Velika Jasikova
Ovaj članak sadrži spisak literature (štampane izvore i/ili veb-sajtove) korišćene za njegovu izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato što ima premalo izvora koji su uneti u sam tekst. Molimo vas da poboljšate ovaj članak tako što ćete dodati još izvora u sam tekst (inlajn referenci). |
Velika Jasikova je naseljeno mesto grada Zaječara u Zaječarskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 802 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 988 stanovnika).[1] Stanovništvo je poreklom sa Kosova, Makedonije i iz Rumnunije. Selo je Hrišćansko a sleve se sv. Nikola, sv. Petka i Mitrivdan. Seoska slava(zevetina) je Spasovdan.
Velika Jasikova | |
|---|---|
 Centar sela | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Zaječarski |
| Grad | Zaječar |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 802 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 04′ 32″ S; 22° 21′ 15″ I / 44.075666° S; 22.354166° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 184 m |
.svg)  Velika Jasikova Velika Jasikova na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 19235 |
| Pozivni broj | 019 |
| Registarska oznaka | ZA |
Smešteno je 28 km od grada Zaječara i 2 km od puta Zaječar-Negotin.
Na teritoriji sela se nalaze ruševine rimskog utvrđenja i temelji stare crkve. Prvi put se pominje u turskim popisima iz 15. veka pod nazivom Jasikova. Kasnije se pominjalo i pod imenom Jasikovac.
U selu postoji pravoslavni hram izgrađen 1868. godine, te adventistički hram. U blizini centra sela je i pošta, a u sklopu doma kulture se nalazi ambulanta, doktor dolazi dva puta nedeljno. Selo je poznato po motociklizmu, lovu i fudbalu.
Geografija uredi
Velika Jasikova se nalazi na 184 metara nadmorske visine, i to na koordinatama 44°4′32" severno i 22°21′15″ istočno. Velika Jasikova ima veliki atar, koji se prostire od puta Zaječar-Negotin do Timoka na istoku, a na severu do puta Salaš-Brusnik. Najviše ima ziratne zemlje, a šume i utrine je malo pored Timoka. Zemljišni su nazivi: Medvedovac, Veliko Polje (Kъmpol Mare), Blato, Izlaz, Divorodin, Seljište, Stari Vinogradi (Vija Parasic), Vučja Rupa (Krovu Vučakuli), Tudorča, Obršje, Mrvila, Groš, Burilija, Šutu, Ajdučki Potok, Bostanj, Obledž, Gavan, Cucur, Timok, Orovac, Krasna, Ciganski Kraj, Prisoje ("Faca"), Gradišće i Manastir.
Selo je zbijenog tipa i kuće su razmaknute po 10-30 m. Podeljeno je u krajeve: Arnautski Kraj (Kotuj Arnautuluj), Zmajac, Vrtop, Sredina Sela (Mižlok) i Gornji Kraj ("Đal"). U krajevima ima po više rodova, ali su im kuće većinom izmešane. Za vreme ispitivanja u selu je bilo 48 rodova sa 297 kuća. Groblje je na brdu jugoistočno od sela.
Klima uredi
Velika Jasikova se nalazi u kontinentalnom klimatskom pojasu. Klima je vlažna, sa toplim i suvim letom i umereno hladnom zimom, što ukazuje da je klima umerenokontinentalna. Najhladniji meseci su u proseku januar i februar, a najtopliji jul. U poslednjoj deceniji klima se znatno izmenila. Prisutne su njene varijacije koje ukazuju da više nema preciznog vremenskog perioda u kojem traje leto ili zima, kao što je bilo ranije. Sada su letnji meseci izuzetno žarki sa dnevnim temperaturama koje dostižu i do 40 °C, dok su noći u proseku sveže. Po toj razlici dnevne i noćne temperature u toku leta, suvim i žarkim letima klima u ovom kraju sve više poprima obeležija pustinjske klime. Zime su blage i sa malo padavina, ali u pojedinim periodima temperatura silazi i preko 15 °C ispod nule.
| Klima Velike Jasikove | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Prosek, °C (°F) | −0,2 (31,6) |
1,3 (34,3) |
6 (43) |
11,2 (52,2) |
15,9 (60,6) |
19,1 (66,4) |
21,2 (70,2) |
20,8 (69,4) |
17,1 (62,8) |
11,6 (52,9) |
5,2 (41,4) |
1,4 (34,5) |
10,9 (51,6) |
| Količina padavina, mm (in) | 41 (16,1) |
41 (16,1) |
42 (16,5) |
52 (20,5) |
70 (27,6) |
79 (31,1) |
58 (22,8) |
48 (18,9) |
44 (17,3) |
40 (15,7) |
54 (21,3) |
53 (20,9) |
622 (244,9) |
| [traži se izvor] | |||||||||||||
Reke i Jezera uredi
Što se tiče vode, selo leži na dve reke, a to su Glogovačka i Salaška, koje se u blizini centra sela spajaju i formiraju Jasikovačku reku, koja se 10-ak kilometra dalje uliva u Timok. Sem Timoka, u blizini sela se nalaze još i Jezero Sovinac i Glogovačko jezero. Oba jezera su veštačke akumulacije nastale 1988. godine zbog potreba navodnjavanja poljoprivrednog dobra „Salaš“. Na Timoku se nalazi hidroelektrana Sokolovica, blizu sela Čokonjar napravljena 1948, i to je prva hidroelektrana u Srbiji napravljena posle Drugog svetskog rata. Selo ima uređen vodovod koji vodu dobija sa tri izvora: Gornji kraj se vodom snabdeva sa Sovinca; sredina sela sa izcora „Varzari“; a ostatak sela dobija vodu sa izvora „Manastire“. Gotovo svaka kuća u selu ima sopstveni bunar, te se tako u periodu suša neka domaćinstva koriste samo bunarima.
Istorija uredi
Najstariji je pomen o selu je iz Turskog popisa iz 15. V. na kome je na mestu današnjeg sela zabeleženo naselje Jasikovac. God. 1734-1735 pominje se neki sveštenik „sinъ Stoюna kapitana 8 Kraini, koi sedi 8 mest8 Яasikovi." Ovim je utvrđeno da je mesto današnje Velike Jasikove i susedne Male Jasikove postojalo jedno naselje i da je njegova podela na ova dva sela izvršena nešto docnije, jer su 1784 god. postojala sela Gornia Jassikova i Dolnia Jassikova, a 1807 godine se pominju „Isikovački knez Kalin“ i "Asikova mala Dimitrije knez“; a 1811 god. u spisku krajinskih sela Jasikova je zabeležena tri puta. God. 1846 Velika Jasikova je imala 184, 1866 god. 266, a 1924 god. 323 kuće.
U Velikoj Jasikovi ima raznih ostataka iz prošlosti. Na levoj strani Krasničkog Potoka je mesto Gradišće, na kome ima malo ostataka od zidina. Priča se da su iz vremena „Laćina“. Između sela i Krasničkog Potoka, na desnoj strani Jasikovačke Reke, ima mesto Manastir, na kome se poznaje temelj od neke crkve. Priča se da je tu bio manastir. U Selištu je ranije bilo selo, i tamo je, po predanju, bila i crkva, ali od nje nema ostataka. U blizini je Staro Groblje (Morminc Batrnj) u kome se, vele, ukopavalo sredinom prošlog veka. Priča se da je selo još ranije bilo u Velikoj Dolini (Valja Mare), koja je na levoj strani Jasikovačke Reke, ispod Čukare (Ilijeva Brda), na koje se bilo premestilo sa mesta Bunara, a da je pre toga bilo u Gavanu. Neznano Groblje (Morminc Parasic) je u Gavanu, i od njega ima velikog nadgrobnog kamenja, ali se o njemu ne kazuje ništa.
Poreklo stanovništva uredi
Nekoliko selišta pokazuju da je Jasikova starije naselje; ali se priča da je pre dvesta godina bila pusta i da su je obnovili neki rodovi koji su došli iz "Arnautluka."
Ti su rodovi: Jelkulešti (15k.), Srbonji (6 k.), Mateješti (2 k.) i Varonji (Veljići 2 k.). Svi slave Sv. Nikolu. Praded Jelkulešta bio je „tobdžija Hajduk-Veljkov." Stari su rod i Flokani (6 k., Sv. Nikola) čiji je predak došao od Južne Morave. - Docnije su došli iz "Arnautluka“: Petrikići (2 k.), Manzale (6 k.), Petkulešti (5 k.), Nikočešti (3 k.), Markulešti (9 k.), Mladenešti (2 k.), Nikoličešti (6 k.), Gozobe (6 k.), Popovići (12 k.) i Ilekanji (6 k.). Svi slave Sv. Nikolu. - Cvetkonji (8 k., Petkovica).
U ovo su vreme došli iz "Vlaške": Šćopulovići i Kiseronji, koji su jedan rod (8 k., Mitrovdan), Veličkani (8 k., Petkovica), Đokani, Dikići (6 k., Petkovica), Bogdanovići (4 k., Mitrovdan), Morari (Vodeničari, 6 k., Petkovica), Paskulešti (8 k., Sv. Nikola), Miješti (10 k., Petkovica), Mitani (4 k., Sv. Nikola), Vizulani (9 k., Petkovica), Radulčešti (3 k., Sv. Arhanđeo), Obeđeni, Čukići (8 k., Petkovica), Njegoicići (8 k., Sv. Nikola), Burićešti (8 k., Petkovica) i Dinulovići sa Kostadinovićima, koji su jedan rod (8 k., Petkovica).
Pračukunded Marmakonja (1 k., Sv. Nikola) je došao od Tetova. - Petkovića (16 k., Sv. Vrači) čukunded Milutin je došao iz Lenovca, poreklom „od Kosova“. - Balćani (6 k., Sv. Nikola) su od Tetova. - Netkulešti (Cvetići, 5 k., Sv. Nikola) su od Kumanova.
Rodovi doseljeni u 19. veku. Iz "Vlaške" su došli: Joneli (Jonovići, 2 k., Petkovica), Iliješti (12 k., Sv. Nikola), Oprići (1 k., Petkovica), Šobići (3 k., Sv. Nikola), Brukani (5 k., Petkovica), Bratuljevići (Pašonji, 12 k., Sv. Nikola) i Fustikani (3 k., Petkovica) - Vasilonji (6 k., Petkovica) su iz Male Jasikove, a poreklom su iz „Vlaške". - Morari (Vodeničari, 6 k., Sv. Nikola) su od „Ungurjana“ u Dubočanu. - Vasiljevići (5 k., Petkovica): dedu njihova kao dete doveli su iz Prvova kod Požarevca. - Novačika (Kucani, 12 k., Petkovica) su "Ungurjani“ iz Dubočana. - Đurkonji (2 k., Sv. Todor) su iz Klenovca, a Marinkešti (3 k., Sv. Arhanđeo) su iz Male Jasikove.
Demografija uredi
U naselju Velika Jasikova živi 819 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,2 godina (43,3 kod muškaraca i 47,2 kod žena). U naselju ima 258 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,87.[1] Broj stanovnika konstantno opada a prosečna starost raste. Veliki broj stanovnika nalazi se na privremenom radu u inostranstvu.
Stanovništvo u ovom naselju veoma je nehomogeno.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Privreda uredi
Stanovništvo se pretežno bavi poljoprivredom. Selo je dobro snabdeveno osnovnim životnim namirnicama koje se mogu kupiti u 3 prodavnice. Pored sela se nalazi hotel sa restoranom koji ima dve zvezdice. Takođe u selu postoje automehaničar, autoelektričar i autolimar. „Televizija Istok“ se nalazi na Jasikovačkoj petlji, u njoj rade žitelji Velike Jasikove (na televiziji se puštaju informativni, zabavni i muzički programi).
- Stanovništvo prema delatnosti koje obavlja
| Delatnost | Broj radno sposobnih meštana |
|---|---|
| Ukupno | 384 |
| Poljoprivreda | 314 |
| Ribarstvo | 0 |
| Rudarstvo | 0 |
| Prerađivačka industrija | 12 |
| Proizvodnja | 1 |
| Građevinarstvo | 7 |
| Trgovina | 21 |
| Hoteli i restorani | 3 |
| Saobraćaj | 4 |
| Finansije | 0 |
| Nekretnine | 0 |
| Trgovina | 21 |
| Obrazovanje | 2 |
| Zdravstveni radnici | 5 |
| Uslužne delatnosti | 1 |
| Nepoznato | 13 |
Kultura uredi
Dom kulture se nalazi u centru sela a prethodnih godina je renoviran. Koristi se za razne proslave, svadbe i krštenja (kojih je sve manje) kao i za priredbe osnovaca i razne manifestacije i edukovanje lokalnog stanovništva o raznim temama. Kompletno je opremljen svim neophodnim kao i kuhinjom sa kompletnim inventarom.
Balkanski festival tradicionalne kulture Vlaha
Manifestacija je nastala iz potrebe da se podstakne istraživanja, napredak i prezentaciju tradicionalnog kulturnog nasleđa vlaškog stanovništva na sa područja Balkana. Kao i unapređenje i razvoj interkulturnog dijaloga balkanskih zemalja na platformi zajedničkog kulturnog nasleđa. Ipak, kao cilj ove, sada već tradicionalne manifestacije ističe se podsticanje stvaralašta kao i skladan razvoj kulturnih delatnosti u ruralnim sredinama, otkrivanje, stvaranje, proučavanje i negovanje kulturnog identiteta Vlaha, ali i podsticanje međunarodne saradnje i afirmacije turitičkog potencijal ovog regiona.
Organizatori manifestacije su Centar za kulturu grada Zaječara, Nacionalnog saveta Vlaha i mesa odbora Velike jasikove. Pokrovitelj je Grad Zaječar.
Godine 2013. na žalost meštana manifestacija je održana u Dubočanu, a članovi mesne zajednice rade na vraćanju manifestacije u selo.
Obrazovanje uredi
U Velikoj Jasikovi postoji četvorogodišnja osnovna škola koja je istureno odeljenje oš „Jovan Jovanovi-Zmaj“ iz Salaša. Nažalost broj dece se iz godine u godinu smanjuje, kao i u većini okolnih sela.
Inače, škola je opremljena učionicom za informatiku u kojoj su smešteni računari za savremeno edukovanje učenika. Takođe učenicima je na raspolaganju i balon sala koje je opremljena neophodnim rekvizitima za fudbal, rukomet, odbojku i tenis.
Sport uredi
U selu je postojao fudbalski klub koji se sa izuzetnim uspesima takmičio u „okružnoj ligi Zaječar“. Klub je 2013. godine rasformiran. Balon salu takođe mogu da koriste i meštani u poslepodnevnim časovima, a kao što je već rečeno ona je multifunkcionalna. Postoji i teren za mali fudbal na otvorenom a podloga je prirodna trava, kao i na terenu za veliki fudbal. U sali mesne zajednice postoji i sto za stoni tenis koji takođe može da se koristi u toku celog dana. Karate sekcija je formirana 2013 godine, a takmičari koji je predstavljaju osvaju medalje na međunarodnim takmičenjima u Srbiji i u Evropi.
| m | ž |
|||
| ? | 6 | 7 | ||
| 80+ | 11 | 23 | ||
| 75—79 | 29 | 49 | ||
| 70—74 | 32 | 36 | ||
| 65—69 | 35 | 44 | ||
| 60—64 | 39 | 33 | ||
| 55—59 | 35 | 45 | ||
| 50—54 | 34 | 32 | ||
| 45—49 | 24 | 23 | ||
| 40—44 | 30 | 14 | ||
| 35—39 | 37 | 26 | ||
| 30—34 | 30 | 15 | ||
| 25—29 | 34 | 21 | ||
| 20—24 | 19 | 26 | ||
| 15—19 | 36 | 29 | ||
| 10—14 | 30 | 27 | ||
| 5—9 | 17 | 27 | ||
| 0—4 | 25 | 18 | ||
| Prosek : | 43,3 | 47,2 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 431 | 67 | 321 | 27 | 16 | 0 |
| Ženski | 423 | 29 | 287 | 89 | 18 | 0 |
| UKUPNO | 854 | 96 | 608 | 116 | 34 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 235 | 187 | 0 | 0 | 10 |
| Ženski | 149 | 127 | 0 | 0 | 2 |
| UKUPNO | 384 | 314 | 0 | 0 | 12 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 1 | 7 | 11 | 2 | 4 |
| Ženski | 0 | 0 | 10 | 1 | 0 |
| UKUPNO | 1 | 7 | 21 | 3 | 4 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 1 | 2 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 1 | 3 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 2 | 5 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 0 | 0 | 9 | |
| Ženski | 1 | 0 | 0 | 4 | |
| UKUPNO | 2 | 0 | 0 | 13 | |
Reference uredi
- ^ a b Popis stanovništva, domaćinstava i Stanova 2011. Knjiga 1: Nacionalna ili etnička pripadnost po naseljima. Republika Srbija, Republički zavod za statistiku Beograd. 2013. ISBN 978-86-84433-00-0.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
