Bitka za Prozor

Bitka za Prozor odvijala se između 23. i 25. oktobra 1993. u Prozoru u sjevernoj Hercegovini između muslimanske Armije RBiH i Hrvatskog vijeća odbrane.

Bitka za Prozor
Deo Muslimansko-hrvatskog sukoba u ratu u BiH
Vreme 23. - 25. oktobra 1993. Mesto Prozor, Herceg-Bosna Ishod hrvatska pobjeda
Sukobljene strane
Republika Bosna i Hercegovina	Herceg-Bosna
Komandanti i vođe
Sefer Halilović Muharem Šabić Fudo Hadžić Mustafa Hero	Stjepan Šiljeg Ilija Franjić Ivica Lučić Zrinko Tokić
Jačina
nepoznato	1.500 vojnika
Žrtve i gubici
11 poginulih, 13 ranjenih	5 poginulih, 18 ranjenih

Pozadina

Prozor se nalazi na sjeveru Hercegovine. Smješten je na prometnici koja spaja Hercegovinu s Bosnom i koja vodi od Bugojna i Gornjeg Vakufa prema Jablanici i Konjicu, odnosno Mostaru. Prema popisu stanovništva iz 1991, u Opštini Prozor bilo je 62% Hrvata i 37% Muslimana. U samom središtu Opštine, gradu Prozoru, bilo je 62% Muslimana i 34% Hrvata. Veća hrvatska zajednica bila je u selu Rumboci, drugom po veličini naselju u opštini. Ruralna područja su uglavnom bila hrvatska, dok su muslimanska sela bila smještena u istočnm i jugoistočnom dijelu opštine prema opštinama Jablanici i Konjic.

Nakon prvih demokratskim izborima održanih u novembru 1990, lokalnu vlast u Opštini Prozor preuzeo je HDZ BiH. Stanje u Opštini Prozor bilo je slično kao u susjednim hrvatskim opšrinama. Na situaciju su uticala zbivanja u SR Hrvatskoj tako da je u opštini došlo do zaoštravanja bezbjednosnog stanja i narušavanja međunacionalnih odnosa. Došlo je do organizovanja oružanih straža, kontrole vozila i putnika, pregrađivanja putnih pravaca, pucnjave i vježbi paravojnih formacija.

U maju 1991. hrvatski civili zaustavili su kolonu JNA u selu Pologu u Opštini Široki Brijeg koja se kretala prema Splitu. Druga kolona JNA istovremeno je stigla iz Banja Luke na Kupreško polje te se počela kretati prema Pologu kako bi uklonila zastoj kolone u Pologu. Hrvatski civili blokirali su prolaz i ovoj koloni na cesti Tomislavgrad-Prozor u selu Varvare.

Nakon ovog događaja došlo je do organizovanja civila koji su čuvali straže oko svojih sela i kontrole vozila i putnika od strane naoružanih civila. Izbili su i neredi po gradu u kojima su razbijene ćirilične table od strane hrvatskih stanovnika. Policija je u pojedinim slučajevima prešla preko izgrada, što je bio ukaz na urušavanje državnog sistema na mikrorazini.

Cjelokupna situacija smirila se potpisivanjem primirja između Hrvatske i JNA 2. januara 1992. u Sarajevu. Međutim, u martu su već počeli sukobi Hrvata i Srba u nacionalno mješovitim sredinama. Takvo mjesto bio je i Kupres gdje je HVO bio poražen od strane JNA. Nakon pada Kupresa, Rama je postala granično područje prema Kninskom korpusu JNA, odnosno od juna 1992, Drugog krajiškog korpusa VRS-a.

Ratna dešavanja u proljeće i jun 1992, protekla su u transformaciji JNA u VRS i nastojanjima srpskih snaga da se u što kraćem roku domognu što više teritorije. Dejstvom HVO-a protiv VRS-a taj cilj bio je samo djelimično realizovan. Hrvatske snage vezale su uz sebe glavninu srpskih snaga, što je istovremeno omogućilo i Muslimanima da se održe u mjestima gdje su bili većina. No, nakon smirivanja ratne situacije i malih koraka na terenu, došlo je do rasta tenzija između hrvatskih i muslimanskih snaga, odnosno TO RBiH (kasnije Armija RBiH). Na teritoriji bivše SR BiH bilo je manjih sukoba između Hrvata i Muslimana koji nisu privlačili pažnju javnosti. Međutim, tek je sukob u Prozoru izazvao Muslimansko-hrvatski sukob koji je obilježio rat u BiH 1993. i početkom 1994.