Arhimandrit Vladimir (Terlecki)

Arhimandrit Vladimir Terlecki (ranije Hipolit Zigmund; Volinija, 1808 ― Odesa, 3. januar 1889) bio je ruski pravoslavni arhimandrit.

Arhimandrit Vladimir
Datum rođenja	1808.
Mesto rođenja	Starokonstantinovsky Uyezd
Datum smrti	3. januar 1889.
Mesto smrti	Odesa

Porijeklo

Hipolit Terlecki je prešao životni put od rimokatolika, preko unijate do povratka u vjeru predaka, pravoslavlje, postavši pravoslavni arhimandrit pri ruskoj pravoslavnoj crkvi. Rođen je u Volinjskoj guberniji, koja se nalazila pod ruskom vlašću. Bio je iz porodice koja je dala nekoliko unijatskih biskupa, među kojima je bio i poznati biskup ljucki i ostrovski Kirilo Terlecki, koji je dosta radio na uniji, kao organizator unije iz 1596 (Brestovska unija). Neki Terlecki su ostali unijate, a neki su se vratili u pravoslavlje, dok su oni koji su prelazili u katoličanstvo postajali vremenom Poljaci. Njegova porodica je pripala tim pokatoličenim Rusima (danas Ukrajinicima) koji su postali Poljaci, pa je kršten u katoličkoj crkvi.

Školovanje

Pri školovanju u Kšemjenjeckom liceju, bio je ravnodušan prema religiji, ali se u Viljnu, na Univerzitetu, razvio kod njega poljski nacionalizam. U vrijeme poljskog ustanka 1830.-1831. učestvovao je u konjičkom odredu, u kojem su bili Čajkovski i Buđinski. Po slomu ustanka, skalanja se u Krakov, gdje zvršava medicinu i radi u tajnim demokratskim organizacijama. Zbog toga je morao emigrirati 1836. preko Trsta i odlazi u Švajcarsku, gdje vrši funkciju sekretara Poljskog savjeta, a zatim ide u Francusku, gdje 1838. polaže doktorat iz medicine, s kojom se nije mogao baviti. Kao republikanac, pripadao je demokratskoj grani poljske emigracije. Zbog ideologije se brzo razišao sa demokratama. U Krakovu je počeo da čita Sveto pismo, napušta medicinu i predaje se proučavanju religije. U Rimu kod jezuita nastavlja školovanje.

Rad na crkvenoj uniji

Godine 1843. rukopoložen je za svećenika i dobija stepen doktora bogoslovlja. Prvo služi pri jednoj svetoj obitelji. Sa poljskim redovnicima, koji su tada bili u Rimu, osniva novi redovnički red koji je nazvan zmartvihvstanjci, za koji sastavlja i pravila. Tu je bio prvi među sedmoricom osnivača. Saznanje da su mu preci bili pravoslavci ga je vuklo pravoslavnom obredu. Pošto ne nalazi veće razlike u pravoslavnom i katoličkom obredu, više je naginjao pravoslavnom obredu. U Rimu je držao predvanja o ulozi njegovih predaka u radu na uniji u Poljskoj. Zato je taj red podijelio na dva dijela, na unijatski i rimokatolički. Pošto se ostali članovi osnivači reda nisu s tim složili, s njima se razišao. Naučio je službu na crkvenoslovenskom jeziku za unijate i otpočinje rad na uniji, priznavši papu za poglavara.

Nakon što je postao sveštenik, iz Beča je krenuo u Krakov da posjeti sina. Tamo mu je zabranjeno da služi unijatsku službu, pa preko Minhena odlazi u Pariz. 1844. i 1845. putuje po Francuskoj kao misionar među Poljacima. Pomagao je Poljake koji su bili siromašni i invalidi. To je činio u ime društva za dobročinstvo, pod predsjedništvom žene kneza Čartoriskog. Novi Papa Pije IX (1846.) radi na ujedinjenju sa pravoslavnima. Terlecki je htjeo iskoristiti tu papinu želju i da ostvari svoju ideju, da potčini pravoslavlje rimokatolicizmu. Zbog toga ide u Rim. Papa ga prima i on mu iznosi svoj plan o uniji. Osnovano je Istočno društvo, koje je radilo na uniji. Pola članova su bili katolici, a pola unijate. Terlecki postaje sekretar tog društva i daje mu se dozvola da se vrati obredu svojih predaka, unijata. U januaru 1847. podneta je promemorija, kojom je predlagan pravoslavni obred, pomoću kojeg bi se pravoslavni lakše preveli na uniju, jer su pravoslavci mrzili katolike, zbog njima nerazumljive službe na latinskom jeziku. Tako se Terlecki zalagao za službu na slovenskom jeziku i da latinski ne bude ispred drugih jezika.

Ruska šizma mu je bila najveća opasnost po uniju. Da bi pridobili rusku crkvu morali su usvojiti pravoslavni obred, koju bi katolički svećenici služili na slovenskom jeziku. Predložio je obnovu reda Sv. Vasilija u Rimu. 17. jula 1847. u Rimu se osniva Istočno društvo za uniju svih hrišćana Istoka. Bilo je opocizije tom projektu, koji je konkurisao Propagandi (inkviziciji, koja je isto bila zadužena za taj posao).

Nastojao je da nametne crkvenu uniju 1848. u Srbiji, a u tome je sarađivao sa biskupom Štrosmajerom. Kako je imao protivnike u Beču, koji su se plašili da širi tako panslavizam, tražio je pomoć i podršku od Andrije Torkvata Brlića koji bi uticao da ga štiti biskup Štrosmajer. Boravio je i u Beogradu gdje je imao kontakte i sa Matijom Banom, od kojeg je u Zagreb ponijeo pismo za Ljudevita Gaja. Na putu od Beograda do Zagreba, prošao je kroz Brod na Savi gdje upoznaje Srbina katolika Ignjata Brlića, oca Andrije Torkvata Brlića. U Đakovu je posjetio i Matu Topalovića. U Rimu mu Propaganda ometa rad. U Drezdenu preko Lukše Gučetića traži vizu za Austriju, koju ne dobija. Nakon hapšenja u maju 1849. u Drezdenu, zbog revolucije, 33 dana boravi u zatvoru. Odlazi u Pariz gdje sa nadbiskupom Siburom osniva Katolički slovenski institut za spremanje misionara. U avgustu 1850. osvećuje u Parizu pravoslavno-slovensko-katoličku kapelu. Ostrovski ga je zbog toga napao, smatrajući da on time pomaže Moskvu. Terlecki se branio da je njegovo polje isključivo vjersko, a ne političko. I nuncije u Parizu je bio protiv njegovog rada, zbog čega je osuđivao i pariskog biskupa. Pored kapele osnovao je i bogosloviju u Parizu. Ona je trebala biti rasadnik unijatskih svećenika. Terlecki je optuživan u Rimu da je pravoslavan u duši, revolucionar i dr. Sa Andrijom Brlićem se sreo u Parizu u januaru 1849. godine. Brlić je tada čuo da je Terlecki poslan od pape da odvoji Rusine od pravoslavlja i da papa imenuje unijatskog kardinala. Žalio se Brliću da mu jezuiti u Rimu ometaju rad. Smatrao je da je Brlić u pravu da Srbija treba da bude centar narodne akcije, ne samo za Jugoslovene nego i za sve Slovene. Brlić se zauzimao za Terleckog kod Štrosmajera.

Zbog napada Propagande i kasnijeg hladnog papinog držanja u odosu na njegov rad, prekida svoj rad u Parizu. Raspušta bogosloviju i naređuje bogoslovima da sve pare podijele, a stvari i druge vrijednosti iz bogoslovije da pošalju u Lavov Narodnom domu i ruskoj crkvi, jer je, kako je zapisao, to bila svojina ruskog naroda. Riješio je da se zamonaši. Kako mu je zabranjeno da dođe u Galiciju, u Mađarskoj 1858. stupa u red bazilijana, uzevši ime Vladimir, sa kojim ostaje do kraja života. Bečki nuncije je bio protiv njega i protjeran je, jer su smatrali da on radi u korist panslavizma i Rusije.

Povratak u pravoslavlje

Kada se uvjerio da ga više ne podržava ni papa, ni Propaganda ni unijati i rimokatolički biskupi, ni poljski redovnici, ni agenti Čartoriskog, ni francusko Ministarstvo prosvjete, ni austrijske vlasti, pa ni Sloveni u Turskoj i Austriji, riješio je da ode u Rusiju, gdje je u Kijevu javno prešao u pravoslavlje i tu ostaje dvije godine u manastiru Svetog Mihaila. Od 1878. do 1879. je bio sveštenik kneza Demidova u Florenciji. Tada su činjeni pokušaji da se on vrati u krilo rimokatoličke crkve. Predlagano je da ga pošalju u Bugarsku. Sve ponude je odbijao, rekavši da je pod stare dane našao hljeb i grickaće ga do kraja života. Po smrti Demidova i njegovog sina, kneginja mu daje penziju od 1200 rubalja, pa je od 1879. kao ruski pravoslavni arhimandrit živio u Žitomježu i Odesi u kojoj umire 21. decembra 1888. po starom, ili po novom kalendaru, 3. januara 1889.

Literatura

• Durković - Jakšić, Ljubomir (1990). Srbija i Vatikan, 1804.-1918. Žičko i šumadijsko vladičanstvo.