Božićna marka
Božićna marka je poštanska marka sa božićnom tematikom, namenjena za upotrebu u sezonskoj pošti poput božićnih čestitki. Mnoge države sveta izdaju takve marke, koje su redovne poštanske marke (za razliku od božićnih pečata) i obično važe za poštarinu tokom cele godine (u nekim zemljama imaju sniženu vrednost i koriste se isključivo na božićnim čestitkama). Obično se prodaju u vremenu između početka oktobra i početka decembra, a štampaju se u značajnim količinama.
Istorija uredi
Stvar je neke rasprave o tome koja je bila prva božićna marka. Na kanadskoj marki, na karti iz 1898. godine stoji natpis „XMAS 1898”, ali je u stvari izdat u znak inauguracije carinske stope poštarine. Odavno se izveštava da je božićna veza rezultat brzog razmišljanja; Vilijam Mulok je predložio da se izda 9. novembra u čast „princa” (misleći na princa od Velsa), ali kada je kraljica Viktorija pitala „koji princ?” na svoje nezadovoljstvo, Mulok je shvatio opasnost i odgovorio: „Zašto, gospođo, Princ mira.”[1]
Godine 1935. trupe britanskih snaga stacionirane u Egiptu izdale su božićnu marku za svoju poštansku kuću. Mnogo godina oni nisu bili uključeni u kataloge Stenli Gibonsa, jer su ih klasifikovali kao „pečat”, a ne kao poštansku marku, ali su pravilno uključeni od sredine 1960-ih jer su unapred platili poštarinu i tako, uprkos natpisu „Slova sa pečatom” su uobičajene marke i stoga se trebaju računati kao prva marka izdata izričito u znak obeležavanja Božića. Poput nešto ranijih pretiska Srebrnog jubileja na marki „sfinga”, božićne marke su izdavane u obliku knjižice u oknima od 20 komada.[2]
Godine 1937, Austrija je izdala dve „božićne čestitke” na kojima su bili ruža i horoskopski znakovi. Godine 1939, Brazil je izdao četiri polu-poštanske marke sa dizajnom na kojima su prikazana tri kralja i zvezda, anđeo i dete, Južni krst i dete, majka i dete. Mađarska je 1941. izdala i polu-poštu čiji su dodatni honorari bili za „vojnički Božić”. Prve marke koje su prikazivale rođenje Isusovo bile su mađarska izdanja iz 1943. godine. Sve su to bila jednokratna izdanja, više poput prigodnih maraka nego običnih izdanja.
Sledeće božićne marke pojavile su se tek 1951. godine, kada je Kuba izdala dizajne sa božićnim zvezdama i zvonima, a potom su sledili Haiti (1954), Luksemburg i Španija (1955), zatim Australija, Južna Koreja i Lihtenštajn (1957). U slučajevima kao što je Australija, izdavanje je označilo prvo od onoga što je postalo godišnja tradicija. Mnogo više država počelo je sa praksom tokom 1960-ih, uključujući Sjedinjene Države (1962) i Ujedinjeno Kraljevstvo (1966).
Do 1990-ih otprilike 160 poštanskih uprava izdavalo je božićne marke, uglavnom na godišnjem nivou. Islamske zemlje čine najveću grupu neučesnika, iako je Palestinska Samouprava izdavala božićne marke od 1995. godine.
Dizajn uredi
Iako neka tropska ostrva proizvode božićne marke velikog formata, prvenstveno namenjene prodaji sakupljačima maraka, za ostatak sveta božićne marke su „radne marke” koje će se u velikom broju koristiti za slanje čestitki i razglednica. Shodno tome, marke imaju tendenciju da budu normalne veličine i nude se u jednoj ili nekoliko apoena, na primer da pokrivaju različite domaće i međunarodne cene.
Izbor dizajna je vrlo različit, u rasponu od otvoreno religiozne slike Isusovog rođenja, do sekularnih slika božićnih jelki, venaca, Deda Mraza itd.[3] Država može zadržati jedinstvenu temu nekoliko godina, a zatim je drastično promeniti, u nekim slučajevima naizgled prateći „modne poteze” drugih zemalja. Na primer, tokom 1970-ih mnoge zemlje su izdavale božićne marke sa dečjim crtežima, a mladi umetnik je identifikovan imenom i godinama.
Izbor sekularnih ili verskih dizajna često je kamen sporenja u nekim zemljama; crkveni lideri često vide kako sekularni dizajni razvodnjavaju značenje praznika, dok se zvaničnici pošte plaše da bi preterano religiozni dizajni mogli navesti njihove sekularne ili manjinsko-verske kupce da izbegavaju marke, ostavljajući neprodane milione, pa čak i izložiti poštansku upravu optužbama kršenja zakona koji zabranjuju promociju određene religije.
U Sjedinjenim Državama, poštanska služba je na kraju razrešila godišnji nesklad oko „sekularnog” naspram „verskog” dizajna izdavajući neke od njih svake godine; tipično grupa od 4-6 srodnih svetovnih dizajna, plus religiozni dizajn (obično prikazuje Madonu i Dete). Da bi se izbegle poteškoće kod ugovaranja originalnih dizajna sa religioznom temom, ovi drugi su tipično adaptirani sa slika Starog majstora obešenih u američkim galerijama, što se kvalifikuje kao prikaz umetnosti. (Međutim, 2012, 2014. i 2016. godine izdate su marke sa verskom tematikom na kojima su prikazani originalni dizajni koji prikazuju Bekstvo u Egipat, putovanje mudraca i Isusovo rođenje.[4][5][6]) U Velikoj Britaniji, Kraljevska pošta rešava poteškoće izdavanjem „verskih” i „svetovnih” tematskih rešenja u naizmeničnim godinama.
Upotreba uredi
Uobičajena upotreba božićnih markica je brzo nanošenje na hrpu božićnih čestitki za izlazak. U doba e-pošte božićne marke mogu predstavljati najveću preostalu upotrebu poštanskih markica kod nekih pojedinaca u godini i nije neobično kada se „ostaci” pojavljuju na redovnoj pošti tokom prvih meseci nove godine. U Australiji i Holandiji božićne marke se prodaju sa popustom, ali se mogu koristiti nakon Božića sa dodatnim markama kako bi se stvorila tačna cena.
Sakupljanje uredi
Božić je popularna tema za aktualno prikupljanje. Zbog otisnutih količina lako je doći do gotovo svih božićnih marki i zanemarljivih troškova. Izazovi sakupljanja bi, prema tome, bili nabavka omota sa odgovarajućim poštanskim oznakama, kao što je poštanska marka na dan Božića (ne dobijaju slobodne dane sve pošte) ili sa određenog mesta (kao što su Božićno Ostrvo; Krismas, Florida; Nort Pol, Aljaska; Nort Pol, Njujork; ili Santa Kloz, Indijana), ili nose određenu božićnu temu ili slogan.
Božićni filatelistički klub osnovali su 1969. godine sakupljači božićnih maraka i od tada izdavaje tromesečni časopis Yule log. Brojni kolekcionari tretiraju božićno kolekcionarstvo kao potkategoriju religije na markama.
Ostale praznične marke uredi
Sjedinjene Države povremeno su izdavale marke za druge praznike, poput Dana zahvalnosti i Nove godine. Tokom 1990-ih, marke za Kvanzu, Hanuku, Bajram i Kinesku Novu godinu postale su redovni deo prazničnog programa, iako se dizajni obično koriste nekoliko godina, prepoznatljivi samo po drugačijoj denominaciji ili datumu godine.
U Japanu postoji dugogodišnja tradicija novogodišnjeg žiga. Takođe je izdato nekoliko uskršnjih maraka, ali one su uglavnom namenjene kolekcionarima.
Marke za Dan zaljubljenih novija su tradicija u nekim zemljama.
Reference uredi
- ^ Michael O. Nowlan (1999-07-14). „Michael O. Nowlan, "How The First Christmas Stamp Came To Be"”. Professional Stamp Experts. Arhivirano iz originala 2015-12-22. g. Pristupljeno 2015-08-06.
- ^ http://www.gbos.org.uk/index.php/Country_List/13 Arhivirano 2019-01-04 na sajtu Wayback Machine www.gbos.org.uk
- ^ Correspondent, Jonathan Petre, Religion (12. 7. 2004). „Secular Christmas stamps attacked” — preko www.telegraph.co.uk.
- ^ „U.S. Postal Service Issues Holy Family Forever Stamp”. USPS. 2012-10-10. Pristupljeno 2015-08-06.
- ^ „Stamp Announcement 14-48: Christmas Magi Stamp”. USPS. 2014-10-16. Pristupljeno 2015-08-06.
- ^ „Stamp Announcement 16-42: Nativity Stamp”. USPS. 2016-09-29. Pristupljeno 2016-11-15.
Dalje čitanje uredi
- Waller Sager and Kathleen Berry, 75 Years of Christmas Stamps (1971)
- Everleigh Foster, Christmas Stamps of the World (American Topical Association Handbook 120, 1990)
