Katolička crkva u Hrvatskoj
Katolička crkva u Hrvatskoj obuhvata sve institucije i organizacije Katoličke crkve na području Republike Hrvatske. U obrednom smislu obuhvata rimokatolike i grkokatolike. Organizaciono je podeljena na 5 nadbiskupija i 11 biskupija, koje čine četiri metropolije: Zagrebačku, Splitsko-makarsku, Đakovačko-osječku i Riječku, te samostalnu Zadarsku nadbiskupiju i Vojni ordinarijat, koji su direktno podvrgnuti Svetoj stolici.
| Katolička crkva u Hrvatskoj | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Verski poglavar | Papa Franja |
| Sedište | Vatikan, Rim |
| Jurisdikcija | Katolička crkva |
| Jezik | latinski i drugi jezici |
| Kalendar | gregorijanski |
| www | |
| Broj | |
| Verskih poglavara | Josip Bozanić |
| Upravnih područja | Hrvatska |
| Vernika | 3.697.143 |
Istorija uredi
Na prostorima koji danas ulaze u sastav Republike Hrvatske, veoma rano je došlo do pojave prvih hrišćanskih zajednica, koje se na području rimske provincije Dalmacije javljaju već tokom prvih vekova hrišćanske istorije.
Tokom 7. veka, na te prostore se doseljavaju Hrvati i Srbi, a njihovo pokrštavanje je sprovedeno u periodu od 7. do 9. veka. U prvo vreme, sve crkvene ustanove hrvatskim i srpskim zemljama još uvek su pripadale prvobitnom (pravovernom) hrišćanstvu, u okviru koga su postojale samo obredne razlike. U primorskim krajevima praktikovan je stari latinski i grčki obred, dok je u hrvatskom i srpskom zaleđu (počevši od druge polovine 9. veka) praktikovan i slovenski obred, koji su u te krajeve doneli učenici Ćirila i Metodija.[1]
Najveći uticaj na verske prilike u dalmatinskom zaleđu imala je stara Rimska crkva, koja se počevši od 9. veka postepeno udaljavala od sveopšteg (vaseljenskog) pravoslavlja, a zatim je početkom 11. veka i formalno odstupila od izvornog simbola vere, prihvativši umetak Filioque,[2] što je potom dovelo i do Velikog raskola (1054).[3]
Time je na hrišćanskom zapadu, umesto dotadašnje (pravoverne) Rimske crkve, nastala nova (filiokvistička) Rimska crkva, koja je u cilju aproprijacije (preuzimanja) sveopšteg hrišćanskog nasleđa prisvojila naziv: Katolička crkva.[4] Konačno odstupanje Rima od hrišćanskog pravoverja (pravoslavlja) povuklo je za sobom i hrišćane u Dalmaciji i Hrvatskoj, čime je označena prekretnica u istoriji hrišćanstva na tim prostorima.
U periodu od 11. do 20. veka, razvoj katoličke crkvene organizacije na prostorima koji danas ulaze u sastav Republike Hrvatske bio je uslovljen čestim političkim i društvenim promenama, koje su povremeno dovodile do stvaranja, spajanja ili ukidanja pojedinih biskupija.
Za vreme Drugog svetskog rata (1941—1945), znatan deo katoličkog sveštenstva je na čelu sa zagrebačkim nadbiskupom Alojzijem Stepincem podržao stvaranje Nezavisne Države Hrvatske. Tokom ratnih godina, katoličko sveštenstvo je aktivno saučestvovalo u prinudnom i nasilnom pokatoličavanju pravoslavnih Srba, koje je sprovođeno na celokupnom području NDH. U tome se posebno istakao klerofašista[5] Janko Šimrak, grkokatolički križevački administrator (1941) i biskup (1942), koji je počevši od 1941. godine, zajedno sa zagrebačkim nadbiskupom Alojzijem Stepincem učestvovao u radu posebnog odbora za sprovođenje pokatoličavanja.[6][7]
Organizacija uredi
Zagrebačka metropolija uredi
- Zagrebačka nadbiskupija
- Varaždinska biskupija
- Sisačka biskupija
- Bjelovarsko-križevačka biskupija
- Križevačka grkokatolička eparhija
Riječka metropolija uredi
Splitsko-makarska metropolija uredi
Đakovačko-osječka metropolija uredi
- Napomena: kao područna biskupija dodeljena je i Srijemska biskupija u Srbiji
Samostalna nadbiskupija i Vojni ordinarijat uredi
- Zadarska nadbiskupija samostalna nadbiskupija direktno podvrgnuta Svetoj Ssolici
- Vojni ordinarijat — direktno podvrgnuta Svetoj stolici
Istorijske biskupije uredi
Biskupije koje su delom ili celom svojom teritorijom se nalazile na području današnje Republike Hrvatske:
- Makarska biskupija
- Marčanska biskupija
- Ninska biskupija
- Osorska biskupija
- Porečka biskupija
- Pulska biskupija
- Rapska biskupija
- Salonitanska nadbiskupija
- Senjsko-modruška biskupija
- Skradinska biskupija
- Trogirska biskupija
- Kninska biskupija
- Pićanska biskupija
- Otočačka biskupija
- Korčulanska biskupija
- Novigradska biskupija
- Stonska biskupija
- Biogradska biskupija
- Modruška biskupija
- Krbavska biskupija
- Senjska biskupija
- Zagrebačka biskupija
Nekadašnje biskupije, danas naslovna biskupska sedišta:
- Biogradska biskupija
- biskupija Cibalae (vinkovačka)
- biskupija Epidaurum (cavtatska)
- Korčulanska biskupija
- Kninska biskupija
- Krbavska biskupija
- Modruška biskupija
- Naronska biskupija
- Ninska biskupija
- Novigradska biskupija
- Osorska biskupija
- Otočačka biskupija
- Pićanska biskupija
- Rabska biskupija
- Skradinska biskupija
- Stonska biskupija
- Trogirska biskupija
Vidi još uredi
Reference uredi
- ^ Živković 2004.
- ^ Siecienski 2009, str. 113.
- ^ Puzović 2008.
- ^ Popović 2007, str. 331-336.
- ^ Basta 1986, str. 203.
- ^ Slijepčević 1966, str. 680.
- ^ Basta 1986, str. 142, 223.
Literatura uredi
- Basta, Milan (1986). Rat je završen 7 dana kasnije (5 izd.). Beograd: Privredni pregled.
- Bulajić, Milan (1992). Misija Vatikana u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj: "Politika Stepinac" razbijanja jugoslovenske države i pokatoličavanja pravoslavnih Srba po cijenu genocida; Stvaranje Civitas Dei - Antemurale Christiantitatis. 1. Beograd: Politika.
- Bulajić, Milan (1992). Misija Vatikana u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj: "Politika Stepinac" razbijanja jugoslovenske države i pokatoličavanja pravoslavnih Srba po cijenu genocida; Stvaranje Civitas Dei - Antemurale Christiantitatis. 2. Beograd: Politika.
- Dimić, Ljubodrag; Žutić, Nikola (1992). Rimokatolički klerikalizam u Kraljevini Jugoslaviji 1918-1941: Prilozi za istoriju. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar.
- Dimić, Ljubodrag; Žutić, Nikola (2017). Alojzije Stepinac: Država, crkva, nadbiskup (1934-1941). Beograd: Filip Višnjić.
- Živković, Tibor (2004). Crkvena organizacija u srpskim zemljama: Rani srednji vek. Beograd: Istorijski institut SANU, Službeni glasnik.
- Žutić, Nikola (2017). Ideologija i vjerska politika nadbiskupa Stepinca u Jugoslaviji 1934-1946. Beograd: Institut za savremenu istoriju.
- Novak, Viktor (1948). Magnum Crimen: Pola vijeka klerikalizma u Hrvatskoj. Zagreb: Nakladni zavod Hrvatske.
- Popović, Radomir V. (2007). „Neke od najvećih hrišćanskih jeresi prvog milenijuma: arijanstvo, monofizitstvo, filiokve (filioque)”. Crkva Hristova i svet religije: Antologija pravoslavnih viđenja (2. dopunjeno izd.). Beograd: Dosije. str. 331—336.
- Puzović, Vladislav (2008). Crkvene i političke prilike u doba Velikog raskola 1054. godine. Beograd: Hrišćanski kulturni centar.
- Radić, Radmila (2014). „Jugoslavija i Vatikan 1918-1992. godine” (PDF). Annales: Anali za istrske in mediteranske študije. 24 (4): 691—702.
- Radonić, Jovan (1950). Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka. Beograd: Naučna knjiga.
- Slijepčević, Đoko M. (1966). Istorija Srpske pravoslavne crkve. 2. Minhen: Iskra.
- Siecienski, Anthony Edward (2009). The Filioque: History of a Doctrinal Controversy. Oxford-New York: Oxford University Press.
