Gusinje

Gusinje je gradsko naselje u opštini Gusinje, u Crnoj Gori. Prema popisu iz 2011. bilo je 1.673 stanovnika.

Gusinje
Gusinje
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Crna Gora
Opština	Gusinje
Stanovništvo
— (2011)	1.673
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 33′ 49″ S; 19° 49′ 59″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	1014 m
Gusinje Gusinje na karti Crne Gore
Ostali podaci
Pozivni broj	051
Registarska oznaka	GS

Geografija

Gusinje se nalazi u neposrednoj blizini granice sa Albanijom, na ušću Vruje u reku Grnčar. Nalazi se u jugozapadnom delu Plavsko-Gusinjskog basena na oko 900 m nadmorske visine, ispod strmih padina Prokletija sa juga i Visitora sa severa. Nema bitan saobraćajno geografski položaj tako da je područje izrazite migracije stanovništva. Okruženo je visokim planinama i ima oštru klimu.

Istorija

O Gusinju se malo zna iz ranijih vijekova. Po mišljenju Račkoga Dukljaninova "župa Guisenio" biće da je Gusinje i njegov kraj. U 14. vijeku je u Plavskoj župi postojalo selo Gusino, bez sumnje današnje Gusinje.

Pod Turcima tu je vladala osiona porodica Redžepagići, od koje su poznati po zlu Đulbeg i Alibeg. Oni su vladali sa gotovo neograničenim pravima u celoj Vasojevićkoj nahiji. Nakon Berlinskog kongresa 1878. godine Gusinje je pripalo Crnoj Gori ali se tome suprotstavio Alibeg Redžepagić. On je ubio sultanovog izaslanika Madžar-pašu, koji je došao da preda Crnogorcima, Gusinje i Plav. Usledile su borbe Alibegove vojske sa regularnom crnogorskom; sledeće 1879. godine doživeli su Crnogorci poraz na Novšiću. Sutradan nakon te bitke, osvanulo je na gradskim zidinama Gusinja 230 odsečenih crnogorskih glava. Marko Miljanov crnogorski komandant sačuvao je svega oko 30 vojnika živih. Status Gusinja je rešen 1880. godine, kada je ono ostavljeno Turskoj, a Crnoj Gori je u zamenu dat Ulcinj.

Starije stanovništvo Gusinja su rano izagnali Klimente i zagospodarili onim krajem. Njih su od prije oko početka 18. vijeka napala i izagnala okolna plemena. Od tada su Gusinje naselili plavski muslimani i dr., i ono je postalo sjedište vlasti onog kraja. Gusinjski muslimani su ranije bili pravoslavni Srbi, a za vreme Turaka dugo su bili (do 1737) "prividni muslimani". To potvrđuje pismo srpskog patrijarha Arsenija IV Šakabente, u kojem 27. novembra 1737. godine pominje muslimane iz Gusinja, koji su hteli "primiti hrišćansku veru". Francuz Ami Boue (Ami Boué, 1794-1881) je 1836. računao da Gusinje ima 300 domova srpskih i arnautskih, a Jurišić u polovini 19 vijeka nalazi, da je Gusinje imalo 400 domova, od kojih su četvrtina bili srpski.

U tursko doba Gusinje je vodilo trgovinu sa Skadrom, Peći i Mitrovicom. Čuveno je po oktobarskom vašaru. Kroz Gusinje i Plav je vodio stari put od Kotora i Skadra za Peć.

U kazi Gusinje 1895. godine je bilo 4.518 Turaka, 712 Jevreja, 20 protestanata što je ukupno 5.250 stanovnika. Srba po tom izvoru nije ni bilo u kazi (srezu)?.

Gusinje je 7. oktobra 1912. godine osvojila crnogorska vojska. Do 1912. godine Gusinje sa udolinom Vrmoš je bila u sastavu Turskog carstva. Ali i pored toga Vrmoš je bio svojina crnogorskog plemena Kuča, kojima su po sporazumu Turske i Crne Gore, Arbanasi morali plaćati redovni godišnji danak. Tokom Prvog svetskog rata austrougarske trupe su zauzele 20. oktobra 1916. godine Gusinje. Prilikom određivanja granice sa Albanijom Vrmoš je "privremeno" pripao Albaniji, čime je presečen najkraći put ka Podgorici.

U mestu je između 1868—1876. godine radila srpska narodna škola. Ponovo je otvorena 1892. godine. Nova škola je počela da se gradi 1934. godine za vreme upravitelja škole Zogovića i predsednika opštine Gusinje Solja Ankačevića. Nova velika moderna škola je bila otvorena u septembru 1937. godine.

U međuratnom periodu, 1934. godine, se kaže za Gusinje da je to "varošica u kotlini, zabačena i bez komunikacija - bori se sadašnjom krizom". Tada je u mestu oko 5.000 ljudi, sa malim kućama turskim udžericama - "krovinjarama" od dasaka. Od mesnih institucija najvažnije su uspešna Kreditna zadruga i Sokolsko društvo (sa 300 članova). Tri godine kasnije 1937. Gusinje je dobilo novu zgradu carinarnice sa dvema carinskim karaulama. U 1938. je planirana gradnja vodovoda i električne centrale. Početkom te godine u požaru je stradalo 13 dućana i dve pekare.

Znamenitosti

Od kulturno istorijskih spomenika u Gusinju značajniji su pravoslavna crkva Svetog Đorđa, Vezirova džamija i katolička crkva Svetog Antona u Dolji kod Gusinja.

Crkva Svetog Đorđa Gusinje

Vezirova džamija u Gusinju

Crkva Svetog Đorđa u Gusinju podignuta je na mestu starijeg objekta, 1926. godine. Podignuta je na predlog pop Đorđa Šekularca prilozima ovdašnjeg pravoslavnog stanovništva ali i opštine Gusinje. Popa je putovao po Jugoslaviji i skupljao priloge za crkvu. Crkva je jednobrodne osnove, zidana od neobrađenog pritesanog kamena. Pod je od kamenih ploča, a krovni pokrivač od sidra. Otvori imaju kamene okvire sa lučnim završecima. Ikonostas je rad Petra Čolanovića iz 1926. godine. Ikone su rađene u tehnici ulje na platnu. U crkvi je pedesetak štampanih ruskih knjiga, od kojih sedam iz 18. vijeka.

Vezirova džamija je najstariji sačuvana džamija u Gusinju, sagradio ju je skadarski vezir Kara Mahmud Bušatlija 1765. godine

Katolička crkva Svetog Antonija (Antuna) u Dolji, kod Gusinja građena je 1933—1934. godine. Sva je od tesanog kamena, u nju može da stane 200 vernika, a koštala je gradnja 250.000 dinara. Nju je podiglo 30 katoličkih domova u Gusinju, a sa realizacijom se krenulo još 1924. godine. Crkva je osvećena 8. novembra 1934. godine, od strane najzaslužnijeg, skopskog biskupa Ivana Gundavaca. Za vreme Turaka tu je bilo mnogo katolika, koji su izbegli da se ne bi pomuslimanili. Vratili su se u Gusinje nakon 1918. godine.

Demografija

U naselju Gusinje živi 1189 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 35,6 godina (34,3 kod muškaraca i 36,8 kod žena). U naselju ima 483 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,53.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2003. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 2.402 1953. 2.555 1961. 2.756 1971. 2.695 1981. 2.625 1991. 2.472 2.076 2003. 3.015 1.704 2011. 1.673

Nacionalni sastav prema popisu iz 2003.‍
Bošnjaci			1.175	68,95%
Muslimani			262	15,37%
Albanci			173	10,15%
Crnogorci			48	2,81%
Srbi			37	2,17%

Nacionalni sastav prema popisu iz 2011.‍
Bošnjaci			1.098	65,63%
Muslimani			294	17,57%
Albanci			182	10,88%
Crnogorci			46	2,75%
Srbi			28	1,67%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	2			1
80+	13			17
75—79	17			27
70—74	35			48
65—69	44			57
60—64	33			42
55—59	37			35
50—54	37			42
45—49	63			45
40—44	57			69
35—39	50			60
30—34	33			68
25—29	39			57
20—24	55			53
15—19	86			75
10—14	67			77
5—9	70			69
0—4	73			51
Prosek :	68			20

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003. Broj domaćinstava 478 510 528 466 450 498 698

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 483 108 88 67 62 66 54 20 9 3 6

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	601	215	355	16	7	8
Ženski	696	200	347	120	15	14
UKUPNO	1.297	415	702	136	22	22

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	185	15	0	0	29
Ženski	79	4	0	0	5
UKUPNO	264	19	0	0	34
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7	1	25	19	9
Ženski	0	0	9	7	2
UKUPNO	7	1	34	26	11
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	19	16	11
Ženski	0	1	6	17	16
UKUPNO	0	1	25	33	27
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	15	0	0	19
Ženski	2	0	0	10
UKUPNO	17	0	0	29

Literatura

• „Gusinje”. Narodna enciklopedija. Zagreb: Bibliografski zavod. 1927. 

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)