Vanja Radauš

Vanja Radauš
Vanja Radauš
	Vanja Radauš
Lični podaci
Datum rođenja	29. april 1906.
Mesto rođenja	Vinkovci, Austrougarska monarhija
Datum smrti	24. april 1975. (68 god.)
Mesto smrti	Zagreb, SFR Jugoslavija

Vanja Radauš (Vinkovci, 29. april 1906 — Zagreb, 24. april 1975) bio je jugoslovenski i hrvatski vajar, slikar i pisac.

Biografija

On je češkog porekla.^[1] Studirao je na Akademiji u Zagrebu. Izlagao je od 1931. a 1932. je postao član grupe Zemlja. U prvom razdoblju stvaralaštva stvarao je pod uticajem Rodena i Burdela.

Imao je više samostalnih izložbi u Zagrebu, Beogradu, Rijeci, Ljubljani i Splitu. Učestvovao je u velikom broju skupnih izložbi Saveza likovnih umetnika Jugoslavije, Udruženja likovnih umetnika Hrvatske, Bijenala u Veneciji, Međunarodnoj smotri vajarstva u Arnemu, Trijenala u Beogradu, Bijenala skulpture na otvorenom u Antverpenu, „Izložbi umetnika partizana“ u Zagrebu, Šibeniku i Zadru, izložbi „Slikarstvo i vajarstvo naroda Jugoslavije 19. i 20. veka“ u Beogradu, Zagrebu, Ljubljani, Varšavi, Moskvi, Lenjingradu, Bratislavi, Pragu, Krakovu, Budimpešti, te na nizu drugih reprezentativnih manifestacija.

Bio je aktivni učesnik Narodnooslobodilačke borbe, što se osobito odrazilo na njegovo likovno stvaralaštvo. Za vreme rata bio je izabran za člana Prezidijuma ZAVNOH-a.

Radauševo stvaralaštvo takođe su obeležili njegovi stvaralački ciklusi „Tifusari“ (1956-59), „Panopticum Croaticum“ (1959-61), „Čovek i kras“ (1961-63), „Krvavi fašnik“ (1966), „Apstraktne forme“ (1966-68), „Zatvori i logori“ (1969), te „Stupovi hrvatske kulture (1969-75).^[2] Od 1936. je stvarao seriju crteža Dance macabre.

Delovao je i kao pedagog i to od 1940. godine kao nastavnik na Obrtnoj školi u Zagrebu. Godine 1947. dobio je naziv majstora kipara i povereno mu je vođenje Majstorske radionice. Iste je godine postao i redovni član „Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti“ u Zagrebu. Izdane su mu dve monografije u Zagrebu 1963. i 1965. godine.

Za svoj rad primio je veći broj nagrada i priznanja i to nagrade Vlade FNRJ, Vlade NR Hrvatske, nagrade „Vladimir Nazor“ u Zagrebu, nagrada AVNOJ-a u Beogradu i ostale.

Vajarsko stvaralaštvo

Neka od značajnijih Radauševih dela su:

„Spomenik ustanku“ (1950), Pula
„Spomenik ustanku naroda Hrvatske“ (1950), Srb; ; uništen 1995, obnovljen 2010. godine
„Petrica Kerempuh i galženjaki“ (1955), Zagreb i Donja Stubica
„Spomenik žrtvama fašizma“ (1956), Jadovno
Ciklus „Tifusari“ (1956-1959)
Ciklus „Panopticum Croaticum“ (1959-1961)
Spomenik „Bombaš” u Zemunu

Rušenje Radauševih spomenika

Neki Radauševi spomenici u Hrvatskoj, posvećeni palim borcima NOB-a i žrtvama fašizma, uništeni su 1990-ih godina:

Spomenik ustanku naroda Hrvatske u Srbu; minirali ga pripadnici Hrvatske vojske nakon operacije „Oluja“, obnovljen 2010. godine
Spomenik palim borcima i žrtvama fašizma u Karlovcu; podignut je 1955. godine, a 1991. uništen miniranjem; skulpture su odnesene, a zid unakažen grafitima
Spomenik borcima NOB-a u Korenici; srušili ga pripadnici Vojske Republike Srpske Krajine^[3]
Spomenik palim borcima i žrtvama fašizma u Odri Sisačkoj; podignut 1948, srušen 1991/92. godine; na njegovom mestu podignut krst s natpisom: Život položen za domovinu Hrvatsku je vječan. Spomen podižu: HDZ - mjesni odbor, HKUD „Hrvatsko srce“ i HNK „Zrinski“ Odra^[3]
Spomenik narodnom heroju Jovanu Marinkoviću Ivi u Orahovici; podignut 1952. godine, srušen odlukom HDZ-ovske vlasti^[3]