Antun Fabris
Antun Fabris (Korčula, 17. april 1864 — Dubrovnik, 14. oktobar 1904)[1] bio je srpski novinar,[2] pisac i političar,[3] jedan od vođa srpskog rimokatoličkog pokreta u Dubrovniku. Bio je vlasnik časopisa nauke i kulture „Srđ“ i urednik lista „Dubrovnik“. Fabris je bio istaknuti kulturni radnik, posvećen očuvanju bogate dubrovačke kulturne i istorijske baštine, direktor dubrovačke Matice srpske, osnivač Prosvetno-privrednog društva Srpska zora, kao i Dalmatinsko-srpskog kulturnog društva.[4]
| Antun Fabris | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 17. april 1864. |
| Mesto rođenja | Korčula, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 14. oktobar 1904. (40 god.) |
| Mesto smrti | Dubrovnik, Austrougarska |
| Novinarski rad | |
| Novine | List Dubrovnik, Srđ |
Biografija uredi
Antun Fabris je osnovnu školu završio u mestu rođenja,[4] a gimnaziju u Dubrovniku.[3] Posle odlično položenog ispita zrelosti, 1885. godine, u Beču je počeo studije slavistike, kao učenik Vatroslava Jagića.
Po završetku studija, 1889. godine Fabris se vraća u Dubrovnik i ubrzo dobija posao gimnazijskog profesora. Predavao je u splitskoj gimnaziji (1889–90), u zadarskoj (1890–92) i ponovo u splitskoj (1892–95), a zatim se vratio u Dubrovnik.[3]
U jesen 1895. godine ostavlja državnu službu i postaje odgovorni urednik glasila Srpske stranke lista Dubrovnik. Fabris je bio pokretač i urednik kalendara „Dubrovnik“ između 1897. i 1903.[3] godine, kao i direktor dubrovačke Matice srpske.[4] Kao novinar Anton je bio izvanredan; fin i otmen, stilista i esejista. Članci su mu bili kratki i sažeti, i u njima nikada nije vređao protivnika.[5]
Godine 1902. je postao je vlasnik i urednik časopisa nauke i kulture srpske inteligencije u Dalmaciji „Srđ“,[6] koji je objavljivan dva puta mesečno do 1908. ćirilicom i latinicom, uz saradnju mnogih intelektualaca iz Dalmacije i nekoliko pisaca iz Mostara, posebno Alekse Šantića, Jovana Dučića i Vladimira Ćorovića, kao i nekih iz Srbije. „Srđ“ je umnogome doprineo očuvanju bogate dubrovačke kulturne i istorijske baštine.[4]
Na Prvom srpskom novinarskom kongresu u Beogradu 1902. bio je izabran za potpredsednika, a 1903. na splitskoj skupštini Srpske stranke u Dalmaciji postao je njen sekretar.[3] Antun Fabris bio je veliki poštovalac Nikole Pašića. Značajno je doprineo inicijativi da se 1901. godine osnuje Prosvetno-privredno društvo Srpska zora, dalmatinsko-srpsko kulturno društvo.[4]
Za objavljivanje u Srđu pesme Uroša Trojanovića Bokeška noć, posvećene mladima Boke Kotorske, Antun je pod ideološkim optužbama uhapšen 5. novembra 1902. i ostao u zatvoru sve do 23. decembra 1902. Za vreme svog boravka u zatvoru naglo mu se pogoršava zdravstveno stanje. Taj boravak u zatvoru je bio i uzrok prerane smrti 1904. godine. „Srđ“ je preuzeo Antonio Vučetić. Ko-urednici Srđa postaju Kristo Dominiković, Luko Zore i Miho Vaketi.[4]
Na dubrovačkom groblju u istom grobu leže zajedno, dva velika Srba katolika; Anton Fabris i kanonik Dum Ivan Stojanović. Grobno mesto su kupili zahvalni Srbi Dubrovčani, jer su obojica bili puki siromasi.[7]
Počasti i priznanja uredi
U beogradskoj opštini Savski venac postoji Fabrisova ulica, koja je po njemu dobila ime.[8]
Zanimljivosti uredi
Neki urednici srpskih novina i časopisa na teritoriji današnje Hrvatske, a ondašnje Austrougarske, nisu imali duži životni vek. Tako je Antun Fabris, nakon tamnovanja zbog objavljivanja pesme Bokeška noć u prvom književnom časopisu u Dubrovniku - Srđ, trajno narušio svoje zdravlje i preminuo je u 40. godini života. Katolički Srbin Luko Zore je poživeo 60 godina, a urednik Srpskog glasa u Zagrebu, Milan Đorđević umire u 39. godini.[9] Pavle Jovanović, prvi urednik Srbobrana, koji je također bio u tamnici zbog nekih članaka (kritike austrougarske vlasti u BiH) [10] umire u naponu snage i politikog talenta u 48. godini života.[11] Sava Bjelanović, urednik Srpskog lista, koji je kasnije zabranjen i kasnijeg Srpskog glasa (Zadar) živi do svoje 46. godine. Budislav Budisavljević urednik Novog Srbobrana i Srpskog kola umire, kao i novinar i urednik Srpskoga kola, Milan Grčić, u 42. godini života. Sima Lukin Lazić, vlasnik i urednik lista Vrač pogađač umire u 40. godini.
Reference uredi
- ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 192.
- ^ Srđ, godina III, broj 19, 16. oktobar 1904.
- ^ a b v g d „FABRIS, Antun”. Hrvatski biografski leksikon. LEKSIKOGRAFSKI ZAVOD MIROSLAV KRLEŽA. Pristupljeno 28. 1. 2020.
- ^ a b v g d đ Savić, Predrag. „U smrt zbog britkog pera i srpstva”. Tamo daleko : portal za negovanje veza dijaspore i otadžbine. TAMO DALEKO. Pristupljeno 28. 1. 2020.
- ^ "Vreme", Beograd 1929.
- ^ „Antun Fabris”. Academic. Pristupljeno 28. 1. 2020.
- ^ "Vreme", Beograd 16. oktobar 1929.
- ^ „Ulica Fabrisova, Savski Venac, Grad Beograd”. PlanPlus. Contrast d.o.o. Pristupljeno 28. 1. 2020.
- ^ Artuković 2001, str. 103.
- ^ Artuković 2001, str. 120, 126.
- ^ Artuković 2001, str. 107.
Literatura uredi
- Artuković, Mato (2001). Srbi u Hrvatskoj (Kuenovo doba). Hrvatski institut za povijest - podružnica za povijestSlavonije, Srijema i Baranje, Slavonski Brod. ISBN 953-6659-09-3.
