Ante Vokić
Ante Vokić (Mostar, 23. avgust 1909 – Lepoglava, 8. maj 1945), bio je hrvatski političar, ministar u Vladi NDH, krilnik ustaške vojnice.
| Ante Vokić | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 23. avgust 1909. |
| Mesto rođenja | Mostar, Austrougarska, |
| Datum smrti | 8. maj 1945. (35 god.) |
| Mesto smrti | Lepoglava, Kraljevina Jugoslavija (dejure) NDH (defakto), |
Biografija
urediGimnaziju je završio u Sarajevu, studirao je pravo u Zagrebu, ali je 1929. godine stupio u železničku službu u Sarajevu. Učestvuje u osnivanju Hrvatskog akademskog kluba „Kranjčević“, u pokretanju lista Svijest i u radu „Napretka“. Zbog svog političkog delovanja bio je proganjan i premeštan, prvo u Bosanski Brod, zatim u Slavonski Brod, a potom u Karlovac i Zagreb.
U vreme proglašenja NDH bio je aktivan u ustaškom pokretu u Zagrebu; 11. aprila 1941. godine, naredbom Slavka Kvaternika, postavljen je u Ustaški kontrolni štab, čiji je zadatak bio da „vodi postojeće ustaške borbene formacije, formira i gradi dalje formacije“. Ubrzo je poslat u Sarajevo kako bi bio direktor železnica; organizator i komandant ustaških transportnih društava, a kao saradnik Jure Francetića učestvuje u osnivanju Crne legije. Početkom 1942. godine, kao rezervni ustaški bojnik, odlikovan je Ordenom krune kralja Zvonimira trećeg stepena sa mačevima zbog uspešnog vođenja 2. sarajevskog ustaškog željezničkog bataljona u borbi protiv ustanika. [1] Za vreme rada u Sarajevu Adolf Hitler ga je odlikovao Ordenom za zasluge Nemačkog orla za brigu o nesmetanom železničkom saobraćaju i zaslugama koje je pružao nemačkim oružanim snagama. [2]
Na predlog Mladena Lorkovića, a protivno želji nemačkih predstavnika Zigfrida Kašea i Edmunda Glazea fon Horstenaua, postavljen je 29. januara 1944. za ustaškog pukovnika i ministra oružanih snaga. Ante Pavelić ga je 13. jula 1944. godine unaprijedio u najviši ustaški čin krilnika, ustaškog generala. Postao je blizak saradnik i prijatelj Mladena Lorkovića.
Pokušaj spasavanja NDH
urediZajedno sa Mladenom Lorkovićem, Vokić je vodio kampanju za spas NDH, prekida veze sa Nemačkom i pridruživanje zapadnim saveznicima. Pregovarao je sa opunomoćenikom HSS-a Ivanom Farolfijem o izvođenju državnog udara kojim bi se uklonio ustaški režim i prenela vlast na HSS, što je podrazumevalo postavljanje oficira bliskih HSS-u na komandne položaje, smenjivanje ustaških pukovnika, razoružavanje Nemaca i neposlušnih ustaša. Pregovore je započeo uz znanje i saglasnost Antea Pavelića, o čemu ga je prijavio zajedno sa Mladenom Lorkovićem. Pavelić je 21. avgusta 1944. godine prijavio slučaj nemačkom poslaniku Kašeu, najavljujući mere protiv njegovih ministara, i optužujući nemačkog generala Edmunda Glazea fon Horstenaua za umešanost u aferu.
Hapšenje i smrt
urediNa iznenada sazvanoj noćnoj sednici Vlade 30. avgusta 1944. godine, zajedno sa Mladenom Lorkovićem, Vokić je optužen za zaveru protiv vođe i saveznika (Nemačke), razrešen dužnosti i stavljen u kućni pritvor. Interniran je u Novi Marof, odakle je prebačen u Koprivnicu, gde je već bio interniran Mladen Lorković. Ubrzo je zatvoren u Lepoglavi, gde ga je 8. maja 1945. godine ubio ustaški obrambeni poručnik Mijo Grabovac.
Jedna je ulica u zapadnom Mostaru od 1995. godine nosila ime "Ulica Vokića i Lorkovića", sve do jula 2022. godine kad ju je Gradsko veće Mostara dalo preimenovati. Osim Vokića i Lorkovića, ulice su bile imenovane i po Miletu Budaku, Rafaelu Bobanu, Đuri Spuževiću, Juri Francetići i Ivi Zeleneku.[3]
Izvori
uredi- ^ Jug, Damir; Oružane snage NDH, 2004., str. 213 - 214
- ^ Ivan Košutić – Rađanje, život i umiranje jedne države: 49 mjeseci NDH, Stručna i poslovna knjiga d.o.o., 1997., str. 371
- ^ „Ulice u Mostaru nazvane po ustašama menjaju ime”. www.politika.rs. 14. 7. 2022. Pristupljeno 2. 8. 2022.
