Danilo Gatalo

Danilo Gatalo (Mostar, 20. januar 1866 — Beograd, 25. jun 1935) je bio crnogorski i jugoslovenski političar, vojnik i nastavnik matematike.

Danilo Gatalo
Lični podaci
Datum rođenja	(1866-01-20)20. januar 1866.
Mesto rođenja	Mostar,
Datum smrti	25. jun 1935.(1935-06-25) (69 god.)
Mesto smrti	Beograd, Kraljevina Jugoslavija
Mandati 3. ministar vojni Knaževine Crne Gore 24. novembar 1906 — 1. februar 1907. Monarh Nikola I Premijer Marko Radulović Vlada Vlada Marka Radulovića Prethodnik Janko Vukotić Naslednik Andrija Radović Profesor artiljerijske škole 17. decembar 1896 — 14. januar 1900. komandant Spož baterije 14. februar — 14. april 1900. Komandant artiljerije Stalne vojske Knaževine Crne Gore 14. januar 1904 — 24. novembar 1906. Upravni inspektora Ministarstva odbrane Kraljevine Crne Gore 29. maj 1914 — 15. januar 1916.

Biografija

Danilo Gatalo rođen je 20. januara 1866. godine u Mostaru, gde je završio osnovno obrazovanje, nakon čega je postao stipendista knjaza Nikole. Na Cetinje je došao, verovatno zahvaljujući poznanstvu njegovog starijeg brata Ignjatija sa knjazom Nikolom. Godine 1884. i 1885. završio je gimnaziju na Cetinju. Studije je nastavio u Beogradu, a 5. i 6. razred gimnazije završio je u Zagrebu. Kao crnogorski pitomac, septembra 1889. godine, upućen je na studije u Sankt Peterburg. Završio je Artiljerijsko-tehničko-mehanički odsek Mihajlovske artiljerijske akademije u Petrogradu i Kronštatu (kurs).

Po završetku akademije, avgusta 1896. godine unapređen je u potporučnika Carske ruske armije i ubrzo se vratio u Crnu Goru. Dana 14. septembra 1896. godine unapređen je u čin potporučnika u crnogorskoj vojsci, pošto je služio kao artiljerijski potporučnik od osnivanja Stalne vojske Knjaževine Crne Gore 1896. godine. Jedno vreme je službovao u Nikšiću. Od 1896. do 1899. godine bio je vodni referent baterije brdske škole Artiljerijske škole. Kao potporučnik, 12. septembra 1898. odlikovan je Ordenom Svete Bugarske. Aleksandar V. stepen stručne spreme. Februara 1900. unapređen je u čin kapetana, a 1903. u čin komandanta.

Bio je nastavnik u Artiljerijskoj školi od 17. decembra 1896. do 14. januara 1900. godine. Predavao je matematiku: algebru, trigonometriju, geometriju i balistiku.

Posle toga bio je komandant Spoške baterije od 14. februara do 14. aprila 1900. godine. Kao potporučnik, 1898. godine pominje se kao nastavnik matematike u Oficirskoj školi na Cetinju. Od 14. aprila 1903. do 14. januara 1904. godine rukovodio je baterijom Podoficirske škole. Kao komandant artiljerije, 1904. godine bio je sudija u Vanrednom vojnodisciplinskom sudu za rešavanje spora između oficira.

Svojevremeno je uređivao časopise „Književni list“ i „Luča“, kao i prevod. Jedan je od osnivača akcionarskog društva „Nikšićke Štamparije“ i član Nadzornog odbora (1906). Bio je komandant artiljerije Stalne armije od 14. januara 1904. do 24. novembra 1906. godine.

Na mestu komandanta crnogorske vojske i prvog stranca u Ministarstvu odbrane smenio je 24. novembra 1906. godine brigadira Janka Vukotića. U vladi Marka Radulovića obavljao je dužnost vojnog ministra od 24. novembra 1906. do 1. februara 1907. godine. Tokom ministarskog mandata optužen je da radi za interese Crne Gore.

Od 2. februara 1907. bio je komandant artiljerije. Posle ministarskog rada, 19. januara 1907. godine postavljen je za počasnog ađutanta krila kneza Nikole, a 1907. godine rukovodio je i Odeljenjem za statistiku Odeljenja Glavnog generalštaba Ministarstva odbrane.

Zbog odnosa sa učesnicima Bombarske afere i Kolašinske afere, penzionisan je 1909. godine kada odlazi u Mostar, gde se kratko zadržava. Godine 1910. prelazi u Beograd, gde se povezuje sa crnogorskom političkom emigracijom i igra zapaženu ulogu u napadima na kralja i njegovu vlast. Kralj Nikola mu je kasnije oprostio ovu aktivnost, nakon čega se vratio u Crnu Goru. Ubrzo je nastavio svoju političku aktivnost.

Na listi penzionera Crne Gore iz 1911. godine zauzima 14. mesto na listi penzionera Ministarstva odbrane sa primanjima od 641 perper.

Balkanski ratovi

Tokom balkanskih ratova 1912. i 1913. godine učestvovao je u srpskoj vojsci kao četnički dobrovoljac u Makedoniji. Tokom tih ratova Arnaut je učestvovao u suzbijanju pobune i organizovao Crnogorski odbor Legiju. Obnovljen je 1914. godine.

Prvi svetski rat

Tokom Prvog svetskog rata 1914. godine aktiviran je u crnogorskoj vojsci aprila 1914. godine. Kao komandant artiljerije u penziji, 29. maja 1914. godine postavljen je za upravnog inspektora Ministarstva odbrane Kraljevine Crne Gore. Ubrzo je postavljen za načelnika Okružnog upravnika odeljenja. Sve do pada crnogorske vojske januara 1916. godine. Sumnjaju da je kao glavni intendant crnogorske vojske vršio političku misiju protiv Crne Gore. Kao vrhovni poglavar, osumnjičen je da je ometao izgladnjelu crnogorsku vojsku da dobije hranu. Sa mesta general-intendanta dospeo je u čin brigadira u Crnogorsku vojsku 1916. godine. Ministar odbrane, brigadir Radomir Vešović, imenovao ga je u Podgorici za komandanta Hercegovačke dobrovoljačke brigade (Hercegovačke dobrovoljačke brigade) uoči sloma januara 1916. godine.

Urednik „Jedinstva“.

Posle pada Crne Gore uspeo je da se sa grupom crnogorskih oficira povuče u Grčku iz Podgorice u Lješ. On se već bio pridružio srpskoj vojsci u Draču; nije se opredelio za učešće u borbi, već za političke aktivnosti. Otišao je prvo na Krf, pa u Italiju, a po dogovoru u Pariz, gde je stavio Vesnića na raspolaganje srpskom namesniku. Bio je i glavni urednik propagandnog lista Ujeđenje sa sjedištem u Ženevi. U martu 1917. godine postao je član Odbora narodne zajednice Crne Gore i bio je njegov aktivni član. Tajno je radio na slanju stipendija crnogorskim studentima i interniranim studentima u Beču. Godine 1917. i 1918. bio je direktor političkog, prosvetnog i ekonomskog časopisa Unifikacija, koji je izlazio u Ženevi.

Prema nekim informacijama, on je jedan od učesnika u pisanju teksta Rezolucije Podgoričke skupštine.

Vojska Kraljevine SHS

Posle 1918. iz Ženeve se vratio u Beograd. Godine 1920. unapređen je u čin artiljerijskog pukovnika Kraljevske vojske Srba, Hrvata i Slovenaca. Do 1921. godine služio je u Oblasnoj komandi III armije. Službovao je u Skoplju. Zatim je 1922. godine postavljen u Mostar za komandanta oblasne artiljerije Jadranske divizije. Sa te funkcije otišao je u penziju 1927. godine. Bio je i glavni savetnik jugoslovenske vlade posle 1918. godine za rešavanje penzionih zahteva Crnogoraca.

Govorio je ruski i francuski. Zasnovao je porodicu sa suprugom Milkom, ćerkom Š. Kovačević, sa kojim je imao petoro dece: sina Vojislava i četiri ćerke. Preminuo je 25. juna 1935. godine u Beogradu. Odlikovan je Ordenom knjaza Danila za nezavisnost Crne Gore III stepena (jun 1905), zlatnom medaljom revnosti, ordenom Sv. Ane III stepena (1898), Orden Osmanlije IV stepena (1908), Orden Svete Bugarske. Aleksandra V. stepena (30. avgusta 1898), Takovskog IV. stepen, Beli orao III, Beli orao II dva puta, Orden Sv.