Žene u antičkoj Grčkoj

Žene u antičkoj Grčkoj imale su inferioran položaj u odnosu na muškarce. Na njih se pre svega posmatralo kao na "bića koja produžavaju vrstu". Ni u jednom od grčkih polisa žene nisu imale politička prava i nisu smatrane građanima. Položaj Helenki se, međutim, razlikovao od polisa do polisa.

Žena u antičkoj Atini

Položaj žene nije bio jednak u svim polisima stare Helade. Iako demokratski uređena, Atina ženama nije pružala ni približno onoliko prava koliko su posedovali muškarci. Štaviše, njihov položaj je umnogome bio gori od položaja Spartanki. Atinjanke nisu imale pravo učešća u javnom životu niti pravo glasa. Žene su vreme uglavnom provodile u kućama gde su vaspitavale decu i vodile pokućstvo. U svet su izlazile samo hetere koje su pružale posebna zadovoljstva muškarcima. I pored takvog stava, neke žene, sem hetera, su uspele da se izbore za pravo da znače više od "bića koja rađaju". Poznato je da je Pitagora u svoju školu primao i žene koje su bile ravnopravne sa muškarcima.

Atinjanke su se udavale sa osamnaest godina. U slučaju smrti supružnika, žena se po običaju udavala za njegovog najboljeg prijatelja. Nije imala pravo nasleđivanja imovine umrlog supruga.

Žena u antičkoj Sparti

Spartanke su, začudo, imale daleko bolji položaj od žena u demokratskoj Atini. Ksenofont navodi da su Spartanci verovali kako žena mora ostati snažna kako bi rodila zdravo potomstvo. Na žene se posmatralo prevashodno kao na biće koje rađa i produžava vrstu. Međutim, sve dok nije rodila prvo dete, žena nije smatrana za člana porodice. Žensko dete ostajalo bi uz majku, a muško bi se odvajalo u pubertetu. Žena u Sparti imala je pravo da se obrazuje i da učestvuje u igrama sličnim agogama. Devojčice su se tom prilikom borile potpuno gole kao i muškarci. Međutim, ni Spartanka, kao ni žene ostalih polisa nisu imale pravo učešća u javnom životu niti su imale pravo glasa. Za idealnu ženu u Grčkoj smatrala se ona koja se ne čuje i koja što manje vidi.

Život obične žene uglavnom je bio vezan uz kuću, a sastojao se u vaspitanju ženske dece i vođenju kućnih poslova. Za razliku od ostalih grčkih polisa, u Sparti su udovice smatrane ravnim muškarcima i imale su puno pravo nasleđivanja. Zbog toga su u vreme Kleomena i Agisa, najveći deo zemljišta držale žene. Za Spartu se govorilo da je jedina helenska država gde su žene vladale nad muškarcima.

Žena u Gortini

U Gortini su žene imale znatno bolji položaj nego u Grčkoj. Svaka žena, uključujući robinje, bila je predmet zaštite. Gortinjanka, kao i Spartanka, bila je procesno i poslovno sposobna. Imala je posebnu imovinu kojom muž nije raspolagao i u vezi sa njom je mogla istupati na sudu i polagati zakletve. Pravo razvoda braka imali su podjednako i muž i žena. Slobodna razvedena žena mogla je baciti dete u reku. Ćerke u Gortini su nasleđivale polovinu pokretnih stvari koje bi dobijala njena braća. Epiklera (patroikos) imala je izvesnu slobodu odabira supruga. Naime, ukoliko je žena već udata sa decom, a postane epiklera, može birati hoće li se razvesti od svog muža. Ali žena u braku bez dece koja postane epiklera, nije imala izbor već se morala razvesti i udati po propisu. Ćerka naslednica nije mogla raspolagati naslednom imovinom, izuzetno ju je mogla prodati ili založiti u visini duga radi isplate poverioca svog pokojnog oca.

Filozofski pristup

Filozofski pristup starih Grka prema pravu i društvenom uređenju imao je značajan uticaj na položaj žene. Platon i Aristotel, koji su tada smatrani „učiteljima ljudskog roda“, su dali svoj komentar na ovu temu iako su bili suprotni. Aristotel je smatrao ženu nižim bićem koje se po prirodi „pokorava radi zaštite“. U svojoj „Politici“ je stalno prigovarao spartanskim ženama na raskalašenom i raskošnom životu. U Platonovoj filozofiji, nasuprot Aristotelovim uverenjima, žena je bila skoro ravnopravan član zajednice, sposoban da u određenoj meri deluje u korist očuvanja polisa. On je govorio o jednakosti i istovetnosti duše muškarca i žene („Država“)

Religija

Grčka mitologija prepuna je boginja. Među dvanaest olimpijskih božanstava nalazi se čak šest boginja. To su: Hera (zaštitnica braka i udatih žena, Zevsova supruga), Artemida (boginja lova, životinja i zaštitnica divljači), Atina (boginja mudrosti, civilizacije i zanata), Afrodita (boginja lepote i plodnosti), Demetra (boginja žita, zemljišta, plodnosti i čuvar braka), Hestija (boginja ognjišta). Grci su poštovali i niža ženska božanstva, Nimfe, koje su bile duhovi prirode i devet Muza, boginje umetnosti, muzike i nauke.

Ostale poznate žene iz grčke mitologije su: Pandora, Medeja, Persefona, Gea, Hemera, Nikta, Metida, Helena Trojanska...

Poznate žene antičke Grčke

Gorgofona
Ksantipa (Sokratova žena)
Gorgo od Sparte
Kiniska, prva olimpijska pobednica
Euridika Atinska

Galerija

Artemida
Atina
Afrodita
Demetra
Hestija
Helena Trojanska

Izvori

Majke poznatih - Jovan Ćirilov
Stara Grčka - V. V. Struve i D. P. Kalistov, Book&Marso, 2006
Uporedna pravna tradicija - Sima Avramović i Vojislav Stanimirović
Položaj žene antičke Grčke u bračnom i porodičnom pravu - Isidora Furst (Isidora Fürst)