Vlasac

Vlasac je mezolitski arheološki lokalitet, koji pripada kulturi Lepenskog Vira i datuje se u 7 milenijum p. n. e. Nalazi se 13 km uzvodno od Donjeg Milanovca i 3 km nizvodno od lokaliteta Lepenski Vir, u neposrednoj blizini Boljetina u opštini Majdanpek u Borskom okrugu.

Lokalitet Vlasac je otkriven prilikom izgradnje hidroelektrane Đerdap, 1970. godine, kada su na rečnoj terasi pronađeni predmeti, obluci obojeni okerom, oruđe i oružje od kosti i roga, koji su mogli da se povežu sa kulturom Lepenskog Vira.

U kulturnom sloju otkriveni su ostaci staništa (47 objekata), 87 grobova, kao i i više od 35.000 različitih predmeta.

Staništa

Naselja u Kulturi Lepenskog Vira podizana su na dunavskim terasama, grupisana su u zoni od nekoliko kilometara. Arhitekturu ove kulture čine staništa u obliku kružnog isečka, elipse, zarubljenog kružnog isečka, trougla sa zaobljenim uglovima. Zidovi su ukošeni, odnosno krovovi naležu na osnovu. Staništa su šatorastog izgleda.

Naselja ove kulture dele se na dve grupe:

• stalna (bazična)
• sezonska (tranzitna)

Za razliku od lokaliteta Lepenski Vir gde su starija naselja sezonskog, a mlađa stalnog karaktera, na Vlascu su starija naselja (Vlasac I) - stalna, a mlađa (Vlasac II i III) — sezonska.

Na Vlascu u naselju Ia otkrivena su četiri objekta, trapezoidne ili trougaone osnove, zasečena u levkasto udubljenje, tako da podsećaju na zemunice. Pod je od zdrobljenog, dobro nabijenog krečnjaka, a elipsodino vatrište je ukopano u zdravicu i nalazi se neposredno kraj ulaza. Postoje tragovi stubova nosača, što dovodi do pretpostavke da je postojao krov »na dve vode«.

U naseljima koja pripadaju Protolepenskom Viru i Lepenskom Viru Ia i Vlascu Ib ognjišta se nalaze u osovini osnove. Staništa su dva puta veća nego u prethodnoj fazi. Vatrišta dobijaju ogradu od krečnjačkih blokova i ploča. Na lokalitetu Vlasac osnove staništa prate niski zidovi od lomljenog kamena o koje se upire krovna konstrukcija. Ovo je značajna novina, jer su ove kamene ograde omogućile podizanje staništa na ravnom terenu. U Vlascu je poznat i pod od nabijenog krečnjaka koji se još javlja samo na lokalitetu Lepenski Vir.

U stambenom horizontu Vlasac II otkriveno je 15 staništa i 5 posebnih ognjišnih konstrukcija, kao i 5 osnova šatora sezonskog karaktera, sa platformama od krečnjaka. Pretpostavlja se da su ovo bila mesta za spavanje. Istog karaktera su i staništa na Vlascu III. U ovom sloju otkriveni su ostaci 6 šatora, 4 ognjišta na otvorenom i 4 solidno građena staništa.

Nekropola

Na Vlascu je otkriveno 84 groba, što je više nego na drugim lokalitetima ove kulture (na Lepenskom Viru otkriveno je 82, a na Padini 37). U svim fazama pokojnici se sahranjuju u okviru naselja, najčešće oko ognjišta, u svetilištima ili ispod i u neposrednoj blizini staništa.

Inhumacija je najčešći oblik sahranjivanja. Pokojnici su polagani u plitka udubljenja, a retko se javljaju kamene konstrukcije. Orijentacija tela je prema staništu. U Vlascu Ia deca su sahranjivana u elipsoidnim jamama koje su zasute okerom.

Jedino se na lokalitetu Vlasac javlja i spaljivanje i to samo u nekoliko grobova od faze I a.

Nalazi sa lokaliteta

• Novi nalazi sa Vlasca i dokumentacija

Vidi još

• Lepenski Vir
• Mezolit
• Praistorija

Literatura

• Dragoslav Srejović, Zagorka Letica, Vlasac - mezolitsko naselje u Đerdapu, Tom 1, arheologija, SANU, Beograd, 1978.
• Ivana Radovanović, Vlasac i Lepenski Vir u svetlu najnovijih istraživanja, zbornik, Kragujevac, novembar 1997.
• Paun Es Durlić, „Vlasac – vaskrs potopljenog lokaliteta“, „Razvitak“, godina XLIV, broj 217-218, Zaječar, 2004. god, str. 4-10.