Deveti Maj
Deveti Maj (do početka 1990-ih godina Novo Selo) je naseljeno mesto u gradskoj opštini Palilula na području grada Niša, u Nišavskom okrugu. Nalazi se na aluvijalnoj terasi Južne Morave i Nišave, udaljeno oko 6 km zapadno od centra Niša. Prema popisu iz 2002. bilo je 4.305 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 3.689 stanovnika). Prema popisu iz 2011. u Devetom Maju ima 4.795 stanovnika.
Deveti Maj | |
|---|---|
 Ulaz u naselje | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Nišavski |
| Grad | Niš |
| Gradska opština | Palilula (Niš) |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  4.795 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 19′ 06″ S; 21° 48′ 53″ I / 43.3182254° S; 21.8146835° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
.svg)  Deveti Maj Deveti Maj na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 18250 |
| Pozivni broj | 018 |
| Registarska oznaka | NI |
Istorija
urediPreistorijski nalazi (neolit) na lokalitetu zvanom Bubanj ukazuju na veoma staru naseljenost. U turskim izvorima starijeg perioda ne nailazi se na pomen Novog Sela, zbog čega se može pretpostaviti da je mlađeg postanka, na šta upućuje i njegov naziv. U turskom popisu iz 1498. godine, međutim, pominje se selo Donji Bubanj sa 41 domom i 5 vodenica, koje je zatim tajanstveno iščezlo (verovatno krajem 17. ili u prvoj polovini 18. veka). Prema turskom popisu nahije Niš iz 1516. godine, mesto je bilo jedno od 111 sela nahije i nosilo je naziv Donji Bubanj, a imalo je 40 kuća, 4 udovička domaćinstva, 6 samačka domaćinstva.[1] Istraživanja na lokalitetima Bubanj i KP Dom (grobovi, građevinski materijal) pokazala su da je ovde verovatno bila pozicija Donjeg Bubnja. Današnje naselje Deveti Maj (Novo Selo) je posebno, mlađe selo, izvan kontinuiteta sa Donjim Bubnjem i možda je postalo od izdvojenog, prekorečnog zaselka Popovca, a možda i nekim posebnim došljačkim zaseljavanjem. Oslobođenje 1878. godine ga je zateklo kao seoce u krčevinama na levoj obali Nišave sa 11 domova i 85 stanovnika, kojim gospodari Mustafa beg iz Niša.
Zahvaljujući dobroj zemlji i još više blizini prokupačkog puta i Niša, Novo Selo je već u međuratnom periodu počelo da privlači doseljenike. Naseljavanje je orijentisano kako prema seoskom naselju, tako i uz drum. Prvi se uz prokupački put, sa njegove severne strane, naselio 1921. godine Cvetan Stefanović, kovač, poreklom iz Aleksandrova. Njegovu prizemnu kuću i radnju otkupio je 1927. godine Jovan Jović, seoski stolar, poreklom iz Vranjske Banje. Dve godine kasnije (1929) na raskrsnici, na mestu današnje samoposluge počela je sa radom ciglana-crepana Milana Jovića i ortaka. Rušenjem njenog poslednjeg ostatka (dimnjaka) i primitivne mehane do nje 1946/47. godine nastala je „širina“, na kojoj će se potkraj osme decenije 20. veka smestiti samousluga, skver i pijaca. Godine 1930. selo je imalo 41 domaćinstvo i 344 stanovnika. Od 1930. do 1934. godine uz drum su se zaselila i dva mlina (oba su prestala s radom posle 1945. godine). Zahvaljujući njima prostor oko druma dobio je 1935/36. godine električnu struju, dok je seosko naselje ovu dobilo 1942/43. godine. Uspešan start prvih doseljenika i dobra poslovna pozicija na drumu i uz raskrsnicu privukla je i druge pridošlice zanatlije, pa su se do 1940. godine zaselili: 1 kovač (A. Mitrović iz Bubnja), 1 kolar (B. Stošić) i 1 potkivač (D. Stošić), čiju je potkivačnicu Sv. Kostić iz Lalinca 1937. godine prepravio u kafanu.
Posle 1945. godine duž trase puta za Prokuplje i u seoskom naselju počelo je zaseljavanje i drugih zanatlija (zidara, farbara, strugara, mehandžija, pekara, trgovaca, staklara), kao i domaćinstva stražara u KP Domu i radnika pridošlica. U jednom od predratnih mlinova (Nikodija Ignjatovića) uselio se manji fabrički pogon za preradu koža i krzna (posle integracije sa fabrikom „Đuka Dinić“ 1980. godine prestao je sa radom). Počev od 1946/50. godine počela su se, pored drugih, doseljavati i domaćinstva sa Kosova kojih je 1983. godine bilo oko 80. Iza 1960. godine prema podvožnjaku i u starom selu počeli su se naseljavati penzionisani stražari KP Doma. Pored ovih, veliki broj doseljenika je došao iz Toplice, Dobriča, Crne Trave i leskovačkog kraja. Mnogi od njih su radili u inostranstvu, a zarađeni novac su plasirali u izgradnju velikih kuća.
Sledeći gornji proces i kao njegova posledica, došlo je potkraj osme decenije 20. veka do fizičkog spajanja Donjeg Međurova, Čokota i Novog Sela. Tako je krajem osme decenije nastala ovde prigradska konurbacija u kojoj je 1981. godine pulsiralo 1507 domaćinstava i 5805 stanovnika. U ovom procesu izmenila se i ekonomsko-socijalna struktura domaćinstava Novog Sela: godine 1971. bilo je 31 poljoprivredno, 38 mešovitih i 305 nepoljoprivrednih domaćinstava. Nije se, međutim, izmenio spontani (stihijni) i ruralni izgled naselja. Godine 1979. urađen je detaljan urbanistički plan naselja. Zanimljivo je da je nakon ovog čina naseljavanje zastalo, a novi došljaci se radije orijentišu na sela i terene izvan domašaja urbanističkog plana.
Saobraćaj
urediDo Devetog Maja se može doći gradskim linijama
- 10 Ćele Kula - Jura - Naselje 9. Maj (prevoznik - "Niš Ekspres") i
- 36 Trg Kralja Aleksandra - Naselje 9. Maj - Mramor (prevoznik - "Niš Ekspres"), kao i prigradskim linijama
- 25 PAS Niš - Donje Međurovo - Čokot - Naselje 9.Maj (prevoznik - "Niš Ekspres"),
- 26 PAS Niš - Naselje 9. Maj (do ambulante u naselju 9. Maj) - Lalinac (prevoznik - "Niš Ekspres"),
- 33 PAS Niš - Naselje 9. Maj - Mramor - Krušce - Lalinske Pojate - Sečanica (prevoznik - "Niš Ekspres"),
- 36L PAS Niš - Naselje 9. Maj - Mramor - Mramorsko Brdo - Mramorski Potok (prevoznik - "Niš Ekspres"),
- 39 PAS Niš - Naselje 9. Maj - Mramor - Supovac - Sečanica (prevoznik - "Niš Ekspres", od 01.02.2020 "Lasta" , Beograd)
Demografija
urediU naselju Deveti Maj živi 3878 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,6 godina (38,9 kod muškaraca i 40,3 kod žena). U naselju ima 1423 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,36.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 16 | 14 | ||
| 80+ | 10 | 24 | ||
| 75—79 | 31 | 48 | ||
| 70—74 | 55 | 74 | ||
| 65—69 | 82 | 101 | ||
| 60—64 | 122 | 109 | ||
| 55—59 | 123 | 116 | ||
| 50—54 | 169 | 171 | ||
| 45—49 | 158 | 157 | ||
| 40—44 | 156 | 135 | ||
| 35—39 | 170 | 164 | ||
| 30—34 | 164 | 163 | ||
| 25—29 | 158 | 189 | ||
| 20—24 | 141 | 156 | ||
| 15—19 | 157 | 125 | ||
| 10—14 | 163 | 159 | ||
| 5—9 | 138 | 152 | ||
| 0—4 | 121 | 114 | ||
| Prosek : | 35,8 | 36,7 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.712 | 454 | 1.176 | 51 | 23 | 8 |
| Ženski | 1.746 | 313 | 1.188 | 195 | 45 | 5 |
| UKUPNO | 3.458 | 767 | 2.364 | 246 | 68 | 13 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 772 | 17 | 0 | 2 | 229 |
| Ženski | 510 | 16 | 0 | 0 | 144 |
| UKUPNO | 1.282 | 33 | 0 | 2 | 373 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 14 | 71 | 96 | 18 | 133 |
| Ženski | 1 | 8 | 118 | 18 | 22 |
| UKUPNO | 15 | 79 | 214 | 36 | 155 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 1 | 11 | 89 | 25 | 18 |
| Ženski | 5 | 8 | 19 | 42 | 73 |
| UKUPNO | 6 | 19 | 108 | 67 | 91 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 14 | 0 | 0 | 34 | |
| Ženski | 15 | 0 | 0 | 21 | |
| UKUPNO | 29 | 0 | 0 | 55 | |
Reference
uredi- ^ „Istorijski arhiv Niš: „DETALjNI POPIS NAHIJE NIŠ IZ 1516. GODINE“”. Arhivirano iz originala 15. 03. 2012. g. Pristupljeno 15. 07. 2010.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura
uredi- Enciklopedija Niša: Priroda, prostor, stanovništvo; izdanje Gradina - Niš, 1995.g. pp. 155-156.
