Википедија

Danijel Defo

енглески трговац, писац и новинар

Danijel Defo (engl. Daniel Defoe), rođen kao Danijel Fo (engl. Daniel Foe; London, 13. septembar 1660 — London, 24. april 1731) bio je engleski pisac, novinar i pamfletista.[1] Najpoznatiji je po svom romanu Robinzon Kruzo, objavljenom 1719. godine, za koji se tvrdi da je drugi po broju prevoda odmah iza Biblije.[2] On je smatran jednim od najranijih zagovornika engleskog romana i pomogao je popularizaciji forme u Britaniji sa drugima kao što su Afra Ben i Semjuel Ričardson.[3] Defo je napisao mnoge političke traktate, često je bio u nevolji sa vlastima i proveo je jedan period u zatvoru. Intelektualci i politički lideri obraćali su pažnju na njegove sveže ideje i ponekad ga konsultovali.

Danijel Defo
Lični podaci
Puno imeDanijel Fo
Datum rođenja(1660-09-13)13. septembar 1660.
Mesto rođenjaLondon, Kraljevina Engleska
Datum smrti24. april 1731.(1731-04-24) (70 god.)
Mesto smrtiLondon, Kraljevstvo Velika Britanija
Književni rad
Najvažnija delaRobinzon Kruso

Defo je bio plodan i svestran pisac, proizveo je više od tri stotine dela — knjiga, pamfleta i žurnala — o različitim temama, uključujući politiku, zločin, religiju, brak, psihologiju i natprirodno.[4] Takođe je bio pionir poslovnog novinarstva i ekonomskog novinarstva.[5][6]

Biografija uredi

Sin je londonskog mesara Džejmsa Foa, ali je kasnije svom prezimenu dodao de- kako bi zvučalo otmenije. Školovao se u takozvanoj Akademiji za otpadnike od Anglikanske crkve u Newington Green-u. Tamo je dobio praktično obrazovanje, učeći istoriju, geografiju, političke nauke, žive strane jezike i latinski jezik. To se odrazilo na Defoovoj umetničkoj prozi, lišenoj svih knjiških uticaja sem biblijskih.

Više godina bavio se građevinskim poslovima u Kornhilu, a potom je postao i vlasnik ciglane u blizini Tirberija u Eseksu.

Oženio se 1684. godine devojkom iz imućne porodice i imao sedmoro dece. U životu je radio mnoge poslove. Najpre se bavio trgovinom, potom politikom, sticao je veliki imetak i brzo ga gubio, živeo je burno, pisao je pamflete protiv vlade, a bio je i vladin agent, izvesno vreme i njen špijun, možda i dvostruki špijun, po mišljenju njegovih biografa, menjao je političke stavove i uglavnom je počeo da piše žurnalistiku. Učestvovao je u obračunima između Vilijama III Oranskoga čijoj se vojsci pridružio u sukobu s katoličkim kraljem Džejmsom II. U tom sukobu pobedila je Vilijamova vojska.[7]

Život satiričara uredi

Prva satira koju je napisao bila je Pravi Englez. Iako je bila uperena protiv visokog engleskog plemstva, u prvi mah bila je lepo primljena i donela mu pohvale i korist. Napisao je više od hiljadu i dvesta stihova kako bi ismejao nacionalni mit engleskog plemstva. Izvrgnuo je ruglu sve čega se dotakao, ne štedeći ni glavnog sudiju Krvavog suda, Džefrija Džefrisa nakon njegove smrti.

Ohrabren uspehom, nastavio je da piše satire.

Napisao je prvo napredni, prosvetiteljski Esej o projektima, kojim se zalagao za unapređenje engleskog društva, zahtevajući da se veća pažnja posveti pomorcima, naučnicima, izumiteljima, vaspitanju i većem pravu žena. Naredna satira bio je Kentski memorandum, kojim je zahtevao da birači imaju mogućnost kontrole nad svojim predstavnicima u Parlamentu, a potom i Najjednostavniji način obračuna sa disidentima, 1. decembra 1702. godine, koji mu je doneo niz nevolja.

Najjednostavniji način obračuna sa disidentima proglašen je buntovničkim spisom pa je samo mesec dana nakon objavljivanja, 3. januara 1703. godine, izdat nalog za Defoovo hapšenje. Nalog je potpisao lično predsednik kraljevske vlade, Erl do Notingema. Četiri dana nakon naloga, zaplenjeni su svi odštampani primerci i spaljeni. Krio se četiri meseca a onda uhapšen 20. maja i odveden u londonsku tamnicu Njugejt gde je čekao suđenje.

Osuđen je jula 1703. godine na kaznu zatvora, novčanu kaznu, tri dana stuba srama i sedam godina dobrog vladanja. Nakon stuba srama, u zatvoru je proveo još nekoliko meseci. Dok je služio kaznu napisao je satiričnu „Himnu stubu srama”.

Obzirom da je bankrotirao jer mu je posao propao dok je služio zatvorsku kaznu, porodica mu je ostala na ivici egzistencije. Kako bi zaštitio porodicu, potpisao je da više neće pisati protiv vlasti ali i da će raditi kao tajni agent ministra predsednika Harlija. Kraljica mu je oprostila novčanu kaznu a kasnije prilozima i pomogla njegovu porodicu.

Nakon izlaska iz zatvora, napisao je autobiografski ironično-satirični roman Elegija za pisca Pravoga Engleza a zatim se opredelio za prozu i romane i postao poznati pisac.

Rad za vladu uredi

Godine 1707. bavio se špijunskim poslom u korist engleske vlade u vreme kada se razmišljalo o stvaranju unije sa Škotskom. Nijedan posao mu nije polazio za rukom. Doživeo je neuspeh kao vlasnik trgovinske radnje u kojoj se prodavala plemenita roba. Utemeljio je popularni list The Review u kome je objavljivao pamflete. Taj list je uveo znatne promene u engleskoj žurnalistici. Pre toga, novine su izlazile jedanput nedeljno i donosile prevode vesti iz inostranstva i tekuće političke vesti sa izrazito stranačke tačke gledišta. The Review je izlazio triput nedeljno, sa esejom izdavača, pismom urednika i uz razne sitne natpise i obaveštenja. [8]

Izabrani radovi uredi

Romani uredi

Romane je počeo objavljivati tek sa šezdeset godina, ali je u periodu od svega pet godina, jedan za drugim, objavio znatan broj romana.

Smatra se za jednog od glavnih popularizatora romana, nove književne forme u Engleskoj u to vreme. Najpoznatiji Defoov roman je Robinzon Kruso (1719). Priča o brodolomniku koji dospeva na pusto ostrvo i u borbi za opstanak doživljava mnoge avanture. Pretpostavlja se da je roman inspirisan doživljajima škotskog mornara Aleksandera Selkirka (engl. Alexander Selkirk), koji je nakon brodoloma nekoliko godina živeo na jednom pacifičkom ostrvu.[9] Postoji još jedna knjiga o Robinzonu, ali ona nikada nije dostigla slavu prve knjige i bila je napisana iz čisto komercijalnih razloga.

Ostali važni romani koje je napisao Danijel Defo su: Mol Flanders (Moll Flanders, 1722), Zapisi iz doba kuge (A Journal of the Plague Year, 1722), Pukovnik Džek (Colonel Jack, 1722), Uspomene jednoga kavalira (Memoirs of a Cavalier, 1724), Roksana (Roxana, 1724).[8]

Danijel Defo je jedan od prvih pisaca čije je delo u 18. veku prevedeno na srpski jezik. Njegov najpoznatiji roman Robinzon Kruso pojavio se u slovenosrpskom prevodu kao Život i črezvičajna priključenija slavnoga Angleza ROBINZONA KRUSE ot Jorka sobstvenom rukom njegovom spisana. Čast pervaja. Iz Nemečkogo N. Lazarevičem prevedena. V Budime. Pečatana pismeni kraljevsk. Vseučilišća, 1799 godine. Utvrđeno je da je ovo prvo delo engleske književnosti u potpunosti prevedeno na srpski jezik.[10]

Nefikcija uredi

Pamfleti ili eseji u prozi uredi

Pamfleti ili eseji u stihovima uredi

Neki sporni radovi pripisani Defou uredi

Reference uredi

  1. ^ Duguid, Paul (2. 10. 2006). „Limits of self-organization: Peer production and "laws of quality"”. First Monday (na jeziku: engleski). 11 (10). ISSN 1396-0466. doi:10.5210/fm.v11i10.1405. Pristupljeno 17. 11. 2022. „Most reliable sources hold that the date of Defoe's birth was uncertain and may have fallen in 1659 or 1661. The day of his death is also uncertain.” 
  2. ^ Backscheider, Paula R. (januar 2008). „Daniel Defoe (1660?–1731)”. Oxford Dictionary of National Biography (online izd.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/7421.  (Subscription or UK public library membership required.)
  3. ^ "Defoe", The Oxford Companion to English Literature, ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxford University Press,1996), p. 265.
  4. ^ Backscheider (2008/2004). "Even the most conservative lists of Defoe's works include 318 titles, and most Defoe scholars would credit him with at least 50 more."
  5. ^ Margarett A. James, and Dorothy F. Tucker. "Daniel Defoe, Journalist." Business History Review 2.1 (1928): 2–6.
  6. ^ Adams, Gavin John (2012). Letters to John Law. Newton Page. str. liii—lv. ISBN 978-1-934619-08-7. Arhivirano iz originala 2. 1. 2014. g. 
  7. ^ Mutter, Reginald P.C. „Daniel Defoe”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 24. 1. 2018. 
  8. ^ a b „Defoe, Daniel”. Hrvatska enciklopedija. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 1. 1. 2018. 
  9. ^ Defo 2015, str. 266-267
  10. ^ Kovačević 1983, str. 50-57
  11. ^ a b "Defoe, Daniel". The Encyclopedia of Science Fiction. Online edition (3rd ed., 2011). Biographical entry by editors John Clute and Peter Nicholls. Retrieved 12 September 2019.
  12. ^ Baine, Rodney M. (1972). „Daniel Defoe and Captain Caneton's Memoirs of an English Officer”. Texas Studies in Literature and Language. 13 (4): 613—627. JSTOR 40755201. 
  13. ^ „The life and adventures of Mrs. Christian Davies, commonly call'd Mother Ross”. Catalog entry: in several campaigns under King William and the late Duke of Marlborough, in the quality of a foot-soldier and dragoon, gave many signal proofs of an unparallell'd courage and personal bravery. Taken from her own mouth when a pensioner of Chelsea-Hospital, and known to be true by many who were engaged in those great scenes of action. Sir John Soane's Museum Collection Online. Pristupljeno 16. 3. 2019. 

Literatura uredi

  • Defo, Danijel (2015). „Beleška o piscu”. Robinzon Kruso. Čačak: Pčelica. str. 266—267. ISBN 978-86-84657-94-9. COBISS.SR 217141516
  • Kovačević, Ivanka (1983). Engleska književnost, knjiga 2. Sarajevo: Svjetlost. COBISS.SR 514397844
  • Koš, Erih (1985). Satira i satiričari. Beograd: Prosveta. 
  • Backscheider, Paula R. Daniel Defoe: His Life (1989).
  • Backscheider, Paula R. Daniel Defoe: Ambition and Innovation (UP of Kentucky, 2015).
  • Baines, Paul. Daniel Defoe-Robinson Crusoe/Moll Flanders (Palgrave Macmillan, 2007).
  • Di Renzo, Anthony (oktobar 1998). „The Complete English Tradesman: Daniel Defoe and the Emergence of Business Writing”. Journal of Technical Writing and Communication. 28 (4): 325—334. S2CID 219975268. doi:10.2190/TE72-JBN7-GNUT-BNUW. 
  • Furbank, P. N.; Owens, W. R. (2015). A Political Biography of Daniel Defoe. Routledge. ISBN 978-1-317-31567-4. 
  • Gollapudi, Aparna (2015). „Personhood, Property Rights, and the Child in John Locke's Two Treatises of Government and Daniel Defoe's Fiction”. Eighteenth-Century Fiction. 28 (1): 25—58. S2CID 145261485. doi:10.3138/ecf.28.1.25. Šablon:Project MUSE. 
  • Gregg, Stephen H. Defoe's Writings and Manliness: Contrary Men (Routledge, 2016).
  • Guilhamet, Leon. Defoe and the Whig Novel: A Reading of the Major Fiction (U of Delaware Press, 2010).
  • Hammond, John R. ed. A Defoe companion (Macmillan, 1993).
  • Marshall, Ashley (2012). „Fabricating Defoes: From Anonymous Hack to Master of Fictions”. Eighteenth-Century Life. 36 (2): 1—35. S2CID 144469998. doi:10.1215/00982601-1548018. Šablon:Project MUSE. 
  • Novak, Maximillian E. (2001). Daniel Defoe: Master of Fictions: His Life and Ideas. ISBN 978-0-19-812686-7. 
  • O'Brien, John (1996). „The Character of Credit: Defoe's "Lady Credit," The Fortunate Mistress, and the Resources of Inconsistency in Early Eighteenth-Century Britain”. ELH. 63 (3): 603—631. S2CID 162892432. doi:10.1353/elh.1996.0030. Šablon:Project MUSE. 
  • Novak, Maximillian E. Realism, myth, and history in Defoe's fiction (U of Nebraska Press, 1983).
  • Richetti, John. The Life of Daniel Defoe: A Critical Biography (2015).
  • Rogers, Pat (1971). „Defoe in the Fleet Prison”. The Review of English Studies. 22 (88): 451—455. JSTOR 513276. doi:10.1093/res/XXII.88.451. 
  • Sutherland, J.R. Defoe (Taylor & Francis, 1950)
  • Curtis, Laura Ann, ed. The Versatile Defoe: An Anthology of Uncollected Writings by Daniel Defoe (Rowman and Littlefield, 1979).
  • Defoe, Daniel. The Best of Defoe's Review: An Anthology (Columbia University Press, 1951).
  • W. R. Owens, and Philip Nicholas Furbank, eds. The True-Born Englishman and Other Writings (Penguin Books, 1997).
  • W. R. Owens, and Philip Nicholas Furbank, eds. Political and Economic Writings of Daniel Defoe (Pickering & Chatto, 2000).
  • W. R. Owens, and Philip Nicholas Furbank, eds. Writings on Travel, Discovery, and History (Pickering & Chatto, 2001–2002).

Spoljašnje veze uredi

 
Danijel Defo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Данијел_Дефо&oldid=27548288”