Dušan Nikoliš
Dušan Nikoliš (Sjeničak, kod Vrginmosta, 1891 — Beograd, 7. januar 1942) bio je novinar i prevodilac, učesnik Prvog svetskog rata i Narodnooslobodilačkog rata.
| dušan nikoliš | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1891. |
| Mesto rođenja | Sjeničak, kod Vrginmosta, Austrougarska |
| Datum smrti | 7. januar 1942. (50/51 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija |
| Profesija | novinar |
| Porodica | |
| Supružnik | Paula Jurak Nikoliš |
| Delovanje | |
| Učešće u ratovima | Prvi svetski rat Narodnooslobodilačka borba |
| Služba | Austrougarska vojska Srpska vojska 1914 — 1918. |
Biografija uredi
Rođen je 1891. u selu Sjeničak, kod Vrginmosta. Bio je najstarije od sedmoro dece sveštenika Mihajla Nikoliša i njegove supruge Katarine.[1]
Gimnaziju je završio u Karlovcu, a potom je studirao medicinu na Praškom univerzitetu. Na početku Prvog svetskog rata, 1914. mobilisan je u 26. karlovačku regimentu Austrougarske vojske i poslat na front prema Kraljevini Srbiji. Potom je prebačen u Galiciju i na ruski front, gde je uspeo da prebegne na rusku stranu. Godine 1915. je Dunavom stigao u Srbiju i sa srpskom vojskom se povlačio preko Albanije na Krf. Na Solunskom frontu, tokom 1917. i 1918, radio je u vojnoj bakteriološkoj laboratoriji poljskog naučnika-bakteriologa Ludvika Hiršfelda.[1]
U međuratnom periodu, radio je u Beogradu u Centralnom presbirou kao novinar i prevodilac sa češkog jezika. Preko svog brata, lekara Gojka Nikoliša, koji je bio član ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), povezao se sa komunistima i bio njihov simpatizer. Imao je i simpatije prema Sovjetskom Savezu. Za vreme građanskog rata u Španiji, tokom 1936-1939. pomagao je u slanju pomoći jugoslovenskim dobrovoljcima, koji su se borili u redovima Internacionalnih brigada. Godine 1940. išao je u Francusku, gde je pokušao da iz logora Girs, na jugu Francuske, izvuče jugoslovenske dobrovoljce, među kojima i svog brata Gojka.[1]
Krajem jula 1941, uhapsila ga je Specijalna policija, jer je otkrila da je bio povezan sa sovjetskim obaveštajcem Mustafom Golubićem. U zatvoru Specijalne policije, na Obilićevom vencu, teško je mučen, usled čega je 7. januara 1942. preminuo. Izdahnuo je na rukama slikara Stevana Bodnarova, sa kojim je bio zatvoren u istoj ćeliji.[1]
Spomen-ploča sa njegovim imenom nalazi se u Aleju streljanih rodoljuba 1941—1944. na Novom groblju u Beogradu.
Paula Jurak uredi
Paula Jurak Nikoliš (Beč, 26. jun 1906 — Beograd, 11. septembar 1944) bila je Dušanova supruga i takođe je stradala u toku Narodnooslobodilačkog rata. U predratnim godinama, zajedno sa suprugom, radila je na skupljanju pomoći za jugoslovenske dobrovoljce, koji su se nakon građanskog rata u Španiji, nalazili po logorima u Francuskoj. Za vreme okupacije, posle hapšenja supruga, napustila je okupirani Beograd i određeno vreme boravila na Kosovu. Prilikom povratka u Beograd, uhapšena je od strane agenata Specijalne policije, koji su je tokom isleđivanja strahovito maltretirali i tukli. U logor Banjica prebačena je 17. juna 1942. godine. Tokom boravka u logoru, zajedno sa drugim zatvorenim ženama, od raznih odevnih predmeta radila je razne ručne radove. Bila je prava umetnica u tom poslu, davala je drugima ideje za rad i pokazivala im kako da rade. U očekivanju streljana, do duboko u noć je pravila lutke i dečje igračke. Streljana je 11. septembra 1944. na Jevrejskom groblju u Beogradu, u poslednjoj grupi žena iz logora Banjica. Prilikom odlaska na streljanje, grupa logorašica, u kojoj su se pored nje nalazile Radmila Šnajder, Jovanka Bukumirović, Olga Vučković, Zora Ilić Obradović, Anka Tešić i dr, u hodniku logora je prema ranijem dogovoru napala stražare i zamenika komandanta Petera Krigera. U komešanju, jedan sražar je uspeo da oslobodi ruku i opali iz revolvera, nakon čega su došli drugi stražari i savladali zatvorenice, od kojih su mnoge ubijene na licu mesta.[2]
Reference uredi
- ^ a b v g Ćirković 2009, str. 374.
- ^ Žene Srbije 1975, str. 173.
Literatura uredi
- Žene Srbije u Narodnooslobodilačkoj borbi (PDF). Beograd: Prosveta/Nolit. 1975. COBISS.SR 162155015
- Ćirković, Simo (2009). Ko je ko u Nedićevoj Srbiji 1941—1944. Beograd: „Prosveta”. ISBN.
Spoljašnje veze uredi
- „Umiranje pod batinama”. novosti.rs. 22. 10. 2005.
