Botoš
Botoš je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 1494 stanovnika.
Botoš | |
|---|---|
 Pravoslavna crkva u Botošu | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Srednjobanatski |
| Grad | Zrenjanin |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1860 |
| — gustina | 32/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 18′ 18″ S; 20° 38′ 06″ I / 45.305° S; 20.635° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 68 m |
| Površina | 68,2 km2 |
.svg)  Botoš Botoš na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 23243 |
| Pozivni broj | 023 |
| Registarska oznaka | ZR |
Botoš je jedno od najpoznatijih sela u ovom predelu oko reke Tamiš. Botoš ima dobre privredne i ekonomski pogodne veze sa ostalim okolnim mestima, isto kao i sa Zrenjaninom.
Istorija uredi
U Botošu je živeo i tragove ostavio još neolitski čovek. Ovde su prolazili mnogi narodi u praistoriji, prvim vekovima istorije, pa sve do dana današnjeg. Smenjivali se narodi, preplitali običaji, kultura.
Za botoški atar se vezuje više vrednih arheoloških otkrića, još od vremena Austrougarske. Lokalitet sela je bio nastanjen još između 3000. — 2000. godine pre nove ere, i pripada Vinčanskoj grupi, to dokazuju brojni arheološki nalazi, pronađeni na ovom lokalitetu.
Arheološki muzej u Botošu[1] uredi
Botošanin učitelj Lazar Nikolić se predano bavio arheologojom - iskopavanjima i skupljanjem arheoloških predmeta ali i lobanja i kostiju, sporadično nađenih od seljaka. On je tridesetih godina dvadesetog veka otvorio u svojoj kući u Botošu, interesantan privatni arheološki muzej, atraktivan za ceo Banat. Vrednost njegovih eksponata iznosila je decembra 1936. godine po jednoj proceni 100.000 tadašnjih dinara, o posebno su važni bili oni iz mlađeg neolita. U impozantnoj Nikolićevoj zbirci su nalazi iz Botoša, Tomaševca, Orlovata, Ilandže (gde je bio do 1939. godine sa službom učitelj) i drugih mesta. Nikolić je bio za vreme, ali i posle Drugog svetskog rata, član Uprave i Upravnik zrenjaninskog muzeja, u čiju kolekciju su kasnije ušli eksponati njegovog kućnog muzeja. Bečkerečki mađarski list je pisao između dva rata o interesantnom otkriću u Botošu, gde je učitelj Nikolić pronašao "hiljadugodišnji grob" iz doba rimskih legija u Banatu.[2]
Položaj, postanak uredi
Botoš nije uvek bio na mestu gde se danas nalazi. Selo je bilo smešteno na samoj obali Tamiša na mestu zvanom Talađ, koji sada čini jedan rejon velikog Botoša. S obzirom na to da je ovo vrlo staro naselje, njegovi prvi stanovnici su svoju naseobinu podigli pored reke, da bi imali pitke vode, pa je tako Botoš podignut tik uz Tamiš. Botoš je, nema sumnje, veoma staro slovensko naselje. U pisanim spomenicama Botoš se pominje pod ovim imenom još 1347. godine, a početkom 17 veka se nalazi u spisku mesta zapisanih u „Kruševskom pomeniku“. Srednjevekovni Botoš je tada pripadao kovinskoj županiji koja je bila sastavni deo Ugarske teritorije. Bilo je čisto srpsko naselje, čiji su stanovnici bili pravoslavne vere.
Ne može se pouzdano doći do podataka o tome kako je selo dobilo ime. Postoji više verzija, legendi, od kojih su dve donekle prihvatljive. Po jednoj legendi, u nekada malom selu kraj Tamiša živela su dva brata, Toša i Joca. Između braće je došlo do svađe. Joca je potegao nož i ubio Tošu, tj. ubo Tošu. Spajanjem ove dve reči „ubo“ i „Tošu“, dobijeno je ime sela, čiji su rodonačelnici Joca i Toša. Ozbiljnije tumačenje pripada orlovatskom slikaru Urošu Prediću, koji se bavio etimologijom. Po njemu ime sela potiče od mađarske reči "Bolt", a što znači dućan.[3] Takođe, slano staro korito reke Šozov koje se prostire severno od sela, potiče od mađarske reči "Šozo", što ukazuje na prisustvo šalitre. Pred Turcima su se Mađari iselili, a Srbi ostali i nastavili život.
Treća, botoška verzija je, međutim, mnogo verovatnija. Selo se nalazilo neposredno pored reke, bilo bogato vodom i plavljeno. Pošto većina drugih sela to nisu bila, oni su ovo naselje zbog obilja vode nazvali Bodoš. Na jednoj od prvih karata Banata koju je izradio Klaudije Mersi, guverner Banata, i izvršio popis stanovništva 1719. godine Botoš se vodi kao Vodoš. Transformacijom „v“ u „b“ dobijeno je ime Bodoš, koje je vremenom pretvoreno u Botoš. Na starim mapama naselje se još naziva i Podoš, Botuša itd.
Prošlost uredi
Botoš je bio od 1754. godine militarsko selo pa je izvesno vreme izgubio taj status. Selo Botoš je 1764. godine pravoslavna parohija u Bečkerečkom protoprezviratu.[4] Botošani su molili 1774. godine da i oni uđu u reorganizovanu Banatsku vojnu granicu. Od 1776. godine u sastavu je 2. kompanije Tomaševac, u 12. Nemačko-Banatskom puku u Pančevu. Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da se "Potoš" nalazi u Bečkerečkom okrugu i distriktu. Ima podupravni podured a stanovništvo je bilo srpsko.[5] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir Temišvarske eparhije u selu su četiri sveštenika. Parosi, pop Mihail Arsenijević (rukop. 1747), pop Pavel Arsenijević (1785), pop Josif Višikov (1792) te đakon Grigorije Konstantinović (1797).[6]
Znameniti Botošani uredi
Sinovi botoškog pope Aleksandra Kamenkovića, bili su poznati lekari. Slavko (1894-1951) radio u Uzdinu i Zrenjaninu, i Zoran (1895-1974) primarijus u Zrenjaninu. U Botošu je rođena 1871. godine glumica SNP u Novom Sadu, Ljubica Dušanović, koja je karijeru "na daskama" započela kao vrlo mlada u Ćirićevoj pozorišnoj trupi. I njen suprug, Milorad Dušanović je bio glumac i reditelj, Perležan.
Privreda uredi
U svom privrednom sektoru Botoš sadrži veliku površinu obradivog zemljišta. U Botošu se nalazi velika farma životinja – dva velika botoška imanja. Botošani su odvajkada bili poznati poljoprivrednici. Tome svedoče i odlični prinosi biljaka koje se ovde uzgajaju, a to su između ostalog: kukuruz, suncokret, pšenica, kao i krompir, luk, pasulj itd. Takođe je i stočarstvo na zavidnom nivou, kao i voćarstvo i vinogradarstvo. Vašari godišnji se održavaju 1880. godine dva puta: 21. marta i 27. septembra. Botoš je 1898. godine imao poštu i telefon. Povodom lova u Šozovu botoškom, prestolonaslednika AU Franca Ferdinanda u mestu 1902. godine postavljena spomen-ploča. Inače selo ima veliki atar od oko 7.000 hektara zemlje (uglavnom 1. klase), od čega najviše zauzimaju njive-oranice, a tu su i livade i pašnjaci, kao i voćnjaci i vinogradi. Mora se napomenuti i da su meštani takođe poznati i kao dobri alasi, jer prilika Tamiša im omogućava i taj resurs — i mnogo dobrih šarana. Botoški hotel otvoren je 1974. godine, o čemu je pisala štampa, pa i seoske "Botoške novine", pokrenute od strane Mesne zajednice 1971. godine.
Crkva u Botošu uredi
Iz perioda između 1768. i 1770. godine potiče stara bogomolja, o čijem nastanku nema pisanih dokumenata. Crkva Rođenja Svetog Jovana Preteče, u narodu poznata kao „Namastir“ – jedinstvenog izgleda i zaštićenih vrednosti. U Botošu je 1773. godine bilo 227 kuća, a zabeležana su tri sveštenika: Mihail Arsenijević (od 3. maja 1748), Nikola Georgijević (od 11. oktobra 1760) i Naum Stefanović. Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Botošu se crkvene matice rođenih i venčanih vode od 1790. godine, a matična knjiga umrlih od 1791. godine. U parohiji su sveštenici Sofronije Jankulović kao "emeritus", Grigorije Arsenijević i Antonije Marinković. Crkva u centru sela je skromna jednobrodna građevina, bez kubeta, sa pravougaonom osnovom. Zidovi su debeli 75 cm. Podignuta je posle 1783. godine. Osvećenje hrama izvršio je iste godine episkop Sofronije Kirilović, o čemu svedoči gramata koja se nalazi u crkvi na mestu proskomidije. Drvorezbarske radove u hramu (tronove, pevnice, stolove) završio je jula 1861. "ikonorezac" Miloš Dević iz Stare Palanke u Bačkoj.[7] Ikonostas je živopisao Konstantin Pantelić 1867. godine. Crkva botoška je 1929. godine opljačkana; odneto je 50.000 dinara.[8] U ovom hramu je od 1963. do maja 1976. godine služio sveštenik Anđelko Stojanov.
Škola u Botošu uredi
Škola u graničarskom mestu Botošu postoji od 1768. godine. Đakon Grigorije Konstantinović je 1797. godine mesni učitelj. Jedan od starijih zapisa o školi u Botošu potiče iz 1804. godine, po kojem je trgovac Bukovala je poklonio svoju zgradu selu, za novu školu. Po državnom popisu pravoslavnog klira iz 1846. godine u Botošu je narodnu školu pohađalo 300 učenika. Muškoj deci je predavao Joakim Nikolić, a ženskoj Nikola Aranđelov. Nova škola počela je da se zida 1. oktobra 1988. godine, a završena tek u oktobru 2003. godine. U toku su završni radovi na sportskoj hali, koja je pridružena novoj školi.
Manifestacije uredi
Botoš je vrlo živo i aktivno selo u kojem se tokom godine zbivaju mnoge manifestacije, priredbe i koncerti. Sve se to uglavnom održava u domu kulture koja poseduje veliku bioskopsku salu. Najpoznatija manifestacija se održava 21. septembra na dan Male Gospojine kada je seoska slava koju prate vašar, konjičke trke, priredba itd.
Demografija uredi
Godine 1846. u Botošu je bilo zabeleženo 2824 stanovnika. Kada je ukinuta banatska vojna granica selo je 1873. godine imalo 2859 žitelja. Od toga Švaba (Nemaca) 30 duša, a ostalo su bili Srbi.[9] U naselju Botoš sada živi 1698 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,9 godina (38,4 kod muškaraca i 43,5 kod žena). U naselju ima 750 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,86.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 7 | 9 | ||
| 80+ | 19 | 33 | ||
| 75—79 | 23 | 50 | ||
| 70—74 | 51 | 74 | ||
| 65—69 | 67 | 79 | ||
| 60—64 | 54 | 96 | ||
| 55—59 | 44 | 58 | ||
| 50—54 | 80 | 68 | ||
| 45—49 | 78 | 71 | ||
| 40—44 | 74 | 65 | ||
| 35—39 | 102 | 65 | ||
| 30—34 | 76 | 63 | ||
| 25—29 | 64 | 63 | ||
| 20—24 | 60 | 57 | ||
| 15—19 | 76 | 66 | ||
| 10—14 | 86 | 57 | ||
| 5—9 | 69 | 49 | ||
| 0—4 | 47 | 48 | ||
| Prosek : | 38,4 | 43,5 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 875 | 270 | 535 | 51 | 19 | 0 |
| Ženski | 917 | 151 | 531 | 215 | 19 | 1 |
| UKUPNO | 1.792 | 421 | 1.066 | 266 | 38 | 1 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 642 | 419 | 5 | 2 | 77 |
| Ženski | 410 | 305 | 0 | 1 | 23 |
| UKUPNO | 1.052 | 724 | 5 | 3 | 100 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 2 | 31 | 45 | 9 | 21 |
| Ženski | 0 | 4 | 32 | 6 | 0 |
| UKUPNO | 2 | 35 | 77 | 15 | 21 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 1 | 6 | 6 | 5 |
| Ženski | 1 | 1 | 4 | 19 | 11 |
| UKUPNO | 1 | 2 | 10 | 25 | 16 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 12 | 0 | 0 | 1 | |
| Ženski | 2 | 1 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 14 | 1 | 0 | 1 | |
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ "Vreme", Beograd, 1936. godine
- ^ "Hirado", Veliki Bečkerek 1934. godine
- ^ Darko Garić: "Autoportret Uroša Predića", Beograd 2003.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1861.
- ^ "Politika", Beograd 19. maj 1929. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1873. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
