Italijansko bombardovanje Bitolja
Italijansko bombardovanje Bitolja 5. novembra 1940. je bio incident koji su izazvali italijanski avioni bombardovavši Bitolj tokom Grčko-italijanskog rata, pri čemu je poginulo 9 civila, a 21 povređen, iako Jugoslavija i Italija nisu bile u ratu i imale zaključen sporazum o nenapadanju. Italijanska strana je tvrdila da je do bombardovanja došlo greškom prilikom bombardovanja Grčke.
| Italijansko bombardovanje Bitolja | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Deo Grčko-italijanskog rata | |||||
| |||||
| Sukobljene strane | |||||
 Italija |
 Jugoslavija | ||||
| Jačina | |||||
| 3 bombardera | |||||
| Žrtve i gubici | |||||
| nema | 9 poginulih civila | ||||
Pozadina uredi
Italija je od 1918. do 1941. godine bila najveća spoljnopolitička pretnja postojanju Jugoslavije i od svih jugoslovenskih suseda je imala prema njoj najveće imperijalističke interese. Italija na Pariskoj mirovnoj konferenciji nije dobila teritorije obećane Londonskim sporazumom zarad njenog učestvovanja u Prvom svetskom ratu i zato je sponzorisala svaki antijugoslovenski pokret, od crnogorskih separatista pa sve do ustaša. Italija je, kao i Austrougarska, još u vreme Prvog balkanskog rata i Skadarske krize imala imperijalističke planove u Albaniji. Ona je Tiranskim sporazumima iz 1926. i 1927. nametnula svoj protektorat u Albaniji, a u aprilu 1939. je okupirala i priključila je italijanskoj kruni. Tako je granica između Jugoslavije i Italije bila silno uvećana.
Jugoslavija je dosledno vodila miroljubivu politiku i nije bila u ratnom odnosu ni sa jednom drugom državom. Međutim, u Evropi se od 1. septembra 1939. vodio Drugi svetski rat i Sile Osovine su do oktobra 1940, u prvom redu Nemačka, bile okupirale više država, među njima i Francusku, najvećeg jugoslovenskog saveznika u međuratnom periodu. Pored toga, Jugoslavija je posle aneksije Austrije Nemačkoj marta 1938. imala jaku i opasnu Nemačku za neposrednog suseda, a već je imala zajedničku granicu na Istri, kod Rijeke i Zadar i u okupiranoj Albaniji sa Italijom, drugim članom Osovine.
Ohrabren lakim i velikim uspesima svojih nemačkih saveznika i britanskom očajničkom vazdušnom odbranom, Musolini je početkom jeseni rešio da napadne Jugoslaviju preko Slovenije i Hrvatske. Italijani su od Nemaca zatražili dozvolu da deo svoje vojske i opreme prebace na nemačku teritoriju, tako da Jugoslaviju mogu napasti i iz pravca Austrije, ali Hitler je tu molbu odbio, želeći mir na južnim nemačkim granicama pred planiranu invaziju na Sovjetski Savez i u strahu da bi Britanci mogli dobiti priliku da razmeste svoje trupe u Jugoslaviji.[1] Taj odgovor je prisilio Musolinija da odstupi i krajem septembra se odlučio da ne izvrši napad na Jugoslaviju i naredio demobilizaciju italijanskih rezervista. Jugoslovenska strana nije ni bila svesna neposredne opasnosti.[1] Italijanski generali su se složili sa odustajanjem od napada na Jugoslaviju, ali ne i sa demobilizacijom rezervista. Došlo je do delimične demobilizacije italijanske vojske, i tako oslabljen, Musolini se, ovaj put bez savetovanja sa Hitlerom, odlučio da napadne Grčku,[1] optužujući je za savez sa Britancima. Uverena da će brzo savladati Grčku, Italija je 28. oktobra 1940. pred zoru uputila Grčkoj nemoguć ultimatum sa rokom da se na njega odgovori za tri sata, ali je već pre grčkog odgovora italijanska vojska prešla grčku granicu.
Italijanska invazija Albanije, a potom i Grčke, bila je za Jugoslovene strašan šok, jer je pretila potpunom izolacijom Jugoslavije od prijateljski nastrojenih država, zatvarajući svaki pristup Solunu. Nadalje, svi jugoslovenski odbrambeni planovi u međuratnom periodu su uzimali u obzir povlačenje ka Solunu u obrazovanje novog Solunskog fronta uz francusku i britansku pomoć.
Napad uredi
Prvi napad na Bitolj desio se oko podneva 5. novembra, što je bio pijačni dan. Tri italijanska bombardera su izbacila bombe u blizini železničke stanice i Oficirskog doma u Bitolju. Drugi napad je usledio oko 14:30. U napadima je poginulo 9 civila, dok je povređeno oko 20 osoba.
Posledice uredi
Iako se Jugoslavija proglasila neutralnom u Grčko-italijanskom ratu, nije se dosledno pridržavala. Grcima je bilo dozvoljeno da na tlu Jugoslavije organizuju skladišta hrane i municije,[2] jugoslovenska vlada je tajno isporučivala materijal iz magazina u garnizonima blizu grčke granice i tolerisala privatno organizovani (inače zabranjeni) izvoz konja, kao i izvoz municije iz fabrike Vistad u Grčku.[1] S druge strane, Jugoslavija je odbila tranzit nemačke pomoći Italiji preko svoje teritorije, opravdavajući to svojom neutralnošću.[1][3]
Reference uredi
- ^ a b v g d Tomasevich 1975.
- ^ Petranović 1992, str. 54.
- ^ Petranović 1992, str. 55.
Literatura uredi
- Terzić, Velimir (1982). Slom Kraljevine Jugoslavije; uzroci i posledice poraza - knjiga 1. Beograd - Ljubljana - Podgorica: Narodna Knjiga - Partizanska knjiga - Pobjeda.
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- Petranović, Branko (1992). Srbija u Drugom svetskom ratu 1939—1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar.
Spoljašnje veze uredi
- Vreme, 6. novembar 1940, Beograd
- Politika, 6. novembar 1940 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2021), Beograd
- Politika, 7. novembar 1940 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. decembar 2021), Beograd
- Vreme, 19. novembar 1940, Beograd (rezultat istrage)
