Braća Miladinovi
Braća Miladinov, Dimitar (Struga, 1810 — Istanbul, 23. januar 1862) i Konstantin (Struga, 1830 — Istanbul, 18. januar 1862) bili su makedonsko-bugarski[1][2][3] pjesnici i folkoristi, ključne figure nacionalnog preporoda u Severnoj Makedoniji i Bugarskoj sredinom 19. vijeka.
| Braća Miladinovi | |
|---|---|
 | |
| Mesto rođenja | Osmansko carstvo |
| Mesto smrti | Osmansko carstvo |
Porodica Miladinov uredi
Dimitar i Konstantin Miladinov rođeni su u porodici struškog grnčara Riste Miladinova i njegove žene Sultane. To je bila brojna porodica s osmoro dece, od toga šest sinova: Dimitrij, Tane, Naum, Mate, Apostol i Konstantin i dvije kćeri: Ana i Krsta.
Biografija uredi
Školovanje uredi
Dimitar je od 1829. školovan u Janjini i Manastiru sv. Nauma u Ohridu, tako da je 1830. postao učitelj u Ohridu. Ostala braća su osnovno školovanje završila u Strugi, a gimnaziju u Janjini (Grčka). Srednji brat Naum Miladinov (1817 — 1895) polazio je Duhovnu akademiju na patrijaršijskom univerzitetu Halki u Istanbulu, gdje je diplomirao na odsjeku za muziku i gramatiku. Naum je 1843. napisao muzički udžbenik, prvi takve vrste u Makedoniji. Puno je pomogao braći u skupljanju građe za Zbornik jer je zapisivao i note.
Najmlađi brat Kostantin diplomirao je 1852. godine na Filozofskom fakultetu u Ateni[4], na odeku za grčku filologiju.
Pedagoški rad uredi
S diplomama školovanih učitelja, braća su se vratila u svoj rodni kraj i počela raditi kao učitelji. Radeći u školi u Ohridu Dimitar se susreo s poznatim ruskim slavistom Viktorom Grigorovičem. Taj susret bio je presudan za njega, jer ga je potakao da skuplja narodne pjesme i običaje makedonskog naroda. Nedugo iza tog Dimitar je uz pomoć braće počeo prikupljati građu za budući Zbornik pjesama i narodnih običaja.
U to vreme Makedonija je bila pod vlašću Osmanskog carstva i ne samo što je narod trpi o sluganski položaj u odnosu na vladajuće islamsko stanovništvo, već je u duhovnom pogledu bio podvrgnut helenizaciji preko crkvenih vlasti koje su bile potčinjene carigradskom patrijarhu, a on je bio Grk.
Dimitar Miladinov je bio panslavistički orijentisan i želeo je da se u tadašnju nastavu uvede slovenski jezik (slavjanski jezik tj. makedonsko-bugarski, jezik toga kraja) umesto grčkog, zbog tog je vrlo brzo došao u sukob sa malobrojnim grkofilima u Bitolju, osobito s mitropolitom Miletosom. Zbog toga je napustio Bitolu i otišao raditi u obližnje selo Trnovo među Vlahe. Putovao je po Austro-Ugarskoj (Vojvodina) i upoznao se s idejama ilirizma, za koje se odmah vatreno zagrijao i prihvatio ih kao svoje. Po povratku u rodnu Strugu 1856, Dimitar odlučuje poslati mlađeg brata Konstantina na studij slavenske filologije u Moskvu, na tamošnji Carski univerzitet. Ponijevši skupljeni materijal za budući Zbornik, Konstantin je uz studij, radio na pripremi prikupljenog materijala za objavljivanje. U to vreme se i sam prihvatio pera i počeo pisati poeziju, i pored toga što nije napisao puno (svega 15 pjesama), njegova poezija zauzima grandiozno mesto u makedonskoj lirici, zbog jedne pjesme - T'ga za jug koja je postala sinonim za Severnoj Makedoniju. Ta pesma je prevedena na 42 jezika u sedamdesetak prepeva. Teška ruska zima i slabo materijalno stanje Konstantina, uzrokovale su da oboli od tad neizlječive bolesti - tuberkuloze 1859. U Moskvi nije uspio ni u namjeri da objavi svoj dugo pripremani - Zbornik narodnih umotvorina, ponajviše zbog velikog otpora pravoslavnih crkvenih krugova, koji se nisu htjeli zamjeriti - Carigradskoj patrijaršiji.
Zbog tog je u junu 1860. napustio Moskvu ne završivši studije, i krenuo na put kući preko Beča. Tu se susreo sa biskupom Strossmayerom, s kojim je imao kontakte još u Moskvi jer ga je informirao o svojim nastojanjima da objavi svoj Zbornik. Josip Juraj Strossmayer prihvatio je ideju da on finansira izdavanje zbornika[5] i poslao Konstantina u Zagreb, gdje se njegov Zbornik trebalo da se odštampa.
Bugarske narodne pjesme uredi
Zbornik narodnih pesma i običaja braće Miladinov odštampan je 24. juna 1861. u štampariji Ante Jakića iz Zagreba pod naslovom - Bugarske narodne pjesme, sakupljene od braće Miladinov. Po novosadskom srpskom književnom časopisu "Bugarin Miladinov" je bio skupljač.[6] To je na kraju ispala knjiga od 584 narodnih pjesama iz Makedonije i 76 iz Bugarske (koje je mu je ustupio bugarski folklorist Vasilije Čolakov da popune slog). U rečničkom dodatku nalazio se i prvi dio makedonsko - hrvatskog rečnika što ga je Miladinov bio spreman objaviti u celosti (2000 reči), ali je odustao zbog veličine Zbornika.[7]
Zbornik je izazvao velik odjek u slavističkim krugovima, kao i u evropskoj kulturnoj javnosti. Konstantin je, sretan zbog ispunjenja životnog sna, sredinom jula 1861. napustio Zagreb i krenuo za rodnu Strugu. Usput se zadržao u Beogradu, gdje je saznao da mu brat Dimitar leži već preko pola godine u turskom zatvoru. I tako je umjesto za Strugu krenuo put Carigrada, gdje je su i njega uhapsili pod optužbom da je špijun. Pod nikad razjašnjenim okolnostima braća Miladinov su umrla u carigradskom zatvoru 1862. godine.
- Makedonska nauka ne upotrebljava naziv - Bugarske narodne pjesme, sakupljene od braće Miladinov, već samo Zbornik braće Miladinov.
Smrt uredi
Polovinom 1861. godine Konstantin je napustio Zagreb i otputovao za Beograd, gde je saznao da mu je brat Dimitar dopao carigradske tamnice. Zatim je otputovao za Carigrad, gde su ga Turci uhapsili i pod optužbom da je špijun, bacili u tamnicu. Braća Konstantin i Dimitar Miladinovi umrli su 1862. godine u Carigradu, pod nerazjašnjenim okolnostima. Navodno su bili otrovani, jer je zauzimanjem Štrosmajera kod Porte, bilo izdejstvovano da budu oslobođeni.[5][4]
Poezija Konstantina Miladinova uredi
Konstantin Miladinov je pisao poeziju inspirisanu socijalnim i nacionalnim motivima. Sledi spisak dela objavljenih za njegova života:[8]
- „Bisera“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 15.
- „Želanie“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 15.
- „Golapče“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 15.
- „Šupeljka“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 15.
- „Ne- ne pijan“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 15.
- „Kletva“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 15.
- „Skrsti“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 19.
- „Grk i Bugarin“, „B'lgarski knižici“, godina I, 1858, kn. 24.
- „Pobratimstvo“, „B'lgarski knižici“, godina II, 1859, kn. 22.
- „Dumanie“, „B'lgarski knižici“, godina II, 1859, kn. 22.
- „Sirače“, „Bratski trud“, 1860, kn. 1.
- „Na sonceto“, „Bratski trud“, 1860, kn. 1.
- „Eѓuptin delija“, „Bratski trud“, 1860, kn. 3.
- „Na čužina“, „Dunavski lebed“, godina I, 1860, br. 20.
- „T'ga za jug“, „Dunavski lebed“, godina I, 1860, br. 20.
Reference uredi
- ^ „21.MART - SVETSKI DAN POEZIJE”. u spomen na makedonske pesnike i prosvetitelje braću Miladinov. Pristupljeno 30. 9. 2017.
- ^ In their correspondence both Brothers self identified as Bulgarians, see: Bratя Miladinovi – prepiska. Izdiril, komentiral i redaktiral Nikola Traйkov (Bъlgarska akademiя na naukite, Institut za istoriя. Izdatelstvo na BAN, Sofiя 1964); in English: Miladinovi Brothers - Correspondence. Collected, commented and redacted from Nicola Traykov, (Bulgarian Academy of Sciences, Historical Institute, Sofia 1964)
- ^ "Zastava", Novi Sad 16. februar 1887. godine
- ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 487—498.
- ^ a b "Zastava", Novi Sad 1887. godine
- ^ "Danica", Novi Sad 1861. godine
- ^ Miladinov Konstantin: Da vidam Ohrid, Struga da vidam, Priredio Borislav Pavlovski, Zajednica Makedonaca u Republici Hrvatskoj, Zavičajna naklada "Žakan Juri", Zagreb - Pula. 2001. ISBN 978-953-96314-5-9.
- ^ „Bugarska prerodbenička poezija“, izbor i redakcija Kiril Topalov, „Български писател“, Sofija, 1980, str. 271
