Akvileja

Akvileja
Aquileia
Akvileja; Aquileia
	Akvileja - čuvena patrijaršijska crkva
	Grb
Administrativni podaci
Država	Italija
Regija	Furlanija-Julijska krajina
Pokrajina	Udine
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
—	3.503
— gustina	93,56 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 46′ 00″ S; 13° 22′ 00″ I / 45.76667° S; 13.36667° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	5 m
Površina	37,44 km2
	Akvileja Akvileja na karti Italije
Ostali podaci
Gradonačelnik	Alvijano Skarel
Poštanski broj	33051
Pozivni broj	0431
Registarska oznaka	UD
Veb-sajt
	www.comune.aquileia.ud.it

Akvileja (ital. Aquileia, sloven. Oglej, u mesnom govoru Acuilee) grad je u severoistočnoj Italiji. To je poznati gradić okruga Udine u okviru italijanske pokrajine Furlanija-Julijska krajina.

Akvileja je poznata po drevnoj Patrijaršijskoj crkvi iz 11. veka, danas pod zaštitom UNESKO-a.^[1]

Prirodne odlike uredi

Grad Akvileja nalazi se u severoistočnom delu Italije, 50 km zapadno od Trsta, sedišta pokrajine. Grad se nalazi u močvarnom području istočne Padske nizije, oko 10 km udaljen od severne obale Jadrana. Kroz grad protiče rečica Notisone.

Istorija uredi

Bazilika

Drevna Akvileja se nalazila na desetak kilometara južno od donjeg toka reke Soče i oko 7 km od mora, tako da je predstavljala uporište za zatvaranje uskog pojasa između Alpa i Jadranskog mora. Zbog povoljnog položaja prerasla je iz vojnog logora u grad, a bila je i glavna baza za rimske vojne operacije prema reci Dunavu. Kao godina osnivanja uzima se 181. godina. .^[2] Akvileja je bila kanalima povezana s morem, a u nju su vodili i mnogi putevi. U 4. veku bila je četvrti grad po veličini u Italiji, posle Rima, Milana i Kapue i jedan od najvećih i najbogatijih rimskih gradova. Danas je Akvileja uz Ravenu najvažnije arheološko nalazište severne Italije. Iskopavanjem se pronađeno više starorimskih artefakata, a većina ih je još neotkrivena pod livadama.

Godine 340., car Konstantin II je ubijen ispred gradskih zidina u pokušaju da zauzme grad od svoga brata Konstansa I. Godine 381. tu je održan Akvilejski sabor, kojim je presedavao Sveti Amvrosije, a na kome je osuđeno arijanstvo. ^[3]

Huni su zauzeli Akvileju 452. godine, nakon tromesečne opsade i sravnili je sa zemljom. Akvileja je na kratko obnovljena, do ponovnog pada pod Langobarde 568. godine. Langobardski vojvoda od Furlanije je vladao Akvilejom i okolinom iz Čedada sve dok 774. godine Karlo Veliki nije zauzeo Lombardiju i načinio je franačkim vojvodstvom s vojvodom Erikom furlanskim na čelu.

Pod franačkom vlašću život se krajem 8. i početkom 9. veka vraća u ove krajeve. ^[4] Akvilejski episkop koje je bio u bekstvu, vratio se i dobio je zvanje patrijarha.

Nakon propasti franačke države u 10. veku stanovnici su pretrpeli pljačkaške napade Ugara. Do 11. veka, Akvilejski patrijarh je postao dovoljno snažan da osigura privremenu vlast nad Furlaniji i Akvileji. Tako je Car Svetog rimskog carstva dao patrijarhu tu regiju u feudalni posed. No, patrijarhov autoritet je konstantno bio razlogom teritorijalnih razmirica okolnog plemstva. U prvoj polovini 11. veka Akvileja je obnovljena, a obnovu je vodio partijarh. Od tad se naziva Agle, Aglaja, Oglej, slovenski Oglaj. 1420. godine Akvileja pada pod vlast Mletačke Repubilike.

Patrijaršija je ukinuta 1751. godine, i ova oblast je potpala pod jurisdikciju biskupije u Udinama i Gorici.

Akvileja je bila jedan od najvećih i najbogatijih rimskih gradova. Iskopavanja su otkrila jednu ulicu i severozapadni ugao gradskih zidina, dok Državni arheološki muzej sadrži preko 20.000 natpisa, skulptura i drugih starina (staklenih posuda, rimskog novca i dr.) iz Akvileje. Većina rimskih ostataka još leži neotkriveno pod livadama Akvileje, čineći veliko arheološko bogatstvo - najveći netaknuti rimski grad.

Patrijaršijska bazilika je veličanstvena građevina s podnim mozaikom, a igrala je ključnu ulogu u pokrštavanju velikog dela centralne Evrope u ranom srednjem veku. Ovu baziliku s ravnim krovom podigao je patrijarh Popo 1031. godine na mestu starije crkve, a dogradio ju je 1379. godine patrijarh Markuad u gotskom stilu.

Romaničko-gotička fasada je povezana sa dvorištem Paganske crkve i ostatkom krstionice iz 5. veka. Unutrašnjost je trobrodne bazilike sa podnim mozaicima iz 4. veka, dok je drveni krov iz 1526. godine, a freske na zidovima iz različitih doba; u kapeli sv. Petra su iz 4., u apsidi su iz 11. veka. Tzv. "Kripti freski", ispod prezbiterija, nalazi se ciklus freski iz 12. veka sa prikazom korena hrišćanstva u Akvileji i sv. Hermagorasa, prvog episkopa.

Arheološke iskopine i patrijarhalna bazilika upisani su UNESKOvu listu svetske baštine u Evropi 1998. godine.

Rimski put Akvileja-Singidunum uredi

Od Akvileje do Singidunuma je išao rimski put. Dug je bio 335 rimskih milja, odnosno 530 km. Do Sirmijuma je iz Akvileje trebalo 20 dana peške, a do Singidunuma još dodatna tri dana, svega 23 dana. Pešice su prelazili oko 20 do 25 km po danu.^[5]