Danilo Medaković
Danilo Medaković (Zrmanja, 26. januar 1819 — Zagreb, 5. novembar 1881)[1] bio je srpski istoričar, publicista, štampar i izdavač. Bio je sekretar kneza Mihaila i kneza Miloša Obrenovića u Beču. Od 29. jula 1864. godine bio je dopisni član Srpskog učenog društva.
| Danilo Medaković | |
|---|---|
 Danilo Medaković | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 26. januar 1819. |
| Mesto rođenja | Zrmanja, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 5. novembar 1881. (62 god.) |
| Mesto smrti | Zagreb, Austrougarska |
Biografija uredi
Danilo je ime dobio iz pravoslavnog kalendara, po Sv. proroku Danilu, jer je rođen na taj dan. Bio je sin trgovca Mihajla Medakovića, koji se često bavio u Karlovcu i učestvovao u javnom i kulturnom životu, bio prenumerant knjiga.[2] Osnovnu školu završio je u Gračacu, gimnaziju u Zadru (1838) - sve na nemačkom jeziku.
Nakon školovanja dolazi 1840. godine u Kneževinu Srbiju, gde se zaposlio kao knežev činovnik u Kragujevcu. Bio je prvobitno i domaći učitelj i pratilac Miloševoj deci - kneževićima. Sa knezom Milošem je prešao u Austriju i postao njegov sekretar. Zahvaljujući materijalnoj pomoći kneza Miloša završio je prava u Beču i istoriju na Filozofskom fakultetu u Berlinu. Doktorirao je istoriju (filozofiju) 1847. godine u Berlinu.[3]
Po povratku iz Nemačke pozajmio je novac od Jevrema Obrenovića i otvorio štampariju u Novom Sadu 1847. godine. U Medakovićevoj štampariji prvo je štampan list "Vjesnik" Konstantina Bogdanovića, koji dotad izlazio u Pešti.
Zbog problema (sa vlastima) sa radom u Novom Sadu preneo je tajno štampariju (polovinu) 1848. godine u Karlovce. Ostatak štamparije i slovolivnica novosadske razgrabljeni su 12. juna 1849. godine.[4] Vlasnik kuće u kojoj je bila štamparija sapundžija Jovan Jeftić je malo toga uspeo da spase. Osnovao je Danilo i bio prvi predsednik Društva srpskog napretka u Sremskim Karlovcima. Ovo društvo mu je pomoglo da pokrene list Napredak (14.novembra 1848). To je bio prvi list koji je štampan Vukovim pravopisom. U uverenju da su novine najbolje sredstvo da vide „čega se treba čuvati, za čim valja ići i šta uobšte raditi valja“, Medaković i njegovi prijatelji postavili su pred sebe zadatak da se bore za slobodu, nezavisnost i ujedinjenje srpskog naroda u zasebnoj i samostalnoj državi. Medaković je u Napretku bez okolišenja konstatovao da su Srbi uzalud lili krv za odbranu Austrije i zaštitu carskih interesa, i da treba da vojuju protiv svih „dušmana Slovenstva“, a „za narod, slobodu i kralja narodnog“. Kada se kritički oborio na srpsko Praviteljstvo (vladu), taj broj novina mu je zaplenjen.
Delatnost uredi
U svojoj štampariji štampao je veliki broj književnih dela značajnih za srpsku kulturu: sabrana dela Dositeja Obradovića u 10 knjiga, Daničićev prevod Muravljevih Pisma o službi božjoj, prvi deo Petranovićeve Istorije književnosti. Izdavao je kalendare Godišnjak i Lasta a posle zabrane Napretka časopis Južna pčela (1851 — 1852), književni dodatak Sedmica (1852—1858) i Napredak (1848 — 1864). Godine 1858. je štampao Školski list, prvi srpski pedagoški časopis.[5] Kada je Južna pčela nasilno ugušena, Danilo Medaković je ostao bez posla u svojoj štampariji i podneo je zahtev novom guverneru Johanu Koroniniju da izdaje politički list pod imenom Srbski dnevnik Uplatio je kauciju od 2.500 forinti i dobio dozvolu: 3. jula 1852. izašao je prvi broj, a ubrzo i književni dodatak Sedmica, za koju je rečeno da je „dala krila srpskoj beletristici“. Kao tumač srpske nacionalno-političke misli, Srbski dnevnik postao je najznačajniji i najčitaniji list u Srpstvu toga doba i stekao veliku popularnost u narodu, a vlasti su ga zbog smelog pisanja u korist srpskih interesa plenile i zabranjivale. Zamoren od neprestane borbe, Medaković se posle sedam godina povukao, uredništvo prepustio 1859. Jovanu Đorđeviću, a štampariju (pečatnju) s brzotiskom prodao episkopu Platonu Atanackoviću.
Bio je saizdavač lista Pozornik Vojvodstva Srbije a kraće vreme i urednik Vestnika. Medaković je pomagao bugarsku emigraciju u njenim nacionalnim stremljenjima, a kako se radilo o propagandi koja je negirala sve srpsko na jugu, to je išlo na štetu srpskim nacionalnim interesima. Danilo je bio 1857. godine izdavač, odgovorni urednik i štampač, njihovog lista Bъlgarska dnevica.[6] Uz taj list Medaković "izdaje i odgovara" i za bugarski časopis kao dodatak "za nauku i zabavu" - Dunavskij Lebed (labud), koji se pojavio iste 1857. godine takođe u Novom Sadu. Izabran je za dopisnog člana Društva srpske slovesnosti. U Beogradu je 1860. godine bio profesor Liceja.[7] Pored uredničko-izdavačkog rada bavio se i književnošću i proučavanjem istorije. U proučavanju istorije značajna mu je knjiga Povjesnica srbskog naroda od najstarijih vremena do 1850. godine (1-4, Novi Sad, 1851 — 1852).
Bila je to slavna, obrazovana i preduzetna porodica Medaković, čiji su pripadnici činili društvenu elitu, u sredinama u kojima su delovali. Danilom brat bio je Milorad Medaković (1824—1897), sin Bogdan Medaković (1852—1923), a praunuk Dejan Medaković (1922—2008).
Reference uredi
- ^ „Danilo Medaković na sajtu SANU”. SANU. Pristupljeno 1. 8. 2020.
- ^ Jevta Popović: "Sveslavije ili Panteon", Budim 1831. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1882. godine
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1936.
- ^ Selihar, Karla, 1972- . - "Školski list" i bibliografija pedagoške i udžbeničke literature / Karla Selihar. - Napomene i bibliografske reference uz tekst. - Rezime ; Summary ; Rezюme. - Bibliografija: str. 249. - U: Pedagogija. - God. 71, br. 2 (2016), str. 245-250 COBISS.SR 225094924
- ^ "Bъlgarska dnevica", Novi Sad 1857. godine
- ^ Vuk St. Karadžić: "Praviteljstvujušći sovjet Serbski za vremena Karađorđeva...", Beč 1860. godine
