Двогрба камила
Dvogrba kamila (lat. Camelus bactrianus) je vrsta kamile sa centralnoazijskih stepa i pustinja. Od druge vrste kamila, jednogrbe kamile razlikuje se u tome da ima dve grbe.[2] Naučno ime je dobila po Baktriji,[3] antičkoj državi, koja je postojala na tlu centralne Azije. Prvi put su predstavljene zapadu za vreme trgovanja na Putu svile, kada su arapski trgovački karavani doprli do Vizantije.
| Dvogrba kamila | |
|---|---|
| |
| Baktrijska kamila, Camelus bactrianus | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | C. bactrianus
|
| Binomno ime | |
| Camelus bactrianus Linnaeus, 1758
| |
| |
| Rasprostranjenost dvogrbe kamile | |
| Sinonimi[1] | |
|
List
| |
Na svetu živi oko 2 miliona baktrijskih kamila, od kojih su skoro sve domaće životinje.[4].[5] U divljini ih ima manje od hiljadu, u Mongoliji i severozapadnoj Kini.
Taksonomija uredi
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Phylogenetic relationships of the dromedary from combined analysis of all molecular data.[6] |
Baktrijska kamila deli rod Camelus sa jednogrbom kamilom (C. dromedarius) i divljom baktrijskom kamilom (C. ferus). Baktrijska kamila pripada porodici Camelidae.[7][8] Drevni grčki filozof Aristotel prvi je opisao vrstu Camelus: u svojoj Istoriji životinja iz 4. veka pre nove ere identifikovao je jednogrbu arapsku kamilu i dvogrbu baktrijsku kamilu.[9][10] Sadašnje binomijalno ime Camelus bactrianus baktrijskoj kamili dao je švedski zoolog Karl Line u svojoj publikaciji iz 1758. sa naslovom Systema Naturae.[11]
Obeležja uredi
.jpg)
Baktrijske deve se već na prvi pogled od dromedara razlikuju sa svoje dve grbe. Dosežu dužinu tela do 3 metra, visinu u ramenima do 180 cm, a prosečno su teške 450 do 500 kg. Rep od 35 do 55 cm je relativno kratak. Boja krzna im se kreće od peščano sive do tamno smeđe. a najduže dlake su im na potiljku i grlu. Zimi imaju izrazito dugo i gusto krzno koje, s porastom temperature, tako brzo odbacuju, da često izgledaju otrcano i zapušteno. Od domestikovanih životinja, divlje se između ostalog razlikuju svetlijom bojom krzna (najčešće boje peska) i tanjim dlakama u krznu, zbog čega im tela izgledaju vitkija, a grbe šiljastije.
Suprotno većini drugih parnoprstaša koji se oslanjaju na vrhove prstiju „obučene” u kopito, deve dodiruju tlo predzadnjim i zadnjim člancima prstiju. Nemaju kopita nego samo savijene nokte koji štite samo prednji rub stopala. Prsti se oslanjaju na elastične „jastučiće” od vezivnog tkiva koji čine široko, žuljevito stopalo. Po dva prsta (treći i četvrti) čine središnju os, dok su ostali prsti potpuno zakržljali. Pored toga, deve se kreću izmjenično podižući levi odnosno desni par noge istovremeno, zbog čega se u hodu izraženo ljujaju.
Ove životinje imaju dugačak vrat i izduženu, relativno malu glavu. Gornja usna im je rascepljena, a radi zaštite od oluje oči imaju dvostruki red dugih trepavica i obrva[12], a nosnice su dva proreza koje u vreme pješčane oluje mogu zatvoriti. Želudac im, kao kod svih deva a slično želucima preživara, ima više odeljaka što olakšava probavu biljne hrane, a za razliku od preživara, u želucu imaju žlezde koje luče probavne sokove.
Grbe devama, usprkos uvreženom mišljenju, ne služi za deponovanje vode, nego za masnoću. Pored toga, razvile su i neke posebnosti koje im omogućavaju preživljavanje u teškim uslovima koji vladaju u područjima gde žive: građa bubrega omogućava visoku koncentraciju urina, a u odnosu na druge sisare, i izmet im je izuzetno gust. Sledeća njihova posebnost je i ovalni oblik eritrocita. Takav oblik omogućava devama pijenje velikih količina vode odjednom bez opasnosti od razvodnjavanja organizma (trovanje vodom, hiperhidracija), a devama omogućava podnošenje velikih telesnih napora jer njihovi eritrociti imaju veći afinitet prema kiseoniku.
Telesna temperatura deva može varirati više nego kod većine drugih sisara. Razlika telesne temperature može biti oko 6 - 8 °C što bitno smanjuje znojenje. Pored toga, podnose i velike razlike spoljašnjeih temperatura, od -30° do +40 °C.
Rasprostranjenost i životna okolina uredi
Prvobitno područje nastanjivanja dvogrbih deva pružalo se velikim područjima srednje Azije, od Kazahstana sve do Mongolije i do severne Kine, a prema severu, dvogrbu devu može se sresti sve do Omska, na Bajkalskom jezeru, što je oko 55 stupnjeva severne geografske širine.
Dvogrbe deve prilagođene su izrazito suvim staništima. Zimi se zadržavaju duž reka, a leti odlaze u područja sušnih stepa i polupustinja.
Podvrste uredi
Neki naučnici veruju da postoje dokazi da je baktrijsku devu moguće podeliti na različite podvrste. Istraživana je naročito populacija baktrijskih deva koja živi u Gašun Gobi, delu pustinje Gobi. Od domestikovanih, ova populacija razlikuje se i stvaranjem gena i ponašanjem. Verovatno postoje najmanje tri segmenta u stvaranju gena koji se razlikuju od domestikovanih i najmanje 3% razlike u osnovi genetskog koda. Sa tako malim brojem divljih dvogrbih deva teško je utvrditi kakva bi prirodna genetska raznolikost unutar populacija mogla biti.
Na temelju razlika u građi tela i boljeg korištenja slankaste vode neki istraživači smatraju divlje dvogrbe deve zasebnom vrstom, ili najmanje podvrstom i nazivaju je Camelus bactrianus ferus. Reč je o jednoj već dugo vremena odvojenoj populaciji koja je danas snažno ugrožena. Genetička istraživanja profesora Han Đianlina (Gansu poljoprivredni univerzitet, Kina) i profesora Oliviera Hanota (Internacionalni stočni istraživački institut u Najrobiju, Kenija) pokazala su, da se geni ovih životinja od domestikovanih razlikuju za 3%. Radi poređenja, geni čoveka razlikuju se od gena čimpanza za 5%.
Način života uredi
Socijalno ponašanje i vreme aktivnosti uredi
Dvogrbe deve su dnevno aktivne životinje i žive u haremskim grupama od najčešće 15 jedinki. Čine ih jedan mužjak, više ženki i njihovih mladunaca. Neke jedinke žive i solitarno. Prosečna gutina populacije je 5 jedinki na 100 km2.
Hrana uredi
Kao sve deve, i dvogrbe deve su biljojedi i jedu sve vrste biljne hrane, i bodljikave i slane. Hrana, samo neznatno sažvakana, dolazi u prednji deo želuca kako bi bila probavljena tek nakon ponovnog žvakanja (vidi preživari). Ovim procesom nalikuju na preživače (ruminancija), ali zoološki gledano, ne uvrštava ih se u tu grupu. Probavni sistem deva razvio se nezavisno od onog kod preživara, što je vidljivo, između ostalog, i po tome, da u prednjem odeljku želuca imaju žlezde.
Dvogrbe deve mogu izdržati bez vode više dana, a prema potrebi, mogu u nekoliko minuta popiti i više od 100 litara. Navedena prilagođavanja im pomažu da krajnje štedljivo postupaju s vodom, a pored toga mogu piti i Braktična odnosno čak i slanu vodu.
Izdržljivost uredi
Može trčati brzinom do 40 km/h. Zbog druge grbe izdržljivije su i udobnije od jednogrbe kamile a podnose i niže temperature, značajne za gorske lance Pamira i Hindukuša, i zato su bile najznačajnije transportno sredstvo na Putu svile.
Žive 40-50 godina.
Razmnožavanje uredi
Nakon 12 do 14 meseci gestacije ženka donosi na svet najčešće jedno mladunče, retko dva. To se događa najčešće tokom marta i aprila. Mladunci dvogrbih deva su potrkušci i već nakon par sati mogu trčati. Oni sisaju godinu i po, a nakon tri godine su polno zreli. Očekivani životni vek procenjuje se na oko 40 godina.
Ljudi i baktrijske deve uredi
Smatra se, da je baktrijska deva bila domestikovana (nezavisno od dromedara) negde u vreme pre 2500. pne[13] verovatno u severnom Iranu, severoistočnom Avganistanu[13] odnosno jugozapadnom delu Turkestana.[14] Za dromedara se vjeruje da je domestikovan između četvrtog i drugog milenijuma pne[15] u Arabiji.
Izvorno dvogrbe deve bile su domestikovane verovatno pre svega kao tegleće životinje. Izveštaji o njihovoj izdržljivosti navode, da mogu nositi od 170 do 270 kg dnevno na udaljenost od 47 km. Koriste se i različiti njihovi proizvodi: pije se mleko, jede meso, masnoća iz „grbe” se koristi za kuvanje, a krzno za izradu odevnih predmeta ili kao pokrivač.
Baktrijska deva kroz istoriju je vrlo često bila predmet zanimanja umetnika. Na primer, stranci sa zapada, koji su dolazili od Tarimske zavale ili iz drugih predela bili su prikazani na brojnim keramičkim figurama u razdoblju dinastije Tang (618 - 907).
Izvori uredi
- ^ Grubb, P. (2005). "Order Artiodactyla". In "Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference" (3rd ed.). p. 645–6.
- ^ The mnemonic that allows one to remember the correct English word for each is: "Bactrian" begins with "B", and "Dromedary" begins with "D"—and "B" on its side has two humps, whilst "D" on its side has only one hump.
- ^ „Camels – Old World Camels”. Science Encyclopedia. Net Industries. Pristupljeno 29. 11. 2012.
- ^ „Bactrian Camel”. EdgeofExistence.org. EDGE. 2010.
- ^ Potts, Daniel (jun 2005). „Bactrian Camels and Bactrian-Dromedary Hybrids”. The Silk Road Foundation Newsletter. The Silk Road Foundation. Pristupljeno 13. 1. 2013.
- ^ Cui, P.; Ji, R.; Ding, F.; Qi, D.; Gao, H.; Meng, H.; Yu, J.; Hu, S.; Zhang, H. (2007). „A complete mitochondrial genome sequence of the wild two-humped camel (Camelus bactrianus ferus): an evolutionary history of Camelidae”. BMC Genomics. 8 (1): 241. PMC 1939714
. PMID 17640355. doi:10.1186/1471-2164-8-241. 
- ^ Grubb, P. (2005). „Order Artiodactyla”. Ur.: Wilson, D.E.; Reeder, D.M. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd izd.). Johns Hopkins University Press. str. 645–6. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
- ^ Groves, C.; Grubb, P. (2011). Ungulate Taxonomy. Johns Hopkins University Press. str. 32. ISBN 978-1-4214-0093-8.
- ^ de Buffon, C. (1791). Natural History, General and Particular. 6. London, UK: Alexander Strahan. str. 121.
- ^ Smith, W.; Anthon, C. (1870). A Dictionary of Greek and Roman Antiquities (3rd izd.). New York, USA: Harper and Brothers Publishers. str. 204.
- ^ Linnaeus, C. (1758). Systema Naturæ Per Regna Tria Naturae. v.1 (10th izd.). Stockholm, Sweden: Laurentius Salvius. str. 65.
- ^ Životinje, Velika ilustrirana enciklopedija, Izdavač Mozaik knjiga Zagreb, ISBN 953-196-088-7
- ^ a b "camel." Encyclopædia Britannica 2007. Encyclopædia Britannica Online. 11 Feb. 2007 <[1]>.
- ^ Informacije i mitovi o devama
- ^ Al-Swailem et al. 2007. Classification of Saudi Arabian camel (Camelus dromedarius) subtypes based on RAPD technique.Journal of Food, Agriculture & Environment Vol.5 (1) : 143-148. Online pdf Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. март 2009)
Литература uredi
- Grubb, P. (2005). "Order Artiodactyla". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. p. 645–6. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
- Xia Xuncheng + Hu Wenkang (Hrsg.): The Mysterious Lop Lake. The Lop Lake Comprehensive Scientific Expedition Team, the Xinjiang Branch of the Chinese Academy of Sciences. Science Press, Beijing (Peking) 1985.
- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999. ISBN 0801857899
- Bernhard Grzimek: Grzimeks Tierleben. Enzyklopädie des Tierreichs. Bechtermünz 2001. ISBN 3828916031
- John Hare: Auf den Spuren der letzten wilden Kamele. Eine Expedition ins verbotene China. Predgovor Jane Goodall. Frederking & Thaler, München 2002. ISBN 3-89405-191-4
- Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder: Mammal Species of the World. 3. izdanje. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2005, ISBN 0-8018-8221-4.
Spoljašnje veze uredi
- Camelus bactrianus, University of Michigan Animal Diversity project
- Handwerk, Brian (3. 12. 2002). „Wild Bactrian Camels Critically Endangered, Group Says”. National Geographic.
- Wild Camel Protection Foundation
- Images of Bactrian Camels at the Highland Wildlife Park, Scotland by Aaron Sneddon
- „'New' camel lives on salty water”. BBC. 6. 2. 2001.; discovery of camels in the Gashun Gobi region