Azot (oblast)
Azot, ili Azotija (mkd. Азот, ili Азотија), je oblast u Severnoj Makedoniji, koja se prostire u gornjem i srednjem toku reke Babune. Sa severa i zapada je ograničena masivom Mokre planine (Jakupica, Karadžica i Dautica), a sa juga i jugoistoka severnim padinama planine Babune. Oblast se nalazi jugozapadno od Velesa i celom njenom dužinom protiče reka Babuna.
Cela oblast Azot je u sastavu opštine Čaška. Na jugu se graniči sa Pelagonijom, odnosno opštinom Dolneni (Prilepsko polje), na zapadu se graniči sa oblašću Poreče (opština Makedonski Brod), a na istoku i severu je otvorena ka ostalom delu veleške oblasti.
Sela u Azotu uredi
Sedište Azota i najveće naselje je varošica Bogomila. Ostala naselja su: Papradište, Nežilovo, Gabrovnik, Mokreni, Teovo, Sogle, Oreše, Kapinovo, Crešnevo, Bistrica, Oraov Dol, Plevenje, Martolci, Stari Grad i Pomenovo.
Istorija uredi
Azot je pod srpsku vlast došao u vreme Kralja Milutina nakon 1282. godine. Dezintegrancijom Srpskog carstva ova oblast ušla je u sastav oblasti Vukašina Mrnjavčevića. Nakon smrti Marka Mrnjavčevića 1394. ova oblast kao i otale oblasti Mrnjačevića bivaju uključene u turski državni sistem, odnosno u turski evropski posed Rumeliju. Za vreme turske vlasti ova oblast zadržana je u posedu vladarske porodice od čega potiče i naziv oblasti. Naziv Azot potiče od turske reči Has. Has je u osmanskom feudalnom sistemu predstavljao neposredni posed sultana ili članova njegove porodice. Stanovnici hasa nisu imali neposrednog feudalnog gospodara-spahiju nad sobom, pa su tako bili oslobođeni feudalnih davanja i bili obavezni samo na plaćanje carskog harača.[1] Ime Azot, nastalo je dodavanjem člana ot i izbacivanjem slova h na početku. Krajem 19. veka Azot kao oblast pripadao je Bogumilskom murdirluku Veleške kaze. I pre 1903. Azot je predstavljao uporište srpske svesti. Prirodno, Srpska akcija u Makedoniji našla je plodno tle u ovoj oblasti pa su srpske škole tamo otvarane legalno od 1897. Bugarska egzarhija i VMRO nisu htele da dozvole opstanak Srba u Azotu pa su ubistvima prvaka pregli da privole egzarhiji stanovnike ove oblasti. VMRO je u cilju zastrašivanja 1899-1901. izvršio nekoliko atentata na lokalne prvake. Ubijen je Dimko Petrušević iz Oreša dok je na Atanasa Milenkovića sveštenika iz Teova izvršeno četiri bezuspešna atentata. Povezanost sa Porečom i otpornost stanovništva sprečili su bugarizaciju. Bogomila, Kapinovo, Gabrovnik i Mokreni su do 1903. izdržala kao srpska patrijaršijska sela dok su Nežilovo, Nikodim, Oraov Dol i Teovo bila mešovita. Po otpočinjanju srpske četničke akcije u ovom kraju 1905. sva azotska sela osim Bistrice otkazala su pripadnost Bugarskoj egzarhiji i uključila su se u srpsku odbranu.
Izvori uredi
- ^ Stanovnici hasova u Osmansko carstvo Osmanskom carstvu bili su otresitiji i ponosniji od ostale raje (u slučaju da su bili hrišćani) pa je od toga turcizam pohasiti se-osiliti se, jasno oslikavao hrabrost stanovnika carskog hasa.
