Korejski rat
Korejski rat, koji je započeo kao građanski rat, vodio se od 1950. do 1953. na poluostrvu Koreja, koja je nakon Drugog svetskog rata podeljena na sovjetsku i američku okupacionu zonu. Građanski rat je izbio 25. juna 1950. kada je komunistička Demokratska Narodna Republika Koreja napala kapitalističku Republiku Koreju. Građanski rat je proširen kada su Sjedinjene Države, a kasnije i Narodna Republika Kina ušle u rat zbog hladnoratovskih tenzija. Rat se okončao primirjem koje je postignuto 27. jula 1953. godine.
| Korejski rat | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Hladnog rata | |||||||||||
 Slike Korejskog rata | |||||||||||
| |||||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||||
|
|
Medicinska pomoć | ||||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||||
 Singman Ri Čung Il-kvon Pajk Sonjep Daglas Makartur Metju Ridžvej Mark Klark Hari Truman Dvajt D. Ajzenhauer Elpidio Kirino Fidel Ramos Tašin Jaziči |
 Kim Il Sung Čoj Jong-kun Kim Ček † Mao Cedung Peng Dehuaj Josif Staljin Georgij Maljenkov | ||||||||||
| Jačina | |||||||||||
590.911 480.000 63.000[9] 26.791[traži se izvor] 17.000 7.430[10] 5.455[11] 3.972 3.421[traži se izvor] 2.163[12] 1.389 1.294 1.271 1.068 900 826Ukupno: 941.356–1.139.518 |
260.000 926.000 26.000 Ukupno: 1.212.000 | ||||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||||
|
Južna Koreja mrtvih: 58.127 ranjenih: 175.743 zarobljenih i nestalih: 80.000[13] Sjedinjene Američke Državemrtvih: 36,516 ranjenih: 92.134 zarobljenih:7.245 nestalih: 8.176 [traži se izvor] Ujedinjeno Kraljevstvomrtvih: 1.109[14] ranjenih: 2.674 zarobljenih i nestalih: 1.060[15] Australijamrtvih: 339[traži se izvor] Kanadamrtvih: 516[16] ranjenih: 1.042 Francuskamrtvih i nestalih: 300 [traži se izvor] Kraljevina Grčkamrtvih: 194[17] ranjenih: 459 Holandijamrtvih: 123 [traži se izvor] Novi Zelandmrtvih: 33 [18] Filipinimrtvih: 112 [10] Južna Afrikamrtvih: 28 nestalih: 8 [19] Turskamrtvih: 721[20] ranjenih: 2.111 zarobljenih:216 nestalih: 168 Ukupno: 474.000 |
Severna Koreja mrtvih: 215.000 ranjenih: 303.000 zarobljenih i nestalih: 120,000 [15] KinaKineski izvori: mrtvih: 148.000 ranjenih: 380.000 zarobljenih: 21.400 [21] Američki izvori: mrtvih: više od 400.000 ranjenih: 486.000 zarobljenih: 21,000 [15] SSSRmrtvih: 282 [22] Ukupno: 1.190.000-1.577.000 | ||||||||||
Glavna podrška Severnoj Koreji je bila Kina, uz ograničenu pomoć sovjetskih borbenih savetnika, vojnih pilota i oružja. Južnu Koreju su podržavale snage Ujedinjenih nacija, uglavnom američke, iako su mnoge druge države takođe doprinele u pogledu broja vojnika. Kada je rat izbio, Severna i Južna Koreja su postojale kao privremene vlade koje se bore za kontrolu nad celim poluostrvom, nakon podele Koreje od strane SAD i Sovjetskog Saveza.
Početak rata uredi
Uzrok sukoba je podela Koreje koja je od 1910. do 1945. godine bila pod japanskom vlašću - na sovjetsku i američku okupacionu zonu nakon predaje Japana u Drugom svetskom ratu. Demarkaciona linija, ustanovljena prethodnim dogovorom iz 1945. godine, išla je 38. paralelom. Bilo je planirano da se po završetku okupacije održe izbori i Koreja ujedini kao država sa jedinstvenom vladom. Te planove je poremetilo izbijanje Hladnog rata pa su, slično kao i u Nemačkoj, pregovori o ujedinjenju propali. Umesto toga su SSSR i SAD ustanovile suparničke i ideološki suprotstavljene vlade, odnosno države koje su se nazivale Severna i Južna Koreja. Oba režima su nastojala da ujedine Koreju oružanom silom, ali je Sever, koji je primao izdašnu sovjetsku vojnu pomoć, jedini bio u stanju da to učini.
Sukob interesa bivšeg Sovjetskog Saveza i SAD na Dalekom istoku dovode do Korejskog rata (1950—1953). Pre početka rata severnokorejci su započeli sa nagomilavanjem trupa duž 38. paralele. Samouvereni severnokorejski vođa Kim Il Sung je u početku odbio pomoć kineskog predsednika Mao Cedunga. Rat je počeo napadom severnokorejskih komunističkih snaga na Južnu Koreju 25. juna 1950. duž 38. paralele.
Tok rata uredi
Na samom početku rata više vojnih uspeha je imala bolje opremljena i snabdevena severnokorejska vojska. Malobrojna, slabije opremljena i demoralizovana južnokorejska vojska je brzo poražena i prisiljena na povlačenje. SAD nisu želele otvoreno da uđu u rat, niti previše da snabdevaju južnokorejsku armiju, dok Sovjeti i Kinezi nisu krili svoju podršku. Severnokorejci nisu krili sovjetske teške tenkove i avione, pa su SAD na to reagovale koristeći sovjetski bojkot UN izglasavši rezoluciju kojom se u cilju suprotstavljanja severnokorejskoj agresiji može koristiti vojna sila. U Južnu Koreju su iz Japana počele pristizati američke snage koje su koliko-toliko stabilizovale situaciju, ali su do septembra pretrpele velike gubitke i pod kontrolom Juga jedva zadržale mostobran kod Pusana. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odlučuje da pošalje međunarodne snage pod oznakom UN-a da smiri situaciju misleći da će se stanje brzo srediti i da neće biti potrebno mnogo vojske niti mehanizacije. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija (na čijem zasedanju nije učestvovao SSSR) postavlja američkog generala Daglasa Makartura za komandanta Ujedinjene komande interventnih snaga Ujedinjenih nacija. Cilj intervencije snaga OUN-a je bilo suzbijanje agresije komunističke Koreje na južnu, demokratsku istoimenu državu. Zbog bojkota ove sednice od strane Sovjetskog Saveza sama optužba za agresiju je sporna jer je jasno da bi bio uložen veto da je sovjetski predstavnik tada bio na sednici. NR Kina (koja u to vreme nije bila član UN i koju je zastupala prognana nacionalistička vlada na Tajvanu) je aktivno pomagala komunističke snage. Snage UN-a su ubrzo pristigle u Južnu Koreju. Kada su prvo stupile u borbu, snage UN-a su doživljavale katastrofalne poraze, američki laki tenkovi M24 Čefi nisu bili ni blizu sovjetskim teškim tenkovima. Kada su južnokorejske i snage UN saterane u ćošak na ivici poraza Amerikanci odlučuju da pošalju svoju vojsku u Južnu Koreju. Prekretnicu u ratu predstavljalo je iskrcavanje američkih snaga kod Inčona, u severnokorejskoj pozadini. Sa dolaskom američkih trupa stvari se poboljšavaju u korist južnokorejaca, koji su prešli u kontranapad. Severnokorejske jedinice su bile prisiljene na užurbano povlačenje, pa su snage UN oslobodile celu teritoriju Južne Koreje. No, opijen pobedom, američki komandant general Makartur je odlučio da nastavi rat, pređe 38. paralelu i ujedini Koreju, ovaj put pod američkim patronatom. Taj potez je ozbiljno zabrinuo komunističku vlast u NR Kini, koja je pokušala da upozori Amerikance da se zaustave ili će se severnokorejskim jedinicama pridružiti kineske snage. Severnokorejci na ivici poraza traže pomoć od Kineza. Kako su ta kineska upozorenja ignorisana, Kinezi su 19. oktobra poslali milion dobrovoljaca kineske armije preko granice, a dotadašnju američku premoć u vazduhu su po prvi put izazvali mlazni kineski lovci MiG-15. Kada ni to nije dovelo do zaustavljanja američkog napredovanja prema kineskoj granici, u novembru su Kinezi preduzeli snažnu ofanzivu, udarili u bok iznađenih američkih snaga, naneli im teške gubitke i naterali ih na povlačenje - koje mnogi danas drže najdužim u američkoj vojnoj istoriji.
Kada su Kinezi i Severnokorejci ponovo prešli preko 38. paralele, osramoćeni Makartur je javno zahtevao proširenje rata na Kinu i korišćenje nuklearnog oružja. Time se suprotstavio predsedniku Hariju Trumanu koji je rat želeo da ograniči, plašeći se da bi mogao prerasti u Treći svetski rat. Makartur je smenjen, te je nakon manjih američkih protivofanziva front postepeno stabilizovan. Odlučujućih pobeda nije bilo ni na jednoj strani.
Prvi pregovori o primirju su održani 10. jula 1951. u Kesongu. Posle su prekinuti i bilo je održano preko stotinu sastanaka o prekidu vatre. Rat se nastavio kroz manje, lokalne akcije. Pregovori su 27. jula 1953. godine završeni potpisivanjem primirja u Panmundžonu. Tehnički gledano, rat još uvek nije završen, ali demarkacijska linija - Demilitarizovana zona - predstavlja de facto granicu dve država.
(Ne)završetak rata uredi
Iako je potpisano primirje 27. jula 1953. rat se pravno nikada nije ni završio, a potpisivanje "Panmundžon deklaracije mira, prosperiteta i unifikacije Korejskog poluostrva" 27. aprila 2018. je prvi konkretan sporazum kojim se pokreću pregovori koji bi vodili trajnom miru. Po svim kriterijumima, rat je završen neodlučnim rezultatom. Severna, ali i Južna Koreja su doživele neuspeh u pokušaju ujedinjenja, a na obe strane je poginulo 3 miliona ljudi uz neopisiva razaranja. SAD su uspele da spreče komuniste u daljem nadiranju prema Aziji, ali je u ratu skršen mit o američkoj nepobedivosti. Kina je ipak, uspešnom intervencijom u korist svog saveznika, po prvi put nakon 19. veka povratila status velike sile. Jedini istinski pobednik rata bio je Japan, koji se nametnuo kao najvažniji američki saveznik u Aziji i čija je industrija zahvaljujući američkim vojnim narudžbama doživela preporod. Korejski rat je važan kao prvi sukob u kome su se sukobili mlazni avioni, kao i prvi sukob u kojem su korišteni helikopteri, uglavnom za evakuaciju ranjenika. "Panmundžon deklaracije mira, prosperiteta i unifikacije Korejskog poluostrva", koju su 27. aprila 2018. potpisali predsednici Kim Džong Un i Mun Džae In prvi je konkretan korak u poslednjih nekoliko decenija ka postizanju trajnog mira i početak ujedinjenja dve Koreje. U njemu, Severna Koreja se obavezala na postepenu kompletnu denuklearizaciju i otvaranje granice kako bi se ponovo spojile porodice koje su prethodno ostale razdvojene granicom. Obe strane su se obavezale da će do kraja te godine biti potpisan mirovni sporazum. Sama demilitarizovana zona između dve Koreje, po ovom sporazumu, od 1. maja 2018. postaje zona mira.
Reference uredi
- ^ Young, Sam Ma (2010). „Israel's Role in the UN during the Korean War” (PDF). Israel Journal of Foreign Affairs. 4 (3): 81—89. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 8. 2015. g.
- ^ „Post-War Warriors: Japanese Combatants in the Korean War”.
- ^ Edles, Laura Desfor (1998). Symbol and Ritual in the New Spain: the transition to democracy after Franco. Cambridge, UK: Cambridge University Press. str. 32. ISBN 978-0-521-62885-3.
- ^ a b Edwards, Paul M. (2006). Korean War Almanac. Almanacs of American wars. New York: Infobase Publishing. str. 528. ISBN 978-0816074679. Arhivirano iz originala 4. 7. 2017. g.
- ^ Kocsis, Piroska (2005). „Magyar orvosok Koreában (1950–1957)” [Hungarian physicians in Korea (1950–1957)]. ArchivNet: XX. századi történeti források (na jeziku: Hungarian). Budapest: Magyar Országos Levéltár. Arhivirano iz originala 10. 5. 2017. g. Pristupljeno 22. 11. 2016.
- ^ „Romania's "Fraternal Support" to North Korea during the Korean War, 1950–1953”. Wilson Centre. Arhivirano iz originala 21. 2. 2013. g. Pristupljeno 24. 1. 2013.
- ^ Stueck 1995, str. 196.
- ^ Millett, Allan Reed, ur. (2001). The Korean War, Volume 3. Korea Institute of Military History. U of Nebraska Press. str. 541. ISBN 978-0803277960. Arhivirano iz originala 4. 7. 2017. g. Pristupljeno 18. 9. 2015. „India could not be considered neutral.” Nepoznati parametar
|isbn%209780803277960&hl=ignorisan (pomoć) - ^ „On This Day 29 August 1950”. BBC. Pristupljeno 15. 8. 2007.
- ^ a b „Filipino Soldiers in the Korean War (video documentary)”. Pristupljeno 24. 3. 2008.
- ^ Walker, Jack D. „A brief account of the Korean War”. Pristupljeno 15. 8. 2007.
- ^ Thomas & Abbott 1986, str. 22–23.
- ^ „South Korean POWs”. Arhivirano iz originala 7. 10. 2007. g. Pristupljeno 15. 8. 2007.
- ^ „The UK & Korea, Defence Relations”. Office of the Defence Attache, British Embassy, Seoul. Arhivirano iz originala 29. 9. 2007. g. Pristupljeno 15. 8. 2007.
- ^ a b v Hickey, Michael. „The Korean War: An Overview”. Pristupljeno 16. 8. 2007.
- ^ „Canadians in Korea: Epilogue”. Veterans Affairs Canada. 6. 10. 1998. Arhivirano iz originala 10. 11. 2005. g. Pristupljeno 27. 10. 2007.
- ^ „Greek Expeditionary Force”. Korean War.com. Arhivirano iz originala 27. 7. 2011. g. Pristupljeno 23. 6. 2009.
- ^ New Zealand in the Korean War
- ^ „South Africa in the Korean War”. korean-war.com. 20. 11. 2006. Arhivirano iz originala 1. 11. 2006. g. Pristupljeno 23. 6. 2009.
- ^ „The Turks in the Korean War”. Arhivirano iz originala 28. 6. 2011. g. Pristupljeno 15. 8. 2007.
- ^ Xu, Yan. „Korean War: In the View of Cost-effectiveness”. Consulate-General of the People's Republic of China in New York. Arhivirano iz originala 15. 7. 2011. g. Pristupljeno 16. 8. 2007.
- ^ Krivošeev G. F., Rossiя i SSSR v voйnah XX veka: poteri vooružennыh sil. Statističeskoe issledovanie (Krivosheev G. F., Russia and the USSR in the wars of the 20th century: losses of the Armed Forces. A Statistical Study Greenhill. 1997. ISBN 978-1-85367-280-4..) (jezik: ruski)
Literatura uredi
- Millett, Allan Reed, ur. (2001). The Korean War, Volume 3. Korea Institute of Military History. U of Nebraska Press. str. 541. ISBN 978-0803277960. Arhivirano iz originala 4. 7. 2017. g. Pristupljeno 18. 9. 2015. „India could not be considered neutral.” Nepoznati parametar
|isbn%209780803277960&hl=ignorisan (pomoć); Nepoznati parametar|isbn+9780803277960#v=ignorisan (pomoć) - Edwards, Paul M. (2006). Korean War Almanac. Almanacs of American wars. New York: Infobase Publishing. str. 528. ISBN 978-0816074679. Arhivirano iz originala 4. 7. 2017. g.
- Edles, Laura Desfor (1998). Symbol and Ritual in the New Spain: the transition to democracy after Franco. Cambridge, UK: Cambridge University Press. str. 32. ISBN 978-0-521-62885-3.
- Thomas, Nigel; Abbott, Peter (1986). The Korean War 1950-53. Osprey Publishing. ISBN 978-0-85045-685-1.[mrtva veza]
