Википедија

Balat, Fatih (Istanbul)

Balat (tur. Balat) gradska je četvrt u istanbulskom distriktu Fatih, u evropskom delu grada. Nalazi se na obali Zlatnog roga. Jedan je od najstarijih i najspektakularnijih kvartova Istanbula.[1] Osnovali su ga u 15. veku Jevreji koji su zbog inkvizicije proterani iz Španije. Balat je poznat po starim šarenim kućama u nizu. Iako ne u punom sjaju, ovaj kvart danas predstavlja jednu od nezaobilaznih istanbulskih turističkih atrakcija. Njegove šarene zgrade i arhitekturu zaštitio je Unesko 1985. godine,[2] a privlačne su i filmskim ekipama, pa su iskorišćene kao scenografija u mnogim turskim serijama.

Balat
Četvrt
Jedna od ulica u Balatu, sa karakterističnim kućama raznobojnih fasada
Jedna od ulica u Balatu, sa karakterističnim kućama raznobojnih fasada
Balat na karti Fatiha
Balat
Balat
Koordinate: 41° 01′ 45″ N 28° 56′ 53″ E / 41.02917° S; 28.94806° I / 41.02917; 28.94806
Država Turska
RegijaMramorna
PokrajineIstanbul
OkrugFatih
Vremenska zonaTRT (UTC+3)
Pozivni broj0-212

Istorija uredi

Istanbulsku četvrt Balat osnovali su u 15. veku sefardski Jevreji koji su, bežeći od inkvizicije, emigrirali iz Španije. Tadašnji turski sultan Bajazit II Pravedni ih je prihvatio i čak po njih poslao brod koji ih je iz Španije dovezao do Istanbula. To je jedan od razloga što je uz sultanovo ime dodat nadimak „Pravedni”, a ovaj period njegove vladavine zapamćen u istoriju kao period mira.

Jevreji iz Balata činili su najveću sefardsku zajednicu u Istanbulu (tadašnjem Konstantinopolju). Ono što je ovoj četvrti davalo posebnu čar bila je činjenica da se nalazi odmah pored Fenera (tur. Fener), još jedne stare i lepe četvrti u kojoj su za vreme Osmanlija živeli imućni Grci i Jevreji.[1] Oni stanovnici Balata koji bi uspeli da zarade dovoljno novca iseljavali su se u popularnije i bogatije kvartove grada, kakav je bio Galata (danas Karakoj). Iseljavanje Jevreja iz Balata intenziviralo se posle propasti Osmanskog carstva, a po zavšetku Drugog svetskog rata i preostalo jeverjsko stanovništvo odselilo se u novoosnovanu državu Izrael.[3] Iako se često naziva „jevrejska četvrt”, u Balatu su zapravo živele brojne etničke grupe, između ostalih grčka, bugarska i jermenska, o čemu svedoče crkve koje se u ovom kvartu nalaze. Po odlasku Jevreja njihove kuće naselilo je lokalno stanovništvo, pa danas u ovoj četvrti uglavnom žive Turci.[4]

Znamenitosti Balata uredi

 
Sinagoga janbol

Nekada se na prostor Balata nalazilo 18 sinagoga, od kojih su do danas sačuvane i aktivne samo dve - Ahrida i Janbol (tur. Yanbol Sinagogu). Ahridu su podigli makedonski Jevreji iz Ohrida (grč. Αχρίδα — Ohrid), a Janbol sefardski Jevrejii iz bugarskog grada Jambola. Moguće ih je posetiti uz prethodnu najavu rabinu.[3] Sinagoga Ahrida jedna je od najstarijih sinagoga nekadašnjeg Carigrada. Datira još iz 15. veka i od tada predstavlja dom svih jevrejskih zajednica koje žive u Istanbulu. Smatra se jednom od najstarijih aktivnih sinagoga u ovom turskom gradu.

 
Bugarska crkva Svetog Stefana — Gvozdena crkva

Na obali Zlatnog roga, na mestu gde četvrt Fener zalazi u susedni Balat, nalazi se Bugarska crkva Svetog Stefana ili Gvozdena crkva. Jedinstvena je po tome što je u potpunosti izgrađena od prefabrikovanog gvožđa dopremljenog Dunavom iz Beča, a zatim rekonstruisana u Balatu. Crkva je potpuno restaurirana 2018. godine.

Džamija Selim Javuz (tur. Yavuz Selim Camii) prepoznatljiv je simbol grada koji se vidi sa bilo kog vidikovca. Nalazi na brdu iznad Zlatnog roga. Nju je podigao sultan Sulejman Veličanstveni u čast svog oca Selima I. Unutrašnjost džamije nije previše raskošna, ali je eksterijer spektakularan, jer se odatle pruža pogled na ceo grad.

U Balatu se nalazi i zgrada nekada čuvene fabrike duvana Cibali, koja je uspešno poslovala krajem 19. veka. Danas se u ovom renoviranom prostoru nalazi Univerzitet Kadir Has, a ceo kompleks poznat je pod imenom Muzej Rezan Has (tur. Rezan Has Müzesi).

U neposrednoj blizini Balata, u susednom Feneru, nalazi se i crkva Svetog Đorđa, sedište Carigradske patrijaršije. Carigradska patrijaršija za mnoge vernike predstavlja centar svih pravoslavnih crkava širom sveta. Unutrašnjost crkve je bogato ukrašena, sa prelepim zlatnim ikonostasom koji prikazuje detalje iz Hristovog života, ali i ostale hrišćanske mučenike i svece. Najznačajnija relikvija u crkvi je stub crne boje, za koji se veruje da je stub na kom je Isus šiban pre raspeća na Golgoti.[1]

 
Džamija Selim Javuz

Takođe u Feneru, na vrhu brda koje se oslanja na Balat, nalazi se i Velika narodna škola, odnosno Grčka pravoslavna škola Fanar. Zbog svoje crvene fasade među lokalnim stanovništvom poznata je i kao Crvena škola ili Crveni zamak. Stanovnici Fenera, poznati kao Fanarioti, nekoliko vekova su bili intelektualna i ekonomska elita kako grčkog naroda, tako i celog Osmanskog carstva. Njihov uticaj je kulminirao u 18. veku, a kasnije je delimično opao, pod posrednim uticajem rata za grčko nacionalno oslobođenje, iako se Fanarioti u njega nisu mešali, ostavši lojalni Imperiji. Ključni faktor u društvenom uspehu Fanariota bilo je njihovo obrazovanje, kome su pridavali veliki značaj. Ubrzo posle osvajanja Carigrada 1453. godine, mladi sultan Mehmed Osvajač je uspostavio saradnju sa pravoslavnim sveštenstvom, pa je već 1454. godine osnovana Velika narodna škola i u kojoj se sledećih nekoliko vekova školovala intelektualna elita grčkog naroda i osmanskog carstva. Za Grke je ona bila Oksford ili Kembridž. Krajem 19. veka na dominantnoj lokaciji u Feneru, na vrhu brda, sagrađena je ova nova školska zgrada koja dominira širom okolinom.[5]

Balat danas uredi

 
Različiti mali lokali i kafići karakteristični su za ovu četvrt

Karakteristika Balata su raznobojne zgrade specifičnog stila. Mnoge od njih su napuštene, ali se obnavljaju. Prvi utisak je da ovom četvrti dominiraju boje. Iako su mnoge zgrade i dalje prilično oronule, ipak zajedno sa onim renoviranima, sa fasadam obojenim različitim bojama, ovoj četvrti daju poseban duh. Vekovna kulturna i verska raznolikost stvorila je bogat mozaik jedinstvene arhitekture, spomenika, boja, tradicije i kuhinje. Upravo se u Balatu najbolje može osetiti duh starog Istanbula. U celom kvartu nalaze se brojni kafići, restorani, butici, suvenirnice i antikvarnice. Zidove krase brojni šareni murali,[1] a posebnu draž atmosferi Balata daje rublje koje se suši na konopcima razapetim ispod prozora i između zgrada.

Kraj je brdovit a pojedine ulice strme, pa se s vrha nekih od njih može videti i obala Zlatnog roga.[4] Jedna od najpoznatijih je ulica Merdevenli jekese (tur. Merdivenli — merdevine), glavna stambena ulica u kojoj se red red živopisnih kuća okrečenih pastelnim bojama, sa zanimljivim ogradama i dvorištima.[1] Još jedna od poznatijih je i ulica Vodna, koja se nalazi u centru četvrti. U njoj se nalazi veliki broj antikvarnica, malih umetničkih radnji, lokalnih radnjica, butika, kafića i pekara sa tradicionalnim pecivima.[6]

Galerija slika — na ulicama Balata uredi

Reference uredi

  1. ^ a b v g d „Balat – skriveni dragulj Istanbula”. Travel magazine. 27. 2. 2020. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  2. ^ „Technical support for the management, enhancement and development of the Historic Areas of Istanbul, Turkey”. UNESCO. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  3. ^ a b „Čudesni kvart koji ne smete da propustite ako posećujete Istanbul”. Nova S. 20. 3. 2022. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  4. ^ a b „BALAT – NESTVARNA ČETVRT U ISTANBULU”. Sve o novcu. 13. 6. 2021. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  5. ^ „Crveni zamak iznad Fanara - velika fanariotska škola u Istanbul”. Orbis company. Arhivirano iz originala 20. 09. 2022. g. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  6. ^ „A Guide to Balat”. Pera Property. Pristupljeno 18. 9. 2022. 

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Балат,_Фатих_(Истанбул)&oldid=26817689”