od pola miliona koji žive u Moskvi, iako se u narednoj deceniji većina Azera vratilo u Azerbejdžan.[6] Većina azerskih migranata posle 1991. godine došla je u Rusiju iz ruralnih delova Azerbejdžana, Gruzije i Jermenije. Danas većina provincija u Rusiji ima više ili manje značajne azerske zajednice, najveće, a prema statistikama najviše ih ima u Moskvi, Hantiju-Mansiju, Krasnojarku pokrajini, Rostovu na Donu, Saratovu, Sverdlovsku i u Samari.

Azeri u Rusiji
Zastava Azerbejdžana
Aleksandar Kazembek
Muslim Magomajev
Tahir Salahov
Farman Salmanov
Vagit Alekperov
Ramiz Mamedov
Ukupna populacija
603.070 (popis 2010)[1] - 1.500.000 - 3.000.000[2][3][4]
Regioni sa značajnom populacijom
Dagestan130.919
Moskva (urbani deo grada)57.123
Tjumenska oblast43.610
Moskovska oblast (bez Moskve)19.061
Rostovska oblast17.961
Stavropoljska Pokrajina17.800
Sankt Peterburg (urbani deo grada)17.717
Krasnojarska Pokrajina16.341
Krasnojarska Pokrajina16.341
Saratovska oblast14.868
Volgogradska oblast14.398
Sverdlovska oblast14.215
Samarska oblast14.093
Jezici
ruski, azerski
Religija
Muslimani
Srodne etničke grupe
Azerbejdžanska dijaspora

Po popisu iz 2010. godine 130.919 Azera je živelo u Dagestanskoj Republici, što ih čini šestom najvećom etničkom grupom u regionu i oni čine 4,5% ukupnog stanovništva. Većina njih su stanovnici grada Derbenta koji žive u istorijskoj četvrti Mahal i čine oko jednu trećinu gradske populacije. Azeri čine 58% stanovništva Derbentskog regiona (u više od 20. gradova i sela), 18% stanovnika Tabasaranskog regiona 2,35% Kizlarskog regiona (sela Bolljšebredihinskoj i Persidskoj),[7] 1,64% u Magaramketskom regionu i 1,56% u Rutulskom regionu. Ostatak živi u gradovima Mahačkala, Hasavjurt, Bujnaksk i u gradu Kizljar.[8]

Među kulturnim dobrima, dostupnim Azerima u Dagestanu, na azerskom jeziku štampane su novine i časopisi, postoje 72. javne škole gde se azerski predaje kao drugi jezik, kao i azersko pozorište u Derbentu, osnovano 1904. godine.[9] Kroz istoriju, azerski narod u Dagestanu bavio se proizvodnjom tepiha, krojenjem, izradom nakita i bakarnih posuda.[10] U ruralnim delovima Dagestana, Azeri su se uglavnom bavili poljoprivredom.[11] Većina Azera iz Dagestana su muslimani šiiti.[12][13]

Godine 2000, u predsedničkom dekretu, Azeri su je zajedno sa još 13 drugih etničkih grupa Dagestana dobili status etničke zajednice Dagestana.[14] Od 2011. godine, Dagestansko državno veće ima četiri predstavnika azerske populacije.[15]

Početkom 2014. godine, azersko stanovništvo Derbenta izrazilo je zabrinutost zbog nezainteresovanosti vlade prema lošem stanju infrastrukture, čestim vandalizmima[16][17][18] i neovlašćenom uklanjanju[19] azerskih kulturnih znamenitosti u gradu. Ove zabrinutosti dovele su do protesta i zahteva za bolju zastupljenost na opštinskom nivou.[20] Američki politički analitičar Paul Goble okarakterisao je ove događaje kao "ključnu tačku" u međuetničkim odnosima u Derbentu i nije isključio mogućnost da dovedu do etničkog sukoba koji bi pretio da će se protezati preko rusko-azerbejdžanske granice.[21]

Nakon dezintegracije kalifata, grad Derbent i njegova okolina postali su nezavisni emirat blisko povezani sa susednom državom Širvan. Tokom ovog perioda, emirat je postao odredište za migraciju brojnih turskijskih naroda. Ovaj faktor, kao i uticaj Seldžučkog carstva, osiguravao je širenje Oghuza u Derbentu već u 11. veku.[11] Mongolska invazija okončala je nezavisnost emirata u naredna dva veka. U 15. veku, Ibrahim I, postao je novi vladar Širvana i pripojio Derbent državi Širvan.[22]

Etnička struktura Derbenta ostala je nepromenjena sve dok grad nije postao deo Safavidskog carstva u ranom 16. veku. Pravilo ovog carstva karakteriše aktivna politika preseljenja, koja ima za cilj osiguravanje dominacije šiitske muslimanske države u osvajanim zemljama. Godine 1509. u Derbentu se nastanilo 500 porodica Turka Karamana iz Tabriza. Nepoznati broj turskih govornika iz Kurči plemena bilo je raseljeno 1540. godine. Pola veka kasnije,400 porodica turskog govornog klana Baiat preseljeno je u Derbent po naređenju koje je izdao Abas I Veliki. 1741. godine, Nejder Šah preselio turske govornike iz klana Mikri u Derbent. Treba napomenuti da su do 1870. godine svi stanovnici Derbenta smatrali da govore zajednički, azerski jezik.[23]

Adam Olearius, koji je posećivao ovo područje oko 1635. godine, opisao je Širvan kao državu mnogih naroda, a svi, pored njihovog jezika, govorili su i turski.[24] U vreme Petra Velikog, tokom Prvog rusko-persijsog rata 1722. godine, grad Derbent su pretežno naselili Azeri.[11]

Severni deo Derbenta kroz istoriju naseljavali su Tarakami, ljudi koji govore turski, sredni narod sa Karapapaksima, koji su se ponekad klasifikovali kao posebna etnička grupa do 20. veka. Tarakami potiču iz raznih delova Širvana, a naselio ih je Han Muhamed na sever grada Derbenta oko 1600. godine. Od tada područje je nazvano Tarakama mahal i predstavljalo je administrativnu jedinicu do početka 20. veka. [28] Okrug Tarakama mahal je obuhvatao 10 sela. Godine 1736. oko 300 porodica Tarakama iz Kaitaga napredovalo je dalje preko reke Sulak i naselilo se u Terek dolini u tri sela, gde su kasnije pomešali s Kumiksima.[25] Ostatak naroda se postepeno asimilovao među Azerima, a i danas se većina njih izjašnjava Azeri.[26]

Danas je 16 od 40 naselja u Derbentu većinsko naseljeno Azerima, a u još devet, Azeri čine relativnu većinu ili značajnu manjinu. Derbent je još uvek bio pretežno naseljen Azerima 1897. godine, sa 9.767 osoba koje su činile 66,7% njenog stanovništva.[27] Iako je njihov broj nastavio da raste, zbog velike imigracije u gradu, po popisu iz 2010. godine, Azeri su činili samo 32,3% ukupnog stanovništva sa 38.523 lica.[28]

  • Mapa Dagestana, na kojoj je populacija Azera obeležena žutom bojom (2002)
    Mapa Dagestana, na kojoj je populacija Azera obeležena žutom bojom (2002)
  • Rasprostranjenost Azera u Rusiji (2010)
    Rasprostranjenost Azera u Rusiji (2010)

Reference

uredi
  1. ^ Portal "Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda" - Okončatelьnыe itogi Vserossiйskoй perepisi naseleniя 2010 goda :Nacionalьnый sostav naseleniя Rossiйskoй Federacii Arhivirano 2012-04-24 na sajtu Wayback Machine
  2. ^ „Itogi perepisi”. 2002 census. Russian Federation State Statistics Service. 2004. Arhivirano iz originala 20. 01. 2012. g. Pristupljeno 17. 01. 2012. 
  3. ^ van der Leeuw, Charles (2000). Azerbaijan: a quest for identity : a short history. Palgrave Macmillan. str. 19. ISBN 978-0-312-21903-1. 
  4. ^ a b Azerbaijan Acts to Limit the Discrimination Against Azeris in Russia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. septembar 2017) by Nailia Sohbetqizi. Eurasianet.org. 11 November 2002. Pristupljeno 15 September 2006
  5. ^ Mammadov, Ramiz. Ethnic Azeris Returning Home, Says Expert Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. januar 2016). Aze.az. 29 November 2012. Pristupljeno 17 January 2015.
  6. ^ 2002 All-Russian Population Census Arhivirano 2011-07-19 na sajtu Wayback Machine. Official website. Pristupljeno 15 September 2006
  7. ^ „Archived copy”. Arhivirano iz originala 23. 07. 2011. g. Pristupljeno 19. 06. 2009. 
  8. ^ Islam and the Problems of National Security in the Southern Federal District Arhivirano 2007-09-28 na sajtu Wayback Machine by K. Khanbabaev. RIA-Dagestan News Agency. 5 September 2005. Pristupljeno 15 September 2006 (in Russian)
  9. ^ History of the Azerbaijani State Drama Theatre in Derbent Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. februar 2017)
  10. ^ The Peoples of Dagestan. Lakia.net. Pristupljeno 15 September 2006 (in Russian)
  11. ^ a b v Magomedkhan Magomedkhanov. Building of the Tower of Babel: Ethnolinguistic Processes in Dagestan. Russian Academy of Sciences, Dagestan Science Centre.
  12. ^ (jezik: ruski) Igor Dobayev. Radicalisation of Islamic Movements in Central Asia and the North Caucasus: A Comparative Political Analysis. Chapter IV: Islam and Islamism in the Republic of Dagestan Arhivirano 2013-03-16 na sajtu Wayback Machine. SKNC VŠ ЮFU: Moscow, 2010.
  13. ^ Boyle, Kevin; Sheen, Juliet (1997). Freedom of Religion and Belief. Routledge. str. 273. ISBN 978-0-415-15978-4. 
  14. ^ Decree 191 of the Dagestan State Council "On the Native Communities of Dagestan" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. avgust 2011).
  15. ^ Number of Azeris in Dagestan Increasing. Timeturk Azerbaijan. 21 April 2011. Pristupljeno 10 August 2012.
  16. ^ Unrest in Derbent: Azeris on Verge of Protesting. Haqqin.az. 7 January 2015. Pristupljeno 17 January 2015.
  17. ^ Adamova, Rahimat. Another Azeri Sanctuary Vandalised in Derbent. Haqqin.az. 12 January 2015. Pristupljeno 17 January 2015.
  18. ^ Nizami Monument Vandalised Thus. Haqqin.az. 9 January 2015. Pristupljeno 17 January 2015.
  19. ^ Monument of Azeri Hero Demolished in Derbent. Haqqin.az. 15 October 2014. Pristupljeno 17 January 2015.
  20. ^ Another Azeri Deposed in Derbent. Haqqin.az. 16 January 2015. Pristupljeno 17 January 2015.
  21. ^ Goble, Paul. City on Russian-Azerbaijani Border Ready to Explode. Eurasia Daily Monitor Volume: 12 Issue: 7. 13 January 2015. Pristupljeno 17 January 2015.
  22. ^ Barthold, W., C.E. Bosworth "Shirwan Shah, Sharwan Shah. "Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2nd edition.
  23. ^ Notes of the Caucasus Department of the Russian Imperial Geographical Society; pp. 24.
  24. ^ Adam Olearius. Kurtzer Begriff einer holsteinischen Chronic. Schleswig, 1663; Book IV, Chapter 20.
  25. ^ Muratbek Mansurov. History of the Village of Temiraul Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. decembar 2021). Makhachkala, (1999). str. 1.
  26. ^ Sakinat Hajiyeva. The Tarakama of Dagestan in the 19th and 20th Centuries. Nauka: Moscow, 1990.
  27. ^ 1897 Russian Census.
  28. ^ „NASELENIE PO NACIONALЬNOSTI I VLADENIЮ RUSSKIM ЯZЫKOM PO GORODSKIM OKRUGAM I MUNICIPALЬNЫM RAЙONAM RESPUBLIKI DAGESTAN”. Dagstat. Arhivirano iz originala 11. 10. 2017. g. Pristupljeno 15. 09. 2017. 

Literatura

uredi
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Азери_у_Русији&oldid=26806254”