Boško Todorović
Boško Todorović (Beograd, 1905 — Kifino Selo, kod Nevesinja, 20. februar 1942) bio je generalštabni major Jugoslovenske vojske u Kraljevine Jugoslavije i načelnik štaba Komande Istočne Bosne i Hercegovine Četničkih odreda Jugoslovenske vojske u Drugom svetskom ratu. Stvorio je plan o odvajanju istočne Hercegovine iz Nezavisne Države Hrvatske, koji je bio istovetan sa planom majora Jezdimira Dangića o izdvajanju istočne Bosne iz NDH-a. Sarađivao je sa Italijanima protiv partizana. Zarobljen je od partizana i kao izdajnik streljan, februara 1942. godine.
| Boško Todorović | |
|---|---|
 Boško Todorović | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1905. |
| Mesto rođenja | Beograd, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 19. februar 1942. (36/37 god.) |
| Mesto smrti | Kifino Selo, NDH |
| Vojna karijera | |
| Vojska | Jugoslovenska vojska i Četnički odredi Jugoslovenske vojske |
| Čin | major |
| Učešće u ratovima | Drugi svetski rat |
Biografija uredi
Boško Todorović je od 1932. radio je u Obaveštajnom odeljenju Generalštaba.
Major Todorović je upućen u Istočnu Bosnu 8. avgusta 1941. godine po naredbi pukovnika Dragoljuba Mihailovića radi pomoći srpskim ustanicima u Istočnoj Bosni protiv Nemaca i ustaša.[1] Todorović je zajedno sa Jezdimirom Dangićem komandovao ustaničkim operacijama.
Major Todorović u Hercegovinu dolazi početkom januara 1942. godine. Todorović je imao za cilj ujedinjenje četnika i partizana protiv hrvatskih ustaša. Pod Todorovićevom komandom, četnici i partizani uporedo od 4. do 6. januara osvajaju nekoliko muslimanskih sela iz kojih su regrutovane ustaše i vršeni napadi na srpska sela. Major Todorović je u to vreme počeo da sprovodi svoj plan o stvaranju velike slobodne teritorije u Hercegovini, po kome bi Italijani i hrvatske ustaše bile proterane, prvi diplomatskim putem a drugi vojnom silom. Za opstanak srpskog naroda u Hercegovini po Todoroviću trebalo je uništiti ustaška uporišta u Boraču, Fazlagića kuli i Bjelimiće. Posle ovoga, major Todorović je želeo da ovlada delom jadranske obale, radi lakših veza sa Jugoslovenskom vojskom van Otadžbine i Saveznicima. Sem vojnih, u planu su bile i diplomatske mere, poput odvajanja Italijana od Hrvata i dobijanje teritorijalne autonomije u Istočnoj Hercegovinu za Srbe od Italijana.
Četnici i partizani su napali zatim zajednički Borač 8. januara 1942. godine. Međutim, zbog loše koordinacije između četnika i partizana, napad na Borač je izveden dosta traljavo. Do 13. januara ipak su zauzeta muslimanska i hrvatska sela u Donjem Borču, čije je stanovništvo bilo lojalno tzv. NDH-a. Hrvatske i muslimanske snage izvršile su snažan protivnapad, od 15. do 18. januara Todorović lično komanduje desnim krilom, pretrpljuje znatne gubitke, zašta optužuje partizane koji su izostali iz borbe na levom krilu.[traži se izvor]
Sutradan 19. januara jedna partizanska crnogorska četa zarobljava majora Todorovića i likvidira dva njegova pratioca. Poveli su ga prema Gornjem polju kod Nikšića, gde se nalazio njihov štab za Crnu Goru sa namerom da ga likvidiraju. Ova partizanska akcija dovela je do definitvnog razlaza između četnika i partizana i do nastavka srpskog bratoubilačkog rata, koji je Todorovića mukotrpnim radom na ujedinjenju svih snaga protov ustaša bio privremeno zaustavio. Glavni raskol u Hercegovini između četnika i partizana bio je u određivanju prioritetnog neprijatelja srpskog naroda[traži se izvor]. Za četnike su to bile ustaše i njihova tzv. NDH-a, a za partizane svi.
Četnički predstavnik iz jugoistočne Bosne Mutimir Petković i kapetan Anđelo de Mateis iz italijanskog Šestog armijskog korpusa su 11. januara 1942. sklopili preliminarni sporazum o saradnji. Sporazum je trebalo da stupi na snagu nakon što ga potpišu i italijanske i četničke komande područja, kao i major Boško Todorović, Mihailovićev glavni predstavnik u Bosni i Hercegovini. Kasniji događaji nagovještavaju da su sporazum potpisali svi zainteresovani. Iako je sporazum od 11. januara bio usmeren uglavnom protiv ustaša, jer četnici i partizani u ovim područjima nisu još bili potpuno raskinuli, nema sumnje da su Italijani bili veoma svesni kakvu im pomoć protiv partizana četnici mogu pružiti. Uskoro će glavni interes i četnika i Italijana postaće međusobna pomoć u borbi protiv partizana.[2]
Četnici sveštenika Radojice Perišića saznali su za prvaca kretanja partizana koji su zarobili majora Todorovića. Oni oslobađaju Todorovića i zarobljavaju partizanske komandire. Major Todorović zatim naređuje Perišiću da se partizani puste. Kada je partizanski komandant Josip Broz saznao da su četnici uspeli da oslobode majora Todorovića, on je kritikovao svoj Operativni štab za Hercegovinu i izrazio žaljenje što ga odmah nisu streljali[traži se izvor].
Todorović je svim silama želeo da ostvari svoj plan o zaštiti srpskog naroda u Hercegovini od NDH-a. Nastavio je da grupiše snage za napad na Fazlagića kuli i planirao borbu kod Stoca, kojom bi istočna Hercegovina bila oslobođena od ustaša. Todorović u tom trenutku nije želeo sukobe sa Italijanima, već je diplomatskim putem radio na jačanju italijansko-hrvatskih suprotnosti i trzavica. Sa italijanskim posadama u Hercegovini napravio je pogodbe koje su za Srbe bile u tom trenutku od životne važnosti. Želeo je da iskoristi Italijane za potpuno istiskivanje hrvatskih vlasti iz istočne Hercegovine i prepuštanja Srbima Gacka, Nevesinja, Avtovca, Uloga i Kalinovika. Ustaše koje su zbog toga zapali u tešku krizu i čime je bio doveden u pitanje opstanak njihovih trupa u istočnoj Hercegovini, spasavaju partizanski napadi na Italijane, i početak oružanih sukoba sa četnicima.
Partizani u noći između 19. i 20. februara 1942. godine zarobljavaju majora Todorovića, koji nije poveo sa sobom prateću jedinicu. Partizanski 1. udarni hercegovačko-crnogorski partizanski bataljon saznao je u kom selu i kući spava Todorović, i zarobljavaju ga. Partizani su kod njega pronašli kompromitijuće dokumente koji su ukazivali na kolaboraciju s Italijanima, i nad njim je po kratkom postupku izvršena smrtna kazna.[3]
Reference uredi
- ^ Tomasevich 1975, str. 124.
- ^ Tomasevich 1975, str. 214.
- ^ Tomasevich 1975, str. 158.
Literatura uredi
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-70050-4.
