Википедија

Vampanoag

Vampanoazi (eng. Wampanoag, /ˈwɑːmpənɔːɡ/, vam. Vompanaak) su algonkvinski narod, koji je pre kontakta sa Englezima na početku 17. veka naseljavao jugoistok današnje američke države Masačusets (uključujući i ostrva Martas Vinjard i Nentaket) i krajnji istok države Rod Ajland. Njihova teritorija se prostirala na zapadu do zaliva Naraganset, na jugoistoku do poluostrva Kejp Kod i na severoistoku do grada Plimuta. Prema proceni Džejmsa Munija, oko 1610. Vampanoaga je bilo oko 6.600, samo na ostrvu Martas Vinjard živelo ih je oko 3.000. Bili su polunomadski narod, uzgajali su kukuruz, pasulj i bundevu, ali su i sakupljali divlje plodove i bavili se lovom i ribolovom.[1] 

Teritorija Vampanoaga na početku 17. veka

Između 1615. i 1619. godine Vampanoazi su bili žrtve epidemije zarazne bolesti, ne zna se pouzdano koje, ali najverovatnije boginja ili leptospiroze. Smrtnost je bila veoma velika. Gubici su bili toliko veliki da su nekoliko godina kasnije engleski kolonisti bili u stanju da veoma lako osnuju svoja naselja u kolonijama Plimut i Masačusets Bej.[2] Više od 50 godina kasnije u Ratu kralja Filipa (1675—1676) ubijeno je oko 40% Vampanoaga. Veći deo preživelih muškaraca je prodat u ropstvo na ostrvu Bermuda ili na Zapadnoindijskim ostrvima (Antilima). Mnoge žene i deca su prodati u ropstvo u Novoj Engleskoj.

U istorijskim dokumentima Vampanoazi nakon kraja 18. veka više nisu pominjani, ali ipak nisu prestali da postoje. Preživeli su ostali na svojoj tradicionalnoj teritoriji, gde su se mešali sa pripadnicima drugih naroda,  prilagodili su se promenama, ali su uspeli da očuvaju neke aspekte svoje kulture. U SAD je 2010. živelo 2.756 Vampanoaga.[3] Poslednji govornik vampanoaškog dijalekta masačusetskog jezika umro je pre više od 100 godina. Međutim, Vampanoazi su 1993. godine započeli proces revitalizacije jezika, zahvaljujući kome je vampanoaški ponovo postao živi jezik. 

Ime uredi

Vampanoag znači „Istočnjak”, ili doslovno „Ljudi Zore”.[4] Reč Vapanus se prvi put pojavila na mapi Adriana Bloka iz 1614. i bila je najraniji prikaz  vampanoaške teritorije u evropskim izvorima. Prema imenu jednog od vampanoaških sahema Vampanoazi su nazivani i imenom Masasojit.[5]

Džon Smit je 1616. pogrešno nazvao celu Vampanoašku Konfederaciju imenom Pokanoket po jednom od njenih plemena. Ime Pokanoket je korišćeno u ranim kolonijalnim dokumentima. Prestonica vampanoaškog plemena Pokanoket se nalazila u blizini današnjeg grada Bristola u državi Rod Ajlend.

Podgrupe Vampanoaga uredi

  • Akvina naseljavali su poluostrvo na zapadu ostrva Martas Vinjard
  • Nanapog naseljavali su jugoistočni deo ostrva Martas Vinjard
  • Takemi naseljavali su severozapadni deo ostrva Martas Vinjard
  • Čapakvidik naseljavali su Ostrvo Čapakvidik istočno od ostrva Martas Vinjard
  • Nentaket naseljavali su Ostrvo Nentaket
  • Noset naseljavali su Rt Kod
  • Mašpi naseljavali su Rt Kod
  • Patukset naseljavali su Plimutski zaliv u Istočnom Masačusetsu
  • Pokanoket naseljavali su Istočni Masačusets i Rod Ajlend u blizini današnjeg grada Bristola u državi Rod Ajlend
  • Pokaset naseljavali su okolinu današnjeg grada Fol Rivera u državi Masačusets
  • Hering Pond naseljavali su Plimut i Rt Kod
  • Asonet naseljavali su Fritaun
  • i još oko 50 drugih grupa

Etnografija uredi

Način života Vampanoaga je bio polunomadski, podrazumevao je sezonsko kretanje između utvrđenih naselja. Muškarci su često odlazili u ribolov daleko na sever ili jug i na tim putovanjima su se zadržavali po nekoliko nedelja ili meseci.[6] Žene su uzgajale kukuruz, pasulj i bundevu, namirnice koje su bile osnovni izvor hrane, dok su riba i divljač koju su lovili muškarci bili dodatni izvor hrane. Svako naselje je kontrolisalo određenu teritoriju čije su granice bile precizno određene.

Vampanoazi kao i mnogi drugi domoroci Nove Engleske su imali matrilinearni sistem srodstva i nasleđivanja. Vampanoaško društvo je bilo matrifokalno, nakon venčanja bračni par je živeo sa ženinom porodicom. Starije žene su često odobravale izbor poglavica i sahema, a muškarci su imali većinu funkcija koje su imale veze sa odnosima sa drugim plemenima i narodima kao i sa ratovanjem.[7]

Vampanoaške porodice su se okupljale na proleće zbog ribolova, u vreme zime zbog lova na divljač, a u toku leta su se porodice razilazile da bi svaka porodica uzgajala poljoprivredne proizvode na svom porodičnom imanju. Dečaci su učeni kako da prežive u šumi, jer su muškarčeve veštine u lovu i preživljavanju u divljini pod najtežim uslovima bile ključne za opstanak porodice. Devojčice su od najranijeg uzrasta odgajane da vredno rade u poljima i da se brinu o porodičnoj kući „Vetuu”. Vetu je okrugla ili ovalna kuća koja je dizajnirana tako da može biti lako rastavljena i premeštena u roku od nekoliko sati. Takođe su učene da skupljaju i pripremaju divlje voće i ostale plodove. Kako su vampanoaške žene proizvodile veliki deo hrane one su imale značajnu socio-političku, ekonomsku i duhovnu ulogu u svojim naseljima.[8] Vampanoaški muškarci su bili zaduženi pre svega za lov i ribolov, dok su žene obrađivale zemlju i sakupljale divlje plodove, koštunjavo voće, bobice, školjke i slično.[9] U vampanoaškom društvu žene su proizvodile 75% hrane.[10]

Vampanoazi su bili organizovano kao konfederacija plemena. Na čelu konfederacije nalazio se vrhovni sahem kome su bili podređeni sahemi plemena. Englezi su za sahema koristili izraz kralj.[11] Sahemi su bili zaduženi za dodeljivanje trgovinskih povlastica, kao i za zaštitu saveznika u zamenu za materijalnu nadoknadu.[12] I žene i muškarci su mogli da budu sahemi.[13]

Veze pre braka su bile dozvoljene, ali se nakon venčanja od supružnika očekivala vernost. Teolog Rodžer Vilijams (1603–1683) je izjavio da Vampanoazi „ne doživljavaju kao greh bludničenje pre braka, ali nakon braka prevara bilo kog od supružnika se doživljava kao nešto gnusno”.[14] U vampanoaškom društvu postojala je poligamija, iako je pravilo bila monogamija. Iako je vampanoaško društvo bilo matrilinealno i matrifokalno, neki muškarci pripadnici elite su mogli da imaju veći broj žena iz političkih ili socijalnih razloga. Višeženstvo je bio put do bogatstva i simbol bogatstva, jer su žene bile proizvođači hrane. Brakovi su se lako razvodili, ali su porodične i klanovske veze bile od velikog i trajnog značaja.[15]

Jezik uredi

Vompanoaški jezik je u stvari jedan od 5 dijalekata masačusetskog jezika ili masačusetsko-vompanoaškog jezika koji pripada južno-novoengleskoj podgrupi istočne grupe algonkvinskih jezika.[16]

Dijalekti masačusetsko-vompanoaškog jezika su:

  • Vompanoaški (kojim su govorili Vampanoazi),
  • Masačusetski (ili Natik) kojim su govorili Masačuseti,
  • Nosetski (kojim su govorili Noseti koji su bili poseban narod, ali su postali podgrupa Vampanoaga),
  • Kausetski (kojim su govorili Kauseti koji su podgrupa Naraganseta) i
  • Potaketski (kojim su govorili Potaketi koji su bili u savezu sa Penakucima).

Istorija uredi

Prvi kontakt sa Evropljanima uredi

Kralj Fransoa I Valoa je 1524. poslao Đovanija Veracana da istraži područje između Floride i Njufaundlenda, sa zadatkom da pronađe put prema Pacifiku. Veracano je doplovio do Severne Karoline u blizinu Kejp Fira. Odatle je otplovio na jug, ali se kasnije vratio na sever, u strahu od sukoba sa Špancima, koji su osnovali ispostave na Floridi. Kada je Veracano doplovio do mesta gde se danas nalazi grad Njuport, a koje se tada nalazilo na teritoriji Vampanoaga, pokušao je da uspostavi kontakt sa Vampanozima zbog uspostavljanja trgovine.

Tiskvontum (ili Skvonto) uredi

 
Skvonto je naučio plimutske koloniste kako se uzgaja kukuruz.

Najraniji kontakti između Vampanoaga i Evropljana datiraju iz 16. veka, kada su evropski trgovački i ribarski brodovi plovili duž obale današnje Nove Engleske, kapetani brodova su zarobljavali Indijance i prodavali ih kao robove. Jedan od njih je bio i Tiskvontum (ili Skvonto) Vampanoag iz plemena Patukset. Skvonta i četvoricu drugih Indijanaca je 1605. zarobio kapetan Džon Vejmut, Skvonta je odveo u grad Plimut u južnoj Engleskoj, gde ga je predao guverneru grada Ferdinandu Gordžesu. Skvonto se 1614. vratio u Novu Englesku kao prevodilac u ekspediciji kapetana Džona Smita. Na povratku kući kapetan Tomas Hant ga je zarobio sa još nekoliko Vampanoaga, nakon što ih je na prevaru namamio na svoj brod 1614. Kasnije ih je prodao u Španiji kao robove. Skvonta su kupili španski monasi, koji su ga pokrstili. Skvonto je na kraju uspeo da ih ubedi da ga oslobode.

Tiskvantum je stigao do Londona gde je živeo kod vlasnika brodogradilišta Džona Slejnija za koga je nakon toga radio nekoliko godina. Džon Slejni ga je odveo na ostrvo Njufaundlend 1617. Konačno je uspeo da se vrati u svoju domovini 1619. Nakon što se vratio saznao je da je pleme Patukset i njegovu porodicu dok je bio odsutan skoro uništila epidemija neke bolesti.[17]

Hodočasnici (grupa engleskih Kalvinista) su 1620. osnovali grad Plimut na teritoriji Vampanoaga koji je postao prestonica novoosnovane Plimutske kolonije. Tiskvantum i ostali Vampanoazi su naučili engleske puritanske koloniste kako se uzgajaju kukuruz, bundeva i pasulj.

Masasojit uredi

Skvanto je živeo sa kolonistima i delovao je kao posrednik između Hodočasnika i vampanoaškog sahema Masasojita. Deset godina pre dolaska Hodočasnika je bilo najgore vreme u istoriji Vampanoaga. Sa severa su ih napadali Mikmaci, koji su nakon pobede nad Penobskotima u Tarantinskom Ratu (1607—1615) preuzeli deo obale. U isto vreme, Pekvoti su došli sa zapada i zauzeli deo istočnog Konektikata.

Pored toga, između 1616. i 1619. Vampanoazi su bili pogođeni većim brojem epidemija zaraznih bolesti. Od ovih zaraznih bolesti najviše su stradali oni koji su trgovali sa Francuzima ili su bili u savezu sa onima koji jesu. Prema Alfredu Krozbiju smrtnost među Masačusetima i kopnenim Pokanoketima (Vampanoazima) je bila veća od 90%.[18]

Brojno oslabljene Vampanoage su njihovi zapadni susedi Naraganseti prinudili da im plaćaju danak, kao i da im predaju deo svoje teritorije oko zaliva Naraganset. Naraganseti su imali malo kontakta sa ranim evropskim trgovcima i bili su mnogo manje pogođeni epidemijama nego Vampanoazi. Zbog čega se njihov uticaj u regionu sredinom 17. veka značajno povećao. Masasojit je želeo da savezom sa Englezima pomogne svom narodu u borbi protiv Naraganseta.

Marta 1621. Masasojit je u pratnji Skvonta posetio Plimut, gde je potpisao sporazum o savezu sa Englezima, kojim je predao oko 48 km² zemlje Englezima iz Plimutske kolonije. Naraganseti su bili sumnjičavi prema savezu Engleza i Vampanoaga i plašili su se da će ih oni udruženi napasti. Međutim, ubrzo su Pekvoti napali Naragansete zbog čega je izbegnut sukob Naraganseta i Engleza.

Hodočasnici su u Plimutu 1621. proslavili Dan zahvalnosti, proslava prve žetve je trajala tri dana. Tačan datum proslave se ne zna, ali do proslave je najverovatnije došlo između 21.9. i 11.11.1621.[19] U proslavi je učestvovalo 50 Engleza koji su doplovili na Mejflaueru (50 preživelih od 100 koliko ih je došlo u Plimut) i 90 Vampanoaga.[19] Hranu su spremile 4 odrasle žene hodočasnice (Eleonor Bilington, Elizabet Hopkins, Meri Bruster i Suzan Vajt) zajedno sa svojim kćerkama, slugama i sluškinjama.[19][20]

Vampanoazi i Englezi su veoma dugo uspeli da održe dobre odnose, kada se sahem Masasojit ozbiljno razboleo u zimu 1623. Englezi su ga izlečili. U međuvremenu Plimutska kolonija je nastavila da raste, a značajan broj engleskih Puritanaca se naselio u novoj koloniji Masačusets Bej. Naraganseti su 1632. okončali ratove sa Pekvotima i Mohocima i ponovo su zaratili sa Vampanoazima. Naraganseti su napali Masasojitovo selo Sovam, ali su Vampanoazi uz pomoć Engleza uspeli da se odbrane.[17]

Širenje engleskih kolonija uredi

 
Pečat Plimutske kolonije

Nakon 1630. stanovnici Plimutske kolonije su postali manjina među engleskim doseljenicima, jer se veliki broj Puritanaca naselio u blizini današnjeg Bostona u koloniju Masačusets Bej. Puritanci su bili netolerantni prema drugim Hrišćanima i nezainteresovani za prijateljstvo sa Indijancima, koje su doživljavali kao divljake. Pod vođstvom Puritanaca, Englezi su se širili ka zapadu, ka dolini reke Konektikat. Engleski kolonisti su 1637. uništili moćnu Pekvotsku konfederaciju. Nekoliko godina kasnije 1643. Mohiganci su uz podršku Engleza porazili Naragansete u ratu i postali su dominantan narod u južnoj Novoj Engleskoj.[17]

Između 1640. i 1675. pristizali su talasi novih naseljenika, koji su nastavili da potiskuju domorodačke narode na zapad. Dok su Hodočasnici plaćali zemlju ili su barem tražili dozvolu da je koriste, Puritanci su je jednostavno uzimali kad oni to žele. Do 1665. ribolov i trgovina proizvodima su zamenila trgovinu krznom i vampumom (ogrlicama od školjki) iz prethodnih godina. Broj domorodaca je nastavio da opada zbog neprestanih pojava epidemija zaraznih bolesti, kao što su boginje, koje su doneli kolonisti: 1633, 1635, 1654, 1661. i 1667.[17]

Prelazak na Hrišćanstvo uredi

Nakon 1650. misionar Džon Eliot i još neki puritanski misionari su predložili humano rešenje indijanskog „problema”, a to je bilo pokrštavanje. Pokršteni Indijanci su naseljeni u 14 „Molitvenih gradova”. Naseljavanje u stalne naseobine je bilo naročito važno, jer je zahtevalo od Indijanaca da napuste tradiciju migracija zbog lova i prihvatanje tradicionalnog engleskog načina života. Eliot i ostali misionari su se nadali da će pod uticajem hrišćanskih propovednika domoroci prihvatiti engleske „civilizovane” običaje kao što su: monogamni brak, poljoprivreda, patrijarhalno domaćinstvo i pravni sistem.[21]

Motivi novoengleskih domorodačkih naroda za prelazak u Hrišćanstvo su bili brojni i različiti. Značajan uticaj je imao i veliki broj epidemija nakon dolaska Evropljana. Velika stopa smrtnosti je dovela do pojave duhovne krize među domorocima, jer njihovi vračevi i verske vođe nisu uspevali da spreče epidemije.[22]

Metakomet (kralj Filip) uredi

 
Slika Filip, kralj Maunt Houpa, 1772, delo Pola Rivira. Rivir je želeo da kralja Filipa predstavi kao odbojnog čoveka zbog čega ga je naslikao tako da podseća na Pigmeja.[23]

Sahem Masasojit je prihvatio engleske običaje. Pre svoje smrti 1661. zatražio je od Engleza iz Plimuta da obojici njegovih sinova daju engleska imena. Vamsata stariji sin dobio je ime Aleksander, a mlađi sin Metakom dobio je ime Filip. Nakon očeve smrti Aleksander je postao sahem Vampanoaga. Englezi ovim nisu bili zadovoljni jer su verovali da je suviše samouveren, zbog čega su ga pozvali u Plimut na razgovor. Na povratku kući Vamsuta se ozbiljno razboleo i umro. Vampanoazi su verovali da je otrovan, iako im je rečeno da je umro od groznice. Sledeće godine Metakom je postao sahem Vampanoaga. Kasnije su ga Englezi nazvali „kralj Filip”.[24]

Na prvi pogled Filip nije bio radikalan sahem, ali pod njegovom vladavinom odnosi između Vampanoaga i Engleza su se značajno promenili. Filip je shvatao da će na kraju Englezi sve preuzeti, ne samo zemlju već i uništiti vampanoaški način života, veru i kulturu. Filip je odlučio da spreči dalje širenje engleskih naselja. Bilo je nemoguće da Vampanoazi ovo izvedu sami, jer ih je u to vreme preostalo samo 1.000. Filip je počeo da posećuje susedne narode i pokušavao je da ih ubedi da prihvate njegov plan. Međutim i ovaj plan je delovao beznadežno jer je u ovo vreme u južnoj Novoj Engleskoj broj engleskih kolonista bio više nego duplo veći od broja svih domorodaca, 35.000 kolonista naspram 15.000 domorodaca. Filip je 1671. pozvan u Tonton gde je potpisao sporazum kojim su se Vampanoazi obavezali da predaju svoje vatreno oružje. Da bi izbegao opasnost nije prisustvovao večeri i nije predao oružje.[24]

Englezi su nastavili da oduzimaju zemlju i malo po malo Filip je pridobio za saveznike Nipmake, Pokumtake i Naragansete. Za početak ustanka prvobitno je određeno proleće 1676. Marta 1675. pronađeno je telo Džona Sasamona.[25] Džon Sasamon je bio Indijanac Hrišćanin koji je odrastao u Natiku, jednom od „molitvenih gradova” Džona Eliota i koji je obrazovan na koledžu Harvard. Sasamon je bio pisar, prevodilac i savetnik vampanoaškog sahema Metakoma. Ipak nedelju dana pre svoje smrti Sasamon je dojavio guverneru Plimuta Džosaji Vinslou da Metakom planira rat protiv Engleza. Kada je Sasamonov leš pronađen nedelju dana kasnije pod ledom zaleđenog jezerceta, troje vampanoaških ratnika je Indijanac Hrišćanin optužio za njegovo ubistvo, nakon čega su uhapšeni. Nakon suđenja oni su obešeni juna 1675, u poroti koja ih je osudila učestvovalo je 12 Engleza i 6 Indijanaca Hrišćana. Ovo pogubljenje zajedno sa glasinama da Englezi planiraju da zarobe Filipa bili su dovoljni za početak rata. Kada je Filip sazvao ratno veće na Maunt Houpu većina Vampanoaga je odlučila da ga sledi, sa izuzetkom Noseta sa Rta Kod i manjih grupa sa ostrva. Vampanoazima su saveznici u ratu bili Nipmaci, Pokumtaci, deo Penakuka i istočnih Abenakija. Naraganseti su ostali neutralni na početku rata.[26]

Rat kralja Filipa uredi

Grupa mladih Vampanoaga je 20. jula 1675. u Svansiju ubila nekoliko engleskih goveda i uplašila lokalne engleske naseljenike. Sledećeg dana započeo je „Rat kralja Filipa”, Vampanoazi su napali veći broj engleskih naselja i spalili ih do temelja. Neočekivani napad izazvao je veliku paniku među Englezima. Ujedinjeni domoroci u južnoj Novoj Engleskoj napali su 52 od 90 engleskih naselja i delimično su ih spalili.[24]

Na početku rata mnogi proengleski domoroci su se borili na strani Engleza protiv kralja Filipa i njegovih saveznika, kao izviđači, ratnici, savetnici i špijuni. Zbog nepoverenja i neprijateljstva Englezi su prestali da prihvataju pomoć Indijanaca iako je njihovo učešće u ratu bilo značajno. Vlada Masačusetsa je preselila veliki deo Indijanaca Hrišćana na ostrvo Dir Ajlend u Bostonskoj Luci, delom da bi ih zaštitila od engleskih naseljenika, a delom zbog želje da se spreči njihova moguća pobuna.[27] Meri Rolandson koja je u toku Rata kralja Filipa bila zarobljenik Vampanoaga je u svojoj knjizi Suverenitet i dobrota Božija, opisala svoja iskustva za vreme zatočeništva i kritikovala je predrasude koje su Englezi imali prema Indijancima Hrišćanima, kao i surovosti koje su nad njima počinjene.[28]

Iz Masačusetsa, rat se proširio na druge delove Nove Engleske. Abenaki iz Mejna su se pridružili ratu protiv Engleza. Naraganseti iz Rod Ajlenda su se odrekli svoje neutralnosti nakon što su kolonisti napali jedno od njihovih utvrđenih sela. U bici koja je postala poznata pod imenom „Masakr u Grejt Svompu”, ubijeno je više od 600 Naraganseta i 20 njihovih sahema. Njihov vođa Kanončet je uspeo da pobegne i da povede veliku grupu naragansetskih ratnika na zapad gde su se pridružili kralju Filipu i njegovim ratnicima.[24]

Na proleće 1676. nakon teške i gladne zime kralj Filip je počeo da gubi. Engleske snage su započele besomučnu poteru za njim, a njegov najznačajniji saveznik naragansetski sahem Kanončet je zarobljen i pogubljen. Kanončetovo telo je isečeno na 4 dela, a glava je poslata u Hartford gde je javno izložena.[24]

Tokom letnjih meseci, Filip je uspevao da izbegne svoje progonitelje i otišao je do skloništa na Maunt Houpu u državi Rod Ajlend. U avgustu nakon što su indijanski izviđači otkrili njegovo skrovište, Englezi su napali i ubili ili zarobili 173 Vampanoaga. Filip je zamalo izbegao zarobljavanje, ali su među zarobljenima bili njegova žena i devetogodišnji sin, koji su brodom poslati na Zapadnoindijska ostrva (Antile) gde su prodati u ropstvo. Engleske trupe su 12. avgusta 1676. okružile i napale Filipov logor, a u toku bitke su uspele da ubiju kralja Filipa. Englezi su kralju Filipu odsekli glavu i odneli su je u Plimut gde je bila izložena na kocu 20 godina.[24]

Posledice rata uredi

Nakon rata i ubistva kralja Filipa i većine njihovih vođa, Vampanoazi su bili skoro potpuno istrebljeni. Samo je njih oko 400 preživelo rat. Naraganseti i Nipmaci su imali slične gubitke, a mnoga mala plemena u južnoj Novoj Engleskoj su bila uništena. Mnogi Vampanoazi su prodati u ropstvo. Muški zarobljenici su po pravilu prodavani trgovcima robljem i transportovani na Zapadnoindijska ostrva (Antile), na ostrvo Bermuda, u Virdžiniju ili na Iberijsko poluostrvo. Žene i decu su kupovali kao robove kolonisti u Novoj Engleskoj. One koji nisu prodati u ropstvo kolonija je prisilno naselila u 4 od prvobitnih 14 „molitvenih gradova”: Natik, Vomzit, Ponkapog i Hasanamesit. Nakon rata jedino su ova četiri grada ponovo naseljena.[29] U toku „Rata kralja Filipa” je ubijeno oko 5.000 domorodaca što je činilo 40% njihovog stanovništva i oko 2.500 engleskih kolonista što je činilo 5% ukupnog engleskog stanovništva. Do ovog trenutka je englesko stanovništvo toliko naraslo da su gubici iako veliki bili od manjeg značaja za englesko društvo kao celinu.[30]

Od 18. do 20. veka uredi

Mašpi uredi

Izuzetak od prisilnog preseljenja bili su Vampanoazi sa ostrva, koji su ostali neutralni tokom rata. Kolonisti su prisilili Vampanoage sa kopna da se presele na teritoriju vampanoaškog plemena Sakonet ili na teritoriju Noseta u „molitvene gradove” kao što je Mašpi u okrugu Barnstabl. Sakonete je predvodila žena sahem Avašonks, koja je na početku rata bila neutralna, ali je krajem 1675. ušla u rat na strani Vampanoaga, da bi se u maju 1676. nekoliko meseci pre kraja rata predala Englezima. Zahvaljujući ovom potezu svoje saplemenike je spasila od prodaje u ropstvo.[31] Mašpi je najveći indijanski rezervat u državi Masačusets i nalazi se na Rtu Kod. Površina rezervata je 1660. bila oko 130 km², a početkom 1665. rezervat je imao svoju vladu i sudove, koji su organizovani po uzoru na engleske. Rezervat je integrisan u distrikt Mašpi 1763.

Tokom „Rata kralja Džordža” (1744–1748), oficir Džon Goram je komandovao jedinicom „Goramova nezavisna jedinica rendžera”. Prvobitno je jedinica bila sastavljena od Vampanoaga i bila je stacionirana u Novoj Škotskoj.[32] Deo Vampanoaga koji je ostao neutralan ili lojalan Englezima u toku ovog rata se naselio počevši od 1750-ih na ostrvu Kejp Sejb`l Ajlend u Novoj Škotskoj.[6]

Nakon Američkog rata za nezavisnost 1788, država je ukinula Vampanoazima pravo na samoupravu. Stvoren je petočlani nadzorni komitet u kome nijedan člana nije bio Vampanoag, već su svi bili Angloamerikanci. Država je 1834. vratila određeni stepen samouprave domorocima. Da bi potstakla asimilaciju 1842. država je kršeći zakon nelegalno isparcelisala 8,1 km² zemlje od ukupnih 53 km² rezervatske komunalne zemlje i namenila je za raspodelu pojedinačnim porodicama, pojedinačne parcele su bile veličine 0,24 km². Država je donosila zakone kojima je pokušavala da spreči nelegalne ulaske belaca u rezervat, u kome su belci često sekli šumu. Belci su ovu oblast bogatu šumom, ribom i divljači smatrali poželjnom. U njoj su sukobi između belaca i Indijanaca Vampanoaga bili češći nego u drugim izolovanijim indijanskim naseljima u državi.

Vampanoazi na ostrvu Martas Vinjard uredi

Na ostrvu Martas Vinjard u 18. i 19. veku nalazilo se 3 rezervata: Čapakvidik, Kristiantaun i Gej Hed.

Čapakvidik rezervat se nalazi na istočnom delu poluostrva Čapakvidik na ostrvu Martas Vinjard, koje ponekad postaje ostrvo, jer za vreme oluja ponekad dolazi do proboja nasipa koji ga povezuje sa ostrvom Martas Vinjard. Nakon prodaje zemlje 1789. Indijanci su izgubili vredne delove rezervata, a ostatak zemlje je raspodeljen Vampanoazima stanovnicima rezervata 1810. Oko 1849. posedovali su 2,80 km² neplodne zemlje, a mnogi stanovnici rezervata su se preselili u obližnji Edgarton, gde su se bavili trgovinom.[33]

Kristiantaun je prvobitno bio „molitveni grad”, koji se nalazio na severozapadnoj strani ostrva Martas Vinjard severozapadno od Tisburija. Rezervat je 1849. obuhvatao površinu od 1,6 km², a veći deo zemlje rezervata je bio raspodeljen među njegovim stanovnicima. Deo zemlje koji je bio u komunalnom (plemenskom) vlasništvu donosio je male prinose pa su pripadnici plemena napustili rezervat da bi pronašli poslove u gradovima. Prema usmenom predanju Vampanoaga, Kristiantaun je bio zbrisan 1888. u epidemiji boginja.[33]

Treći rezervat je osnovala kolonija Masačusets Bej 1711. da bi hristijanizovala Indijance. Kupljena je zemlja za Gej Hed Indijance koji su živeli na tom prostoru još od pre 1642. Prvobitni cilj stvaranja centra u kome bi se neometano obavljao misionarski rad je ubrzo zaboravljen. Država je konačno stvorila rezervat na poluostrvu na zapadnom kraju ostrva Martas Vinjard koji je nazvala Gej Hed. Površina rezervata je 1849. iznosila 9,7 km², od kojih je oko 2 km² bilo raspodeljeno među pripadnicima plemena, ostatak je bio u komunalnom (plemenskom) vlasništvu. Za razliku od ostalih rezervata, ovo pleme nije imalo poglavicu ili staratelja. Kada im je bila potrebna pravna pomoć, tražili su savet od staratelja rezervata Čapakvidik, ali ostale stvari su sami rešavali. Pripadnici plemena najčešće nisu bili vlasnici zemlje, već su koristili pravo na uživanje tuđe svojine (plemenske svojine), pripadnici plemena su imali pravo da sami biraju zemlju koju će koristiti, kao i pravo na gradnju kuća gde sami to izaberu. Nisu dozvoljavali belcima da se nasele na njihovu zemlju. Donosili su stroge zakone vezane za pravo na članstvo u plemenu.[33]

Vampanoazi sa ostva Nentaket su bili skoro potpuno uništeni pojavom nepoznate zarazne bolesti 1763. Poslednji Nentaket je umro 1855.[33]

Reference uredi

  1. ^ Gray 2010, str. 8.
  2. ^ „Marr JS, Cathey JT.”. Arhivirano iz originala 29. 06. 2011. g. Pristupljeno 27. 09. 2016. 
  3. ^ „2010 Census CPH-T-6. American Indian and Alaska Native Tribes in the United States and Puerto Rico: 2010” (PDF). census.gov. Pristupljeno 28. 11. 2016. 
  4. ^ "Wampanoag."
  5. ^ Szasz 2007, str. 107.
  6. ^ a b Oral history
  7. ^ Plane, Anne Marie. Colonial Intimacies: Indian Marriage in Early New England. (Ithaca, NY: Cornell University Press), (2000), str. 20, 61.
  8. ^ Handbook of North American Indians.
  9. ^ See Bragdon, Kathleen, "Gender as a Social Category in Native Southern New England," Ethnohistory 43:4, (1996). p. 576, and Plane, Colonial Intimacies, pp. 20.
  10. ^ Plane, Colonial Intimacies, pp. 20.
  11. ^ Plane, Colonial Intimacies. p. 23.
  12. ^ Salisbury, Neal. Introduction, Mary Rowlandson, The Sovereignty and Goodness of God. Boston, MA: Bedford Books. (1997). p. 11.
  13. ^ (1978) "Indians of Southern New England and Long Island, early period," Handbook of North American Indians, vol. 15. (Bruce G. Trigger, ed.). Washington, D.C.: Smithsonian Institution. p. 171f
  14. ^ Williams, Roger. Narrangansett Women. (Originally published 1643, cited from Woloch, N., ed., Early American Women: A Documentary History, 1600–1900 (New York: McGraw-Hill), (1997). p. 8).
  15. ^ Plane, Colonial Intimacies. p. 5, 8, 22–23.
  16. ^ Goddard, I. (1991). Algonquian linguistic change and reconstruction. In P. Baldi (Ed.), Patterns of change, change of patterns: Linguistic change and reconstruction methodology (pp. 55–70). Berlin, Germany: Walter De Gruyter.
  17. ^ a b v g Die Welt der Indianer.
  18. ^ Salisbury, Neal.
  19. ^ a b v Julian, Sheryl. "History is Served", The Boston Globe, November 20, 1996
  20. ^ Johnson, Caleb. „Women of Early Plymouth”. MayflowerHistory.com. Pristupljeno 27. 11. 2014. 
  21. ^ Plane, Colonial Intimacies, pp. 47–48.
  22. ^ Salisbury, Manitou and Providence, pp. 106.
  23. ^ Bourne, str. 4.
  24. ^ a b v g d đ „Wampanoag History”. Arhivirano iz originala 04. 07. 2013. g. Pristupljeno 27. 09. 2016. 
  25. ^ For a much more detailed examination of John Sassamon, his murder, and its effects on King Philip's War, see Jill Lepore's The Name of War.
  26. ^ Salisbury, Introduction to Mary Rowlandson. p. 21.
  27. ^ Salisbury, Introduction to Mary Rowlandson. p. 23.
  28. ^ See Mary Rowlandson, The Sovereignty and Goodness of God. p. 75 and 98.
  29. ^ Salisbury, Introduction to Mary Rowlandson. p. 37.
  30. ^ Salisbury, Introduction to Mary Rowlandson. p. 1.
  31. ^ Hutner 2001, str. 10.
  32. ^ The William Pote Journal. p. 75
  33. ^ a b v g Handbook of North American Indians. Chapter: Indians of Southern New England and Long Island, late period. p. 178ff; The Seaconke Wampanoag Tribe webpage Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. april 2012); Mashpee Wampanoag Nation webpage; Wampanoag Tribe of Gay Head Aquinnah webpage Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. oktobar 2016)

Literatura uredi

Internet uredi

Štampana izdanja uredi

Etnografija uredi

  • Bragdon, Kathleen. Gender as a Social Category in Native Southern New England. (American Society for Ethnohistory, Ethnohistory 43:4). 1996.
  • Moondancer and Strong Woman. A Cultural History of the Native Peoples of Southern New England: Voices from Past and Present. (Boulder, CO: Bauu Press), 2007.
  • Plane, Anne Marie. Colonial Intimacies: Indian Marriage in Early New England. (Ithaca, NY: Cornell University Press), 2000.
  • Salisbury, Neal. Introduction to The Sovereignty and Goodness of God by Mary Rowlandson. (Boston, MA: Bedford Books), 1997.
  • Salisbury, Neal and Colin G. Calloway, eds. Reinterpreting New England Indians and the Colonial Experience. Vol. 71 of Publications of the Colonial Society of Massachusetts. (Boston, MA: University of Virginia Press), 1993.
  • Waters, Kate; Kendall, Russ (1996). Tapenum's Day – A Wampanoag Indian Boy in Pilgrim Times. New York: Scholastic. ISBN 978-0-590-20237-4. 
  • Williams, Roger. "Narrangansett Women." (1643).

Istorija uredi

  • Lepore, Jill. The Name of War. (New York: Alfred A. Knopf), 1998.
  • Rowlandson, Mary. The Sovereignty and Goodness of God. (Boston, MA: Bedford Books), 1997.
  • Salisbury, Neal. Introduction to The Sovereignty and Goodness of God by Mary Rowlandson. (Boston, MA: Bedford Books), 1997.
  • Leach, Douglas Edward (1958). Flintlock and Tomahawk. Norton: The Norton Library. ISBN 978-0-393-00340-6. 
  • Salisbury, Neal (1982). Manitou and Providence. Oxford: Oxford University Press. 
  • Silverman, David (2007). Faith and Boundaries: Colonists, Christianity, and Community Among the Wampanoag Indians of Martha's Vineyard, 1600–1871. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-70695-7. 

Prelazak na Hrišćanstvo:

  • Mayhew, Experience. "Family Religion Excited and Assisted." (1714–1728).
  • Mayhew, Experience. "Indian Converts.". (U. Mass. P. edition. 1727. ISBN 1-55849-661-0.), 2008. Indian Converts Collection
  • Ronda, James P. Generations of Faith: The Christian Indians of Martha's Vineyard. (William and Mary Quarterly 38), 1981.

Spoljašnje veze uredi

 
Vampanoag na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Вампаноаг&oldid=26834984”