Antifašistička veća i skupštine u Jugoslaviji

Antifašistička veća i skupštine u Jugoslaviji bile su predstavnička i politička tela formirana na opštejugoslovenskom nivou i nivou budućih federalnih jedinica Jugoslavije (uključujući i jedno vreme Sandžak). Glavni zadatak antifašističkih veća i skupština bio je koordinisanje i usmeravanje rada Narodnooslobodilačkih odbora na svojoj teritoriji, kao i donošenje odluka i mera značajnih za razvoj Narodnooslobodilačke borbe.^[1]

Prve ideje za stvaranje predstavničkih tela, koja bi koordinisale politički rad na oslobođenoj teritoriji, javila su se u jesen 1941. tokom postojanja Užičke republike, kada je 17. novembra 1941. u Užicu formiran Glavni narodnooslobodilački odbor za Srbiju, ali je njegov rad omela Prva neprijateljska ofanziva. Razvojem Narodnooslobodilačke borbe, u jesen 1942. tokom postojanja Bihaćke republike, stekli su se uslovi za formiranje Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), koji je nastao na njegovom Prvom zasedanju u Bihaću, 26. i 27. novembra 1942. godine.^[1]

Tokom 1943. stekli su se uslovi za formiranje zemaljskih veća u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Sandžaku. Najpre je juna 1943. formirano Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH), a potom u novembru 1943. Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke (ZAVNOCGB), Zemaljsko antifašističko veće narodnog oslobođenja Sandžaka (ZAVNOS) i Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH). Kako je u Sloveniji, delovao Oslobodilački front Slovenije (OF), on je oktobra 1943. na zboru u Kočevju formirao Slovenački narodnooslobodilački odbor (SNOO), koji je na zasedanju februara 1944. preimenovan u Slovenačko narodnooslobodilačko veće (SNOV).^[1]

Daljim razvojem Narodnooslobodilačke borbe, u leto i jesen 1944. stekli su se uslovi za formiranje antifašističkih skupština u Makedoniji i Srbiji. Avgusta 1944. na zasedanju u manastiru Prohor Pčinjski formirano je Antifašističko sobranje narodnog oslobođenja Makedonije (ASNOM), a nakon oslobođenja većeg dela Srbije, novembra 1944. u Beogradu je formirana Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije (ASNOS).^[1]

Tokom 1944. održana su zasedanja svih antifašističkih veća i skupština na kojima je razmatran i odboren rad njihovih delegacija na Drugom zasedanju AVNOJ, održanom 29. i 30. novembra 1943. u Jajcu, kao i prihvaćene sve odluke donete na ovom zasedanju, kojima su načelno rešena osnovna pitanja položaja jugoslovenskih naroda u novoj Jugoslaviji i udareni temelji državnosti svih njenih federalnih jedinica i konstituisana Nova Jugoslavija. Nakon oslobođenja zemlje, 1945. AVNOJ je prerastao u Privremenu narodnu skupštinu Demokratske Federativne Jugoslavije (DFJ), dok su zemaljska antifašistička veća i skupštine prerasle u narodne skupštine budućih federalnih jedinica Federativne Narodne Republike Jugoslavije (FNRJ), koja je formirana 29. novembra 1945. godine.^[1]

Pregled antifašističkih veća i skupština

br	naziv	skraćenica	datum nastanka	datum prestanka	trajanje	broj zasedanja	naslednik
1.	Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije	AVNOJ	26. novembar 1942.	10. avgust 1945.	7007853200000000000♠2 godine, 257 dana	3	Privremena narodna skupština DFJ
2.	Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Hrvatske	ZAVNOH	13. jun 1943.	25. jul 1945.	7007667440000000000♠2 godine, 42 dana	4	Narodni sabor Hrvatske
3.	Slovenački narodnooslobodilački odbor	SNOO	1. oktobar 1943.	10. septembar 1946.	7007928368000000000♠2 godine, 344 dana	2	Narodna skupština Slovenije
3.	Slovenačko narodnooslobodilačko veće	SNOV	1. oktobar 1943.	10. septembar 1946.	7007928368000000000♠2 godine, 344 dana	2	Narodna skupština Slovenije
5.	Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke	ZAVNOCGB	15. novembar 1943.	17. april 1945.	7007447768000000000♠1 godina, 153 dana	4	Narodna skupština Crne Gore
5.	Crnogorska antifašistička skupština narodnog oslobođenja	CASNO	15. novembar 1943.	17. april 1945.	7007447768000000000♠1 godina, 153 dana	4	Narodna skupština Crne Gore
5.	Zemaljsko antifašističko veće narodnog oslobođenja Sandžaka	ZAVNOS	20. novembar 1943.	29. mart 1945.	7007427032000000000♠1 godina, 129 dana	2	raspušteno
6.	Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine	ZAVNOBiH	25. novembar 1943.	28. april 1945.	7007448632000000000♠1 godina, 154 dana	3	Narodna skupština Bosne i Hercegovine
7.	Antifašističko sobranje narodnog oslobođenja Makedonije	ASNOM	2. avgust 1944.	16. april 1945.	7007222048000000000♠257 dana	3	Narodno sobranje Makedonije
8.	Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije	ASNOS	9. novembar 1944.	9. april 1945.	7007130464000000000♠151 dan	2	Narodna skupština Srbije

Mapa

Pregled mesta u kojima su održana zasedanja AVNOJ-a i zemaljskih antifašističkih veća
Prvo zasedanje AVNOJ-a, Bihać 26—27.11.1942 Drugo zasedanje AVNOJ-a, Jajce 29—30.11.1943 Treće zasedanje AVNOJ-a, Beograd 7—10.8.1945 Glavni NOO za Srbiju, Užice 17—29.11.1941 Zasedanje ASNO Srbije, Beograd 9—12.11.1944. i 7—9.4.1945 Prvo zasedanje ASNO Makedonije, manastir Prohor Pčinjski 2.8.1944 Drugo i Treće zasedanje ASNO Makedonije, Skoplje 28—30.11.1944. i 14—16.4.1945 Prvo zasedanje ZAVNO Hrvatske, Otočac 13—14.6.1943 Drugo zasedanje ZAVNO Hrvatske, Otočac 12—15.10.1943 Treće zasedanje ZAVNO Hrvatske, Topusko 8—9.5.1944 Četvrto zasedanje ZAVNO Hrvatske, Zagreb 24—25.7.1945 Prvo zasedanje ZAVNO BiH, Mrkonjić Grad 25—26.11.1943 Drugo zasedanje ZAVNO BiH, Sanski Most 30.6—2.7.1944 Treće zasedanje ZAVNO BiH, Sarajevo 26.4.1945 Ostroška skupština, Ostrog 8—9.2.1942 Prvo, Drugo i Treće zasedanje ZAVNO Crne Gore i Boke, Kolašin 15—16.11.1943; 16. februar 1944. i 13—15.7.1944 Četvrto zasedanje CASNO, Cetinje 15—17.4.1945 Prvo zasedanje ZAVNOS, Pljevlja 20.11.1943 Prvo zasedanje ZAVNOS, Novi Pazar 25—29.3.1945 Kočevski zbor, Kočevje 1—3.10.1943 Prvo zasedanje SNOO, Črnomelj 19.2.1944 Drugo zasedanje SNOV, Ljubljana 9—10.10.1946
— zasedanja AVNOJ	— zasedanja ASNO Srbije
— zasedanja ASNO Makedonije	— zasedanja ZAVNO Hrvatske
— zasedanja ZAVNO BiH	— zasedanja ZAVNO Crne Gore
— zasedanja ZAVNO Sandžaka	— zasedanja Slovenačkog NOV