Википедија

Ekvador

држава у Јужној Америци

Ekvador (šp. Ecuador), zvanično Republika Ekvador (šp. República del Ecuador) država je u Južnoj Americi.[2] Prema severu se graniči sa Kolumbijom, prema istoku i jugu sa Peruom, dok prema zapadu izlazi na Pacifički okean. Pored Čilea, jedina je država Južne Amerike koja se ne graniči sa Brazilom. Ekvadoru pripadaju i ostrva Galapagos udaljena oko hiljadu kilometara prema zapadu. Prostire se na 283.520 km². Glavni grad je Kito, dok je najveći grad Gvajakil. Glavni i službeni jezik je španski kojim govori oko 94% stanovništva. Pored španskog u službenoj upotrebi su i Kičva, Šuar, i još jedanaest drugih jezika.

Republika Ekvador
República Ecuador  (španski)
Krilatica: Бог, домовина и слобода
(šp. Dios, patria y libertad)
(lat. Pro Deo, Patria et Libertate)
Položaj Ekvadora
Glavni gradKito
Službeni jezikšpanski
Vladavina
 — PredsednikGiljermo Laso
 — PotpredsednikAlfredo Vega
Istorija
NezavisnostOd Velike Kolumbije
13. maja, 1830
Geografija
Površina‍
 — ukupno256.370 km2 (71)
 — voda (%)8,8
Stanovništvo‍
 — 2014.[1]15.749.900 (67)
 — gustina61,43 st./km2
Ekonomija
ValutaAmerički dolar
 — stoti deo valute‍100 центи‍
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC -5
Internet domen‍.ec‍
Pozivni broj+593

Ekvador je trenutno na 71. mestu po ekonomskoj konkurentnosti.[3] Za Ekvador je karakteristično da se u njemu nalazi veliki broj endemskih biljnih i životinjskih vrsta, što ga svrstava među sedamnaest zemalja sa najraznovrsnijom florom i faunom na svetu.[4] Ustavom Ekvadora, usvojenim 2008, po prvi put su zakonom definisana prava prirode, tj. prava ekosistema.[5] Ekvador je predsednička republika koja je nezavisnost od Španije stekla 1809. a od Velike Kolumbije 1830. godine.

Geografija uredi

Glavni članak: Geografija Ekvadora

Položaj uredi

Ekvador se nalazi u zapadnoj Južnoj Americi, između Perua i Kolumbije. Ukupna površina Ekvadora je 283.560 km². Od te površine, 276.840 km² je kopno, a 6.720 km² voda. Čuvena Ostrva Galapagos su takođe deo Ekvadora.

Ekvador ima na Tihom okeanu obalu dugu 2.237 km. Sa Kolumbijom deli 590 km granice, a s Peruom 1.420 km. Planina Čimborazo je najveća planina u Ekvadoru, sa visinom od 6.267 m, deo Anda. Kotopaksi, najviši aktivni vulkan na svetu, nalazi se takođe u Ekvadoru.

Geologija i reljef uredi

Ekvador se deli na četiri različita područja. Galapagos ostrva, Kosta, Sijera, i Orijente. Kosta se nalazi u zapadnom Ekvadoru, Sijera obuhvata središnji Ekvador, poznat po planinama, dok je Orijente istočni deo zemlje gde se nalazi amazonska prašuma.

Vode uredi

Flora i fauna uredi

Klima uredi

Istorija uredi

Glavni članak: Istorija Ekvadora

U području današnjeg Ekvadora su od davnih vremena živele razne stare američke kulture. Međutim, ove su osvojili Inke u petnaestom veku i tako je do dolaska Evropljana Ekvador bio deo Inka Carstva. Španija je osvojila to područje 1534. godine, i tako se moderni Ekvador prvo pojavio u istoriji kao španska kolonija.

Godine 1822. Ekvador dobija nezavisnost od Španije, i postaje deo Velike Kolumbije. Ipak, ta super-država se uskoro raspada u tri različite države 1830. godine, a jedna od njih je Ekvador.

Devetnaesti vek u istoriji Ekvadora poznat je po državnoj slabosti i nestabilnosti. Krajem devetnaestoga veka Ekvadorom vladaju strogo katolički predsednici, sve do liberalne pobune Eloj Alfaroa 1895. godine.

Između 1904. i 1942, Ekvador gubi dosta teritorije u raznim ratovima sa svojim susedima. Najveći i najvažniji je bio rat sa Peruom 1941. godine, koji se nije rešio do 1999. godine. 2000. godine izbila je kriza vlade u Ekvadoru, i tadašnji potpredsednik Gustavo Noboa postao je novi predsednik nakon pobune ekvadorskih Indijanaca.

Administrativna podela uredi

Politički sistem uredi

Vlast u Ekvadoru je podeljena na pet grana: izvršnu, zakonodavnu, sudsku, izbornu, i društveni i javni nadzor.

Ekvadorom upravlja demokratski izabran predsednik, koji se bira na mandat od četiri godine. Aktuelni predsednik Ekvadora, Rafael Korea, stoluje u predsedničkoj palati u Kitu. Ustav koji je na snazi donela je Ustavotvorna skupština Ekvadora izabrana 2007. a sam ustav je potvrđen na referendumu 2008. godine. Od 1936. glasanje na izborima je obavezno za sve pismene osobe između 18 i 65 godina starosti, dok ostali građani mogu ali nisu u obavezi da glasaju.[6]

U izvršnu vlast spada i 25 ministara. Guverneri provincija i članovi veća (gradonačelnici i gradski većnici) direktno su izabrani. Narodna skupština Ekvadora sastaje se tokom godine osim za vreme godišnjih odmora tokom jula i decembra. Ona ima trinaest stalnih odbora. Članove Narodnog suda pravde bira Narodni savet sudstva na mandat od devet godina.

Izvršna vlast uredi

 
Palata Karondelet, sedište Vlade Ekvadora

Vladu sastavlja predsednik Ekvadora, trenutno je to Rafael Korea. U vođenju vlade njemu pomaže potpredsednik, trenutno je to Horhe Glas. Predsednik i potpredsednik mogu da budu birani na te funkcije dva puta. Izvršna vlast određuje spoljnu politiku, postavlja Kancelara Republike, ambasadore i konzule, upravlja oružanim snagama Ekvadora, Narodnom policijom Ekvadora, i ostalim organima koje postavlja. Supruga predsednika ima zvanje prve dame Ekvadora.

Zakonodavna vlast uredi

Zakonodavnu vlast ima jednodomna Narodna skupština Ekvadora, čije je sedište u Kitu, i čini je 137 poslanika, izabranih na četvorogodišnji mandat. Petnaest članova se bira po proporcionalnom sistemu, po dva poslanika delegira svaka provincija, dok se ostatak poslanika određuje izbornim zakonom na osnovu poslednjeg popisa.

Sudska vlast uredi

Sudsku vlast čini Savet sudstva kao glavno telo, i Narodni sud pravde, provincijski sudovi, i zaštitnici naroda. Zakonsku zastupljenost određuje Savet sudstva.

Narodni sud pravde ima 21 sudiju koji se biraju na period od devet godina. Svake tri godine bira se trećina sudija, što je određeno Organskim kodom pravosudnog sistema (šp. Código Orgánico de la Función Judicial). Njih bira Savet sudstva na osnovu predlog opozicije.

Državni tužilac i javni pravobranilac su nezavisna tela pravosudnog sistema.

Privreda uredi

Glavni članak: Privreda Ekvadora

Nafta, koje ima dosta u Ekvadoru, je bila centar Ekvadorske ekonomije u 20. veku. Proizvodi kao banane, i šećer su isto važni. 2000. godine, Valuta Ekvadora postaje Američki dolar sa nadom da bi se smanjila tadašnja ekonomska kriza. Od tada Ekvadorska ekonomija napreduje, ali sporo. Problemi sa ekonomijom su imali veliki uticaj na Ekvadorsku politiku u prethodnih pet godina.

Stanovništvo uredi

Na osnovu popisa stanovništva sprovedenog 2010. godine Ekvador je imao 15.001.072 stanovnika.[7] Mestici su najbrojnija etnička grupa koja čini 71,9% stanovništva. Indijanci čine 7% stanovništva. Etnička grupa Montubio čini 7,4% stanovništva. Ekvadorci afričkog porekla, u koje se ubrajaju mulati i zambosi, čine 7% stanovništva i uglavnom žive u provinciji Esmeraldas, i u nešto manjem broju u obalskom području. Belci čine 6,1% stanovništva i žive uglavnom u urbanim područjima.

 
Bazilika del Voto Nasional u starom središtu Kita

Religija uredi

Na osnovu podataka ekvadorskog Nacionalnog instituta za statistiku i popis 91,95% stanovništva Ekvadora su vernici, ateisti čine 7,94% a 0,11% stanovništva su agnostici. Među vernicima rimokatolici čine 80,44%, protestanti 11,3%, Jehovini svedoci 1,29% stanovništva, dok 6,97% čine pripadnici ostalih religija i denominacija (uglavnom Jevreji, budisti, i mormoni).[8][9] U Ekvadoru postoje i male zajednice pravoslavaca, muslimana, budista i bahajaca. Mormona čine 1,4% stanovništva, ili 211.165 u 2012. godini.[10] Iste godine u Ekvadoru je bilo i 77.323 Jehovina svedoka.[11] Jevrejska zajednica ima dvesta sledbenika a sedište joj je u Kitu.

Narodi uredi

Ustav Ekvadora priznaje višenacionalnost onima koji smatraju da imaju poreklo vezano za neki od domorodačkih naroda. Tako, pored kreola, mestika i afroekvadoraca, postoje i pripadnici domorodačkih naroda rasutih na pacifičkoj obali, u selima kečuanskih Anda, i u amazonskoj prašumi.

Gustina stanovništva uredi

Većina Ekvadoraca živi u centralnim pokrajinama, na Andima, ili duž pacifičke obale. Tropske šume na istoku države su retko nastanjene jer u njima živi samo oko 3% stanovništva Ekvadora.

Prema popisu stanovništva iz 2010.[12]

Kultura uredi

Kao mnoge druge južnoameričke zemlje, kultura Ekvadora je kombinacija španske kulture, i indijanske kulture. Na kulturu Ekvadora uticala je i kultura afričkih robova. 68% od Ekvadoraca su katolici. Najpoznatiji deo ekvadorske kulture je Ekvadorska muzika, ali Ekvador je imao nekoliko čuvenih južno Američkih pisaca i umetnika.

Reference uredi

  1. ^ Nacionalna agencija za statistiku [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. januar 2013)
  2. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 09. 04. 2014. 
  3. ^ „Ecuador Takes the Lead for Progress in Global Competitiveness Report[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 24. 03. 2017. g. Pristupljeno 02. 10. 2013.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  4. ^ South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity. conservation.org (2003-09-16).
  5. ^ Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language. The Community Environmental Legal Defense Fund. Pristupljeno 2. oktobra 2013.
  6. ^ „Compulsory Voting”. Arhivirano iz originala 12. 6. 2009. g. Pristupljeno 18. 8. 2012. 
  7. ^ Broj stanovnika Ekvadora na sajtu Svetske banke
  8. ^ „El 80% de ecuatorianos es católico”. Arhivirano iz originala 11. 8. 2013. g. Pristupljeno 13. 10. 2013. 
  9. ^ El 80% de los ecuatorianos afirma ser católico, según el INEC
  10. ^ LDS Newsroom, Facts and Statistics, Ecuador
  11. ^ 2013 Godišnjak Jehovinih svedoka za 2013. godinu
  12. ^ „Resultados Nacionales Censo de Población y Vivienda”. Inec.gob.ec. Arhivirano iz originala 30. 9. 2014. g. Pristupljeno 24. 2. 2012. 

Literatura uredi

  • Ades, H. and Graham, M. (2010) The Rough Guide to Ecuador, Rough Guides
  • Becker, M. (2008) Indians and Leftists in the Making of Ecuador's Modern Indigenous Movements, Duke University Press Books
  • Becker, M. and Clark, A. K. (2007) Highland Indians and the State in Modern Ecuador, University of Pittsburgh Press
  • Blakenship, J. (2005) Cañar: A Year in the Highlands of Ecuador, University of Texas Press
  • Brown, J. and Smith, J. (2009) Moon Guidebook: Ecuador and the Galápagos Islands, Avalon Travel Publishing
  • Crowder, N. (2009) Culture Shock! Ecuador: A Survival Guide to Customs and Etiquette, Marshall Cavendish Corporation
  • Gerlach, A. (2003) Indians, Oil, and Politics: A Recent History of Ecuador, SR Books
  • Handelsman, M. H. (2008) Culture and Customs of Ecuador, Greenwood
  • Hurtado, O. (2010) Portrait of a Nation: Culture and Progress in Ecuador, Madison Books
  • O'Connor, E. (2007) Gender, Indian, Nation: The Contradictions of Making Ecuador, 1830–1925, University of Arizona Press
  • Pineo, R. (2007) Ecuador and the United States: Useful Strangers, University of Georgia Press
  • Roos, W. and Van Renterghem, O. (2000) Ecuador in Focus: A Guide to the People, Politics, and Culture, Latin America Bureau
  • Sawyer, S. (2004) Crude Chronicles: Indigenous Politics, Multinational Oil, and Neoliberalism in Ecuador, Duke University Press Books
  • Striffler, S. (2001) In the Shadows of State and Capital: The United Fruit Company, Popular Struggle, and Agrarian Restructuring in Ecuador – 1900–1995, Duke University Press Books
  • Torre, C. de la and Striffler, S. (2008) The Ecuador Reader: History, Culture, Politics, Duke University Press Books
  • Various (2010) Insight Guidebook: Ecuador & Galápagos, Insight Guides
  • Various (2009) Lonely Planet Guide: Ecuador & the Galápagos Islands, Lonely Planet
  • Whitten, N. E. (2011) Histories of the Present: People and Power in Ecuador, University of Illinois Press
  • Whitten, N. E. (2003) Millennial Ecuador: Critical Essays on Cultural Transformations and Social Dynamics, University Of Iowa Press

Spoljašnje veze uredi

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Еквадор&oldid=27588587”