Gostivar
Gostivar (mkd. Гостивар, alb. Gostivari, tur. Gostivar) je grad u severozapadnom delu Severne Makedonije i sedište istoimene opštine. Gostivar je i istorijsko središte gornjeg dela oblasti Polog.
 Centar Gostivara | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Severna Makedonija |
| Opština | Gostivar |
| Stanovništvo | |
| — (2002) | 35.847 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 41° 47′ 47″ S; 20° 54′ 37″ I / 41.796430° S; 20.910390° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 530 m |
  Gostivar Gostivar na karti Severne Makedonije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 1230 |
| Pozivni broj | +389 (0)42 |
| Registarska oznaka | GV |
| Veb-sajt | gostivari |
Prirodne odlike uredi
Grad Gostivar se nalazi na u severozapadnom delu Severne Makedonije. Grad je na je 65 km jugozapadno od Skoplja, glavnog grada države. Najbliži veći grad je Tetovo, 25 km severno.
Reljef: Gostivar se smestio u gornjem delu istorijske oblasti Polog. Grad je položen u južnom uglu Pološkog polja, na mestu gde iz polja ishode putevi ka okolnim velikim planinama; ka Šar-planini ka severu, planini Bistri ka jugozapadu i planini Bukovik ka jugu. U blizini grada se nalazi i značajna visoravan i najveći makedonski nacionalni park i skijaški centar, Mavrovo. Približna nadmorska visina grada je 520-530 m.
Klima: U Gostivaru vlada umereno kontinentalna klima.
Vode: U blizini Gostivara, u selu Vrutok (5 km jugozapadno od grada) se nalazi izvor najveće makedonske reke, Vardara. Kroz samu Gostivar protiče rečica Donji Vir, koja se jugoistočno od grada uliva u Vardar.
Istorija uredi
Područje Gostivara je bilo naseljeno još od praistorije. U ranom srednjem veku područje oko grada su naselila slovenska plemena.
Prvi pomen naselja na datom mestu, pod nazivom Banjica, je iz 1313. godine, kada je Gostivar bio u okviru srpske srednjovekovne države i naseljen srpskim življem.
Međutim, sve do sredine 19. veka, Gostivar je bio selo. Tek tada se uočava razvoj naselja sa odlikama trgovišta. Krajem 19. veka Gostivar je imao par hiljada stanovnika, mahom Turaka, uz slovensku i albansku manjinu.
Godine 1906. kaže se za Gostivar da ima 3.400 stanovnika od kojih su samo njih 17 Hrišćani; ostalo su Arnauti. To je lepa varoš, čista sa pravim ulicama, smeštena na obali Vardara. Tu je tada sedište turskog kajmakama, a "do skoro Gostivarska okolina je bila mudirluk Tetovske kaze". Arnauti su obesni i "sve zapovesti valijske koje se kose sa njihovim interesima, odbijaju i žive kako hoće.[1]
U Gostivaru je u periodu 1868–1874. godine radila srpska narodna škola. Posle prinudnog zatvaranja ponovo je škola proradila 1892. godine.[2] U gradu je 1899. godine proslavljena srpska i školska slava Sv. Sava. Domaćin slave (kum) bio je Mico Aćimović iz obližnjeg sela Banjice. Svetosavsku besedu je izgovorio u školi Ljubomir Aćimović upravitelj gostivarskih osnovnih škola. Program je pripremio mesni učitelj Ilija Popović.[3] Srpska škola je trorazredna sa tri učitelja koju pohađa 1899. godine 31 učenik i dve učenice.[4] Između Srba i Bugara u mestu je početkom 20. veka vladala razmirica. Pretnje i psovke na ulici su bile često, ali išlo se i dalje sa provokacijama ka fizičkom nasilju. Tako su o prazniku Sv. Savi 1900. godine prolazili ulicom srpski sveštenik pop Pavle Popović i upravitelj škola Sima Babarogić (sa svojim porodicama), a provocirali su ih Petar Topalov upravitelj bugarske škole i Stanko kondurdžija. Tom prilikom nastradao je Srbin, Teofil Đorđević kondurdžija, koji se tu zadesio, na kojeg je pucao i ranio ga u glavu, njegov kolega Stanko. Kada su Bugari počinioci uhapšeni, oni su u zatvoru lažno optužili srpskog učitelja Gligorija Stevanovića. Proveo je ovaj celih 70 dana u pritvoru, ne mogavši da se pre odbrani od optužbe.[5]
Pravoslavci su imali jednu malu pravoslavnu crkvu i to van varoši. Pominje se 1899. godine u Gostivaru pravoslavna crkva posvećena Sv. Dimitriju, koju dele Srbi i "Bugaraši". Srbi služe jednu nedelju a "Bugaraši" dve nedelje.[4] Turci nisu dozvoljavali da se podignu u gradu pravi hram. Još za vreme okupacije u Prvom svetskom ratu počela je njena gradnja usred Gostivara. Tek 1929. godine podignuta je nova crkva u samom gradu, posvećena srpskom svetitelju Sv. Savi. Crkvu je osvetio skopski mitropolit Varnava, 20. jula te godine.[6]
Godine 1912, Gostivar se sa okolinom pripaja Kraljevini Srbiji, kasnije Jugoslaviji. Od 1991. godine, grad je u sastavu Severne Makedonije.
Podignuta je 1927. godine željeznička pruga koja je išla od Skoplja do Prilepa, preko Gostivara.[7] Pred Drugi svetski rat Gostivar se za nekoliko godina preporodio. Prvu inicijativu je dalo Vakufsko poverenstvo; izgrađeno je za kratko vreme 40 radnji. Izgrađena je kockasta kaldrma u ulici kroz koji prolazi drum Debar-Gostivar. Napravljeni su još električna centrala na vrelu Vardara kod sela Vrutok (za osvetljenje gradića), moderni park, trg sa Sabornom pravoslavnom crkvom Sv. Save, parno kupatilo, klanicu i kasapnice. Tu živi 10.000 stanovnika.[8]
Godine 1997, u gradu su se desili nemiri između Makedonca i Albanaca. Od tada vlada prilično napeto stanje po pitanju odnosa između ova dva naroda. Jedno od bitnih mesta spoticanja predstavlja rehabilitacija nekih albanskih ličnosti iz Drugog svetskog rata, koje su podržavale fašizam i vršile ratne zločine nad makedonskim stanovništvom. Makedoncima smeta što se na ovaj način vrši odobravanje fašističke okupacije Makedonije. Ipak, u gradu nema značajnijeg iseljavanja Makedonaca u druge krajeve zemlje.[traži se izvor]
Stanovništvo uredi
Gostivar ima multietničko stanovništvo zato se kao službeni jezici koriste makedonski, albanski i turski jezik.
Po poslednjem popisu stanovništva iz 2002. godine, grad Gostivar imao je 35.847 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Pretežna veroispovest mesnog stanovništva je islam, a manjinska pravoslavlje.
Privreda uredi
U Gostivaru preovlađuje trgovina i sitna industrija („mala privreda“).
Znamenitosti uredi
U gradu postoji nekoliko znamenitih objekata, kao i nekoliko džamija i prepoznatljiva Sahat-Kula u centru. Gradom dominira crkva Svete Bogorodice. U gradu je postojao turski amam koji je srušen.
Galerija uredi
-
Pogled na Gornji Polog i Gostivar -
Bogorodičina crkva u Gostivaru -
Gradska sahat kula -
Spomenik Čedu Filipovskom u gradu
