Gazivode (Zubin Potok)
Gazivode (alb. Gazivodë ili Gazivoda) je naselje u opštini Zubin Potok na Kosovu i Metohiji. Položaj sela je vrlo povoljan jer se nalazi na magistralnom putu Ribariće — Kosovska Mitrovica. U selu postoji i minihidrocentrala HE Gazivode.
Gazivode | |
|---|---|
 Jezero Gazivode, veštačko jezero nastalo 1977. godine pregrađivanjem reke Ibra u njenom gornjem toku | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskomitrovački |
| Opština | Zubin Potok |
| UNMIK | Zubin Potok |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  319 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 56′ 15″ S; 20° 40′ 16″ I / 42.9375° S; 20.6711° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 716 m |
.svg)  Gazivode Gazivode na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 40650 |
| Pozivni broj | +381 (0)28 |
| Registarska oznaka | KM |
Geografija uredi
Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Velji Breg. Naselje je na desnoj rečnoj terasi Ibra u rečnoj okuci, gde se javlja veće proširenje, neposredno ispod jezera Gazivode koje je po selu i dobilo ime. Od ovog sela nizvodno pored ibra počinje Radičpoljska kotlina. Zbog toga što je na tom mestu Ibar plitak i što se može pregaziti nastao je i naziv sela. Na levoj strani Ibra na mestu gde utiče Lučka reka u Ibar se nalaze na brdu ruševine nekog starijeg grada, oko kojeg se uočava i zaštitni zid. Selo je poglavito na terasama Ibra u rečnoj okuci, gde se Javlja veće proširenje. Ibar se koristi za pojila, a za piće u donjem ravnom delu sela služe bunari, a u gornjem izvori: Šljivak, Janića i Stružnička Voda. Nazivi pojedinih krajeva su: Lazov Brijeg, Donje Livade, Bratuša, Lukin Vir, Protuka, Ledina, Laz, Stružnica (šuma).[1]
Istorija uredi
U ovom selu ima tragova ranijeg stanovništva, koji su sačuvani u topografskim nazivima (Janića Voda) i grobljima. U Livadama ostalo je još 5—6 grobova pokrivenih velikim pločama. Na drugoj strani Ibra, na mestu gde u ovaj utiče Lučka Rijeka, uzdiže se kupasto brdo, na čijem se vrhu vide tragovi grada i oko njega zaštitni zid. Posle oslobađanja od turske vlasti mesto je u sastavu Zvečanskog okruga, u srezu mitrovičkom, u opštini lučko-rečkoj i 1912. godine ima 102 stanovnika.
Gazivode tokom Drugog svetskog rata uredi
Za vreme Drugog svetskog rata tj. okupacije od 1941. do 1944. godine po kolašinskim selima je puno Srba nastradalo od Albanaca. Kad su Albanci prvi put došli u Gazivode na Krstovdan 1941. godine, došlo je preko sto Albanaca. Tad su palili Gazivode i oterali svu stoku koju su našli. Što su videli, ništa ostavili nisu ni goveda, ni ovce, ni koze, čak ni kokoške. Sve su odneli za Drenicu i Metohiju[2]. U Gazivodama su ubili Miloja Milića, a oca su mu ubili nekoliko dana pre njega, kad se vraćao iz Đurovića, pa su ga bacili u Ibar. Iz Gazivoda je u Galjicu kod Vučitrna poginuo jedan Košanin. Otišao je u tazbinu i tamo su ga ubili Albanci. Njegova žena Leposava je do pre par godina živela u Gazivodama, a sin mu je bio poznati muzičar Blagoje Košanin, koji je devedesetih godina izbegao iz Sarajeva u toku rata u Bosni.
Novo Stevanović je pošao da sije kolomboć, u zoru, ne bi li ugrabio da ga ne vide Albanci, a oni su napravili zasedu i ubili su ga, a volove mu uzeli. Ubili su ga Albanci Dreničani u proleće 1942. godine. Albanske bande su često dolazile u Gazivode, a naročito nakon osvajanja i pohara srpskih sela na Mokroj Gori. Hteli su iz Gazivoda da otmu mnogo srpskih devojaka, ali ih je jedna baba koja je znala albanski i koja je čula od Albanaca, koji su prošli kroz Kovače i Gornji Jasenovik prema Gazivodu šta planiraju, poslala je svoga muža i poručila majci od jedne devojke da ne pušta ćerku noćas, no da je prebaci gde god zna. Jer ovi Albanci znaju za nju i hoće da je odvedu. To je bilo 1941. godine uoči Petkovdana.[3]
Poreklo stanovništva po rodovima uredi
Stanovništvo ovoga sela se smenjivalo poslednjih 100 godina. Ovde su ranije živeli Stučići i Lomigore, Janići i drugi, pa su se svi iselili u Srbiju.
Rodovi su:[1]
- Jakšići (6 kuća., Petkovdan), doseljeni iz Donjeg Jasenovika.
- Košani (4 kuća., Petkovdan), došli iz Vitakova.
- Šiljkovići (Trifunovići i Vasiljevići) (3 kuća., Sv. Jovan), doseljeni pre 70 godina, a pre toga su bili u Vitkojeviću, Ćešenoviću i Rezalima. Rođaci su im Bubljani u Bubama i Lomigore u Lučkoj Rijeci.
- Stevanovići (2 kuća., Sv. Jovan), došli su iz Zagrađa posle 1878. godine. U sastavu Gazivoda je i zaselak Malo Štuoce, s leve strane Ibra. U njemu su nastanjeni isti rodovi kao i u Gazivodama: Košani (1 kuća.) i Šiljkovići (1 kuća.).
Demografija uredi
Naselje ima srpsku etničku većinu.[4][5]
| Godina | 1912 | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stanovništvo | 102 | 112 | 119 | 111 | 99 | 136 | 142 | 319 |
 |
Reference uredi
- ^ a b Dr Milosav Lutovac: Ibarski Kolašin– izdanje 1954. godine.
- ^ Jovanović 2009, str. 132.
- ^ Jovanović 2009, str. 131.
- ^ „Composition ethnique 2009”. Pristupljeno 10. 04. 2018.
- ^ Na osnovu predstavljenih podataka (ažuriranje 2009) koji su stvarni i koji su vrlo približni sa podacima koji su proizišli iz popisa stanovništva 2011. kao i sa podacima iz ostalih izvora, ASK je upotrebila podatke iz ažuriranja 2009. godine kao zvanične podatke o proceni stanovništva opština: Leposavić,Zubin Potok, Zvečan i severni deo Mitrovice.
Literatura uredi
- Jovanović, Radojko (2009). Belo svetlo na mitrovačke crvene zapise. Kosovska Mitrovica: Gradska biblioteka "Vuk Karadžić" ; Istok : Dom kulture "Sveti Sava"-Hvosno. str. 259. ISBN 978-86-82907-31-12 Proverite vrednost parametra
|isbn=: length (pomoć). COBISS.SR 167452428 COBISS.RS 167452428
