Eritreja
Eritreja ili zvanično Država Eritreja je država u istočnom delu Afrike na obali Crvenog mora. Graniči se sa Sudanom na severozapadu, Etiopijom na jugu i Džibutijem na jugoistoku.[2]
| Država Eritreja | |
|---|---|
Krilatica: nema | |
 | |
| Glavni grad | Asmara |
| Službeni jezik | nema |
| Vladavina | |
| Oblik države | Totalitarna diktatura |
| — Predsednik | Isajas Afeverki |
| Istorija | |
| Nezavisnost | Od Etiopije 24. maja 1993. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 121.320 km2 (97) |
| — voda (%) | zanemarljivo |
| Stanovništvo | |
| — 2013.[1] | 6.333.000 (107) |
| — gustina | 52,2 st./km2 |
| Ekonomija | |
| Valuta | Nakfa |
| — stoti deo valute | 100 центи |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC +3 |
| Internet domen | .er |
| Pozivni broj | +291 |
.svg)
Nakon prestanka sovjetske vojne pomoći Etiopiji, eritrejski gerilci uspeli su da početkom devedesetih pobede etiopske snage i izvojuju nezavisnost. Mlada država je bila dodatno opterećena dvogodišnjim ratom sa Etiopijom oko granične crte koji je izbio 1998. godine. Obećana demokratizacija zemlje nije sprovedena i Eritreja je još uvek jednopartijska država kojom vlada Narodni front za demokratiju i pravdu (PFDJ), naslednik oslobodilačkog pokreta EPLF, i njegov vođa Isaijas Afeverki. Svi javni mediji su u državnom vlasništvu.
Eritreja je među siromašnijim afričkim državama, BDP je u 2014. bio 1.195 američkih dolara po stanovniku, mereno po PPP-u.
Istorija uredi
Godine 1995. u Eritreji, su pronađeni ostaci hominida stariji od jednog miliona godina,[3] za koje se smatra da bi mogli predstavljati vezu između hominida i prvih ljudi.[4] Smatra se da se Eritreja nalazila na putu kojim su prvi ljudi naseljavali Stari svet.[5] Godine 1999. otkriveno je kameno oruđe staro oko 125 000 godina u zalivu Zula južno od grada Masava duž obale Crvenog mora. Pećinske crteže iz vremena epipaleolitika pronašli su italijanski kolonizatori u središnjem i severozapadnom delu Eritreje. Smatra se područje danakilske pustinje ima važnu ulogu u istraživanju evolucije čoveka.
Na prostoru današnje Eritreje postojale su neke od najstarijih civilizacija. Tako se Eritreja zajedno sa severnom Somalijom, Džibutijem i obalskim delom Sudana,[6] smatra prostorom na kojem se najverovatnije nalazila, država koju su drevni Egipćani nazivali zemlja Punt („Ta Netjeru”) koja se prvi puta spominje u zapisima iz 25. veka p. n. e.[7] Puntiti su imali bliske odnose sa Egipćanima za vreme faraona Sahure i kraljice Hatšepsut.
Za vreme 8. veka p. n. e, Kraljevstvo Damot (ili D'mt)[8] postojalo je na području Eritreje i severne Etiopije. Glavni grad je bio Jeha. Od prvog veka p. n. e. i u prvom veku postojalo je Kraljevstvo Aksum.[9]
U srednjem veku, jačanjem islama, moć Aksuma je slabila. Kulminacija dominacije islama u području dogodila se 1557. kada su snage Sulejmana I osvojile grad Masavu, susedne gradove Arkiko i Debarva, te osnovali provinciju Habeš.
Granice današnje Eritreje, te čitavog područja nastale su tokom evropske kolonizacije područja. Tokom srednjeg veka i otomanske okupacije istorijsko ime Eritreje je bilo Bahr-Negaš (Kraljevstvo mora).[10] Nakon pada kraljevstva naziv je bio Medri Bahri (Zemlja mora). Italija je pred kraj 19. veka osnovala koloniju pod nazivom Eritreja.[11] Naziv je dobila prema latinskoj reči Erythræa (od grčkog: Erythraia, Ἐρυθραία), kako su nazivali Crveno more.
U Drugom svetskom ratu Britanci su pobedom nad Italijanima u bici za Keren 1941. preuzeli upravljanje kolonijom.[12] Nakon Drugog svetskog rata, područja nekadašnje italijanske kolonije Eritreje federalizovana su u zajednicu sa Etiopijom, rezolucijom UN 15. septembra 1952.[13]
Ranih 1950-ih u Eritreji je još bilo oko 17 000 Italijana. Tada je u celoj zemlji bilo 300 km željeznice i 16 kinematografa. Ni jedan stanovnik nije bio fakultetski obrazovan, a 10 ih je imalo završenu srednju školu. 85% stanovništva Asmare bilo je zaraženo veneričnim bolestima. Benito Musolini je hteo da Asmaru učiniti biserom novog Italijanskog carstva. Grad je izgrađen po uzoru na Tripolis, sa širokim ulicama, ukrašeni javnim zgradama i kanalizacijom. Italijani su podigli trkalište i kladionicu, mada nisu podizali škole. Na glasu je bilo domaće pivo zvano meloti.[14]
Nakon dugogodišnje oružane i političke borbe za nezavisnost, Eritreja je 24. maja 1993. postala nezavisna država.[15] Zbog graničnog spora sa Etiopijom, Eritreja je 1998. ušla u dvogodišnji rat, koji je završen sporazumom u Alžiru, potpisanim 2000. godine.
Geografija uredi
Položaj uredi
Eritreja se nalazi u severoistočnom delu Afrike i izlazi na Crveno more. Graniči sa Sudanom, Etiopijom, Džibutijem, Jemenom, Saudijskom Arabijom. Površina države iznosi 117.600 km².
Geologija i reljef uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Najviši vrhovi idu i preko 2.500 m. U južnom delu su pobrđa i nizije, a na severu su veće planine.
Vode uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Flora i fauna uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Klima uredi
Klima Eritreje je oblikovana raznovrsnim topografskim karakteristikama i lokacijom zemlje unutar tropa. Raznolikost pejzaža i topografije na visoravnima i u nizinama Eritreje rezultira raznolikošću klime širom zemlje. Visinske oblasti imaju umerenu klimu tokom cele godine. Klima većine nizinskih zona je sušna i polusušna. Rasprostranjenost padavinskih i vegetacionih tipova značajno varira širom zemlje. Eritrejska klima varira na osnovu sezonskih i visinskih razlika. Po osnovu varijacija u temperaturi, Eritreja se može podeliti na tri glavne klimatske zone: umerena zona, suptropska klimatska zona i tropska klimatska zona.[16]
| Klima Eritreje generalno, na bazi 14 gradova | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Maksimum, °C (°F) | 27,3 (81,1) |
28,3 (82,9) |
29,8 (85,6) |
32,3 (90,1) |
33,3 (91,9) |
33 (91) |
32 (90) |
31,5 (88,7) |
32,3 (90,1) |
31,8 (89,2) |
30 (86) |
28,3 (82,9) |
31 (88) |
| Prosek, °C (°F) | 20 (68) |
20,8 (69,4) |
22,5 (72,5) |
24,3 (75,7) |
25,6 (78,1) |
26 (79) |
25,1 (77,2) |
24,7 (76,5) |
24,4 (75,9) |
23,8 (74,8) |
22,1 (71,8) |
20,5 (68,9) |
23,3 (73,9) |
| Minimum, °C (°F) | 17,8 (64) |
17,3 (63,1) |
18,3 (64,9) |
21 (70) |
23,3 (73,9) |
24,4 (75,9) |
24,4 (75,9) |
24,5 (76,1) |
23,3 (73,9) |
22,3 (72,1) |
20 (68) |
18,3 (64,9) |
20,8 (69,4) |
| Količina padavina, mm (in) | 6,7 (0,264) |
6,9 (0,272) |
9 (0,35) |
14,8 (0,583) |
20,3 (0,799) |
26,5 (1,043) |
100 (3,94) |
99,7 (3,925) |
25,4 (1) |
8,6 (0,339) |
11,9 (0,469) |
9,4 (0,37) |
347 (13,66) |
| Izvor: weatherbase[17] | |||||||||||||
Stanovništvo uredi
Ima oko 6,3 miliona stanovnika. Glavni grad je Asmara dok su ostali važniji gradovi Akordag, Asab, Masaufh i drugi.
Religija uredi
Administrativna podela uredi
Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Privreda uredi
Nepismeno je oko 75% stanovništva. Velike ožiljke u ekonomiji ostavio je rat. Najveći postotak stanovništva su domaći poljoprivrednici. Od poljoprivrednih kultura se uzgajaju duvan, pamuk i kakao, a takođe je razvijeno i stočarstvo ekstenzivnog tipa. Država se nada i pospešuje strane ulagače, ali je industrija i dalje slabo razvijena. Najvažnije grane industrije su prehrambena, kožna i tekstilna. Država pospešuje industriju granita i mramora za izvoz.
Reference uredi
- ^ The Department of Economic and Social Affairs of the United Nations. str. 51–55. Pristupljeno 11 August 2013. [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. jul 2014)
- ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 09. 04. 2014.
- ^ McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology (9th izd.). The McGraw Hill Companies Inc. 2002. ISBN 978-0-07-913665-7.
- ^ „Pleistocene Park”. 8. 9. 1999. Arhivirano iz originala 28. 09. 2006. g. Pristupljeno 2. 10. 2006.
- ^ Walter, R. C.; Buffler, R. T.; Bruggemann, J. H.; Guillaume, M. M. M.; Berhe, S. M.; Negassi, B.; Libsekal, Y.; Cheng, H.; Edwards, R. L.; Von Cosel, R.; Néraudeau, D.; Gagnon, M. (2000). „Early human occupation of the Red Sea coast of Eritrea during the last interglacial”. Nature. 405 (6782): 65—69. Bibcode:2000Natur.405...65W. PMID 10811218. doi:10.1038/35011048.
- ^ Giorgis 2014, str. 21–
- ^ Najovits 2004, str. 258
- ^ Huntingford, G.W.B. (1989) Historical Geography of Ethiopia from the first century AD to 1704. London: British Academy. pp. 38 ff
- ^ Schmidt, Peter R. (2002). „The 'Ona' culture of greater Asmara: archaeology's liberation of Eritrea's ancient history from colonial paradigms”. Journal of Eritrean Studies. 1 (1): 29—58. Pristupljeno 8. 9. 2014.
- ^ Kendie 2005, str. 17–18
- ^ Ullendorff 1965, str. 90
- ^ Law, Gwillim. „Regions of Eritrea”. Administrative Divisions of Countries ('Statoids'). Pristupljeno 15. 8. 2011.
- ^ Habte Selassie, Bereket (1989). Eritrea and the United Nations. Red Sea Press. ISBN 978-0-932415-12-7.
- ^ Gunther 1966, str. 180-183.
- ^ „Elections in Eritrea”. African Elections Database. 23. 1. 2011. Pristupljeno 27. 6. 2018.
- ^ Tesfagiorgis, Mussie (29. 10. 2010). Eritrea. ABC-CLIO. str. 10—. ISBN 978-1-59884-232-6.
- ^ „Eritrea average climate”. weatherbase. Pristupljeno 6. 3. 2016.
- ^ „Population by religion, by province and territory (2011 Census)”. 0.statcan.gc.ca. 25. 1. 2011. Arhivirano iz originala 14. 1. 2011. g. Pristupljeno 8. 11. 2011.
Literatura uredi
- Habte Selassie, Bereket (1989). Eritrea and the United Nations. Red Sea Press. ISBN 978-0-932415-12-7.
- Najovits, Simson (2004). Egypt, trunk of the tree, Volume 2. Algora Publishing. str. 258,. ISBN 087586256X.
- Ullendorff, Edward (1965). The Ethiopians: An Introduction to Country and People (2nd izd.). London. str. 90. ISBN 0-19-285061-X.
- Giorgis, Andebrhan Welde (2014). Eritrea at a Crossroads: A Narrative of Triumph, Betrayal and Hope. Strategic Book Publishing. str. 21—. ISBN 978-1-62857-331-2.
- Beretekeab R. (2000); Eritrean making of a Nation 1890–1991, Uppsala University, Uppsala.
- Cliffe, Lionel; Connell, Dan; Davidson, Basil (2005). Taking on the Superpowers: Collected Articles on the Eritrean Revolution (1976–1982). Red Sea Press. ISBN 1-56902-188-0.
- Cliffe, Lionel; Davidson, Basil (1988). The Long Struggle of Eritrea for Independence and Constructive Peace. Spokesman Press. ISBN 0-85124-463-7.
- Connell, Dan (1997). Against All Odds: A Chronicle of the Eritrean Revolution With a New Afterword on the Postwar Transition. Red Sea Press. ISBN 1-56902-046-9.
- Connell, Dan (2001). Rethinking Revolution: New Strategies for Democracy & Social Justice: The Experiences of Eritrea, South Africa, Palestine & Nicaragua. Red Sea Press. ISBN 1-56902-145-7.
- Connell, Dan (2004). Conversations with Eritrean Political Prisoners. Red Sea Press. ISBN 1-56902-235-6.
- Connell, Dan (2005). Building a New Nation: Collected Articles on the Eritrean Revolution (1983–2002). Red Sea Press. ISBN 1-56902-198-8.
- Firebrace, James; Holand, Stuart (1985). Never Kneel Down: Drought, Development and Liberation in Eritrea. Red Sea Press. ISBN 0-932415-00-8.
- Gebre-Medhin, Jordan (1989). Peasants and Nationalism in Eritrea. Red Sea Press. ISBN 0-932415-38-5.
- Hatem Elliesie: Decentralisation of Higher Education in Eritrea, Afrika Spectrum, Vol. 43 (2008) No. 1, p. 115–120.
- Hill, Justin (2002). Ciao Asmara, A classic account of contemporary Africa. Little, Brown. ISBN 978-0-349-11526-9.
- Iyob, Ruth (1997). The Eritrean Struggle for Independence: Domination, Resistance, Nationalism, 1941–1993. Cambridge University Press. ISBN 0-521-59591-6.
- Jacquin-Berdal, Dominique; Plaut, Martin (2004). Unfinished Business: Ethiopia and Eritrea at War. Red Sea Press. ISBN 1-56902-217-8.
- Johns, Michael (1992), "Does Democracy Have a Chance", Congressional Record, 6 May 1992 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. avgust 2013)
- Keneally, Thomas (1990). To Asmara. ISBN 0-446-39171-9.
- Kendie, Daniel (2005). The Five Dimensions Of The Eritrean Conflict 1941–2004: Deciphering the Geo-Political Puzzle. Signature Book Printing. ISBN 1-932433-47-3.
- Killion, Tom (1998). Historical Dictionary of Eritrea. Scarecrow Press. ISBN 0-8108-3437-5.
- Mauri, Arnaldo (2004), "Eritrea's Early Stages in Monetary and Banking Development", International Review of Economics, Vol. LI, n. 4, [2]
- Mauri, Arnaldo (1998), "The First Monetary and Banking Experiences in Eritrea", African Review of Money, Finance and Banking, n. 1–2.
- Miran, Jonathan (2009). Red Sea Citizens: Cosmopolitan Society and Cultural Change in Massawa. Indiana University Press. ISBN 978-0-253-22079-0.
- Müller, Tanja R.: Bare life and the developmental State: the Militarization of Higher Education in Eritrea, Journal of Modern African Studies, Vol. 46 (2008), No. 1, p. 1–21.
- Negash T. (1987); Italian Colonisation in Eritrea: Policies, Praxis and Impact, Uppsala Univwersity, Uppsala.
- Ogbaselassie, G (10. 1. 2006). „Response to remarks by Mr. David Triesman, Britain's parliamentary under-secretary of state with responsibility for Africa”. Arhivirano iz originala 16. 11. 2006. g. Pristupljeno 7. 6. 2006.
- Pateman, Roy (1998). Eritrea: Even the Stones Are Burning. Red Sea Press. ISBN 1-56902-057-4.
- Phillipson, David W. (1998), Ancient Ethiopia.
- Reid, Richard (2011). Frontiers of violence in north-east Africa: genealogies of conflict since c.1800. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199211883.
- Wrong, Michela (2005). I Didn't Do It For You: how the world betrayed a small African Nation. Harper Collins. ISBN 0-06-078092-4.
Spoljašnje veze uredi
- Ministry of Information of Eritrea (official government website).
- EriTV News, Music, Movie and Comedy from Eritrea Television
- „Eritrea”. The World Factbook (2024 izd.). Central Intelligence Agency.
- Eritreja na sajtu Curlie
- Eritrea profile from BBC News.
- Eritreja (Vikiatlas)
- Report of the Commission of Inquiry on Human Rights in Eritrea, United Nations Human Rights Council Report, 8 June 2015
- HRCE – Human Rights Concern – Eritrea
- Documentary on Women's liberation in Eritrea
- Tigrinya online learning with numbers, alphabet and history (Eritrea and north Ethiopia (Tigray-Province)).
- (jezik: italijanski) Ferrovia eritrea Eritrean Railway
- Atlas of Eritrea
- (jezik: italijanski) About Eritrea
- Key Development Forecasts for Eritrea from International Futures.
- (jezik: italijanski) Special section about Eritrea from Espresso online magazine
- History of Eritrea: First recordings – Munzinger – exploitation by colonialism and fight against colonialism (Italy, England, Ethiopia, Soviet Union, USA, Israel) – independence Архивирано на сајту Wayback Machine (12. октобар 2007)
