Kristofer III Bavarski
Kristofer III Bavarski (dan. Christoffer af Bayern) ili Kristof III (26. februar 1416, Nojmarkt in der Oberpfalc - 6. januar 1448, Helsingborg) je bio kralj Danske (1439—1448), Švedske (1441—1448) i Norveška (1442—1448) iz dinastije Vitelsbah. Bio je sin grofa Johana od Palatinat-Nojmarkta i njegove supruge Katarine od Pomeranije.
| Kristofer III Bavarski | |
|---|---|
 Portret Kristofera III Bavarskog | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 26. februar 1416. |
| Mesto rođenja | Nojmarkt in der Oberpfalc, Sveto rimsko carstvo |
| Datum smrti | 6. januar 1448. (31 god.) |
| Mesto smrti | Helsingborg, Kalmarska unija |
| Grob | Katedrala u Roskildeu |
| Porodica | |
| Supružnik | Doroteja od Brandenburga |
| Roditelji | Johan od Palatinat-Nojmarkta Katarina od Pomeranije i Palatinat-Nojmarkta |
| Dinastija | Vitelsbah |
| kralj Kalmarske unije tj. kralj Danske | |
| Period | 1439 - 1448. |
| Prethodnik | Erik Pomeranski |
| Naslednik | Kristijan I Danski |
| kralj Švedske | |
| Period | 1441 - 1448. |
| Prethodnik | Karl VIII Švedski |
| Naslednik | Karl VIII Švedski |
| kralj Norveške | |
| Period | 1442 - 1448. |
| Prethodnik | Erik Pomeranski |
| Naslednik | Karl VIII Švedski |
 | |
Dolazak na presto uredi
Godine 1439. Danska aristokratija je sa prestola zbacila [1] Kristoferovog ujaka, Erika Pomeranskog, i proterala ga iz Danske [1], a na presto u Danskoj doveli Kristofera. Danska je do tada pod Kalmarskom unijom pod svojom vrhovnom vlašću držala Norvešku i Švedsku [2], a tada je vlast u Švedskoj je ugrabio dotadašnji regent, čuveni plemić Karl Knutson [3], a u Norveškoj je i dalje vladao Erik. Kristofer je prvo srušio s vlasti Karla Knutsona, u Švedskoj 1441. godine, pa zatim Erika Pomeranskog, u Norveškoj sledeće godine. Ova obnova Kalmarske unije bila je samo prividna; ona faktički više nije postojala [1].
Tokom Kristoferove vladavine, kao i za vreme vladavine njegovog prethonika, nije se sazivao Danehof — predstavništvo staleža, u koje su ulazili i građani i slobodni seljaci. Vlast se koncentrisala u rukama stalnog upravnog organa — državnog saveta (Rigsraad), sastavljenog od aristokratije. U njemu su zasedala sva sedmorica danskih biskupa s lundskim nadbiskupom na čelu i oko dvadesetak svetovnih velmoža. Taj je savet potpuno potčinio sebi kraljevsku vlast. Kapitulacije, koje su izdavali kraljevi stupajući na presto, sve su više proširivale privilegije i kompetenciju državnog saveta [4].
Danska uredi
Tokom Kristoferove vladavine u Danskoj je položaj seljaka postajao sve teži. Danska je postala glavni snabdevač Svetog rimskog carstva stokom, posebno konjima i volovima, a isto tako i žitom, uljem, mašću i sirovim kožama. I plemstvo i gornji sloj slobodnog seljaštva počeli su da vode privredu, sračunatu na izvoz. Ponekad su sami plemići opremali trgovačke brodove. Dansko plemstvo dobilo je pravo da bez carine uvozi žito u gradove i da bez carine otuda izvozi svu robu. Na bazi prelaza na trgovačku poljoprivredu zemljoposednici su težili da prošire površine obdelane zemlje, zauzimajući zemlje slobodnih seljaka i smanjujući deonice kmetova. U velikom obimu počinje da se vrši prelaz od sistema dažbina na sistem kuluka i pretvaranje slobodnog seljačkog sloja u kmetove. Seljaštvo je na to odgovorilo nizom ustanaka, koje su aristokratija i kraljevska vlast surovo ugušivali [1].
Porast trgovine poljoprivrednim proizvodima ojačao je donekle i danske gradove, koji su u toj trgovini bili posrednici, ali je ipak od razvitka danskog eksporta u prvom redu vukao korist krupni feudalni zemljoposed, kome je dospevala u ruke sva politička vlast [4].
Norveška uredi
Kalmarska unija je bila pogodna samo za Dansku, koja je težila da se koristi izvorima bogatstva drugih dveju skandinavskih zemalja za svoje interese. Danska vlada privukla je na svoju stranu više sveštenstvo u Norveškoj, popunila državni savet Norveške Dancima, uvela niz novih poreza, pošto su joj bili potrebni novac i ljudi za njene ratove, za koje Norveška nije bila zainteresovana. Jedan od načina eksploatacije Norveške bilo je kvarenje monete za koju je danska vlada zahtevala da se prima po nominalnoj vrednosti, tražeći u isto vreme da joj se plaća monetom pune vrednosti. Deo norveške teritorije, Šetlandska i Orkadska ostrva, Danska je prodala škotskom kralju [5].
Prostrano Norveško carstvo je nastavilo da se smanjuje za vreme njegove vladavine. Island je ostao skandinavska zemlja koja je imala sopstvenu kulturu i ustanove. I mada je vlast Skandinavaca nad Grenlandom bila slaba, niko nije pokazao interesovanje za ovu pustu zemlju [6].
Švedska uredi
Švedska aristokratija bila je primorana da bude u uniji s Danskom, ali se danska politika kosila sa interesima švedskih feudalaca. Ograničavanje prava aristokratije, oduzimanje kraljevskih zemalja koje je ona prisvojila, deljenje feuda u Švedskoj Dancima, rušenje feudalnih zamkova — sve je to izazivalo duboko nezadovoljstvo među švedskom aristokratijom. I spoljna politika Danske, koja je bila usmerena protiv Svetog rimskog carstva i Hanze, gazila je interese Švedske, koja je želela da s njim uspostavi neposrednu trgovačku vezu. Krajnje su bili nezadovoljni sopstvenici rudnika, tesno povezani s Nemcima, kojima su prodavali gvožđe i bakar. Dansko činovništvo dozvoljavalo je sebi sva moguća ugnjetavanja i iznuđivanja. Dansku je vlast pratilo jačanje feudalnog ugnjetavanja. Danski feudalci, koji su dobili zemljoposede u Švedskoj, pretvarali su seljake u kmetove i ugnjetavali ih [3].
Između Švedske i Danske vođena je dugotrajna borba, s kojom je bila povezana i borba u samoj Švedskoj. Krupni feudalci i naročito crkva činili su dansku partiju, koja je težila da uz pomoć Danaca dovede do kraja feudalizaciju švedskog društva i da potčini sebi seljaštvo. Pokušaji koji su činjeni u tom smislu naveli su seljake da priđu nacionalnoj partiji, koja se sastojala od sitnog plemstva i građana i koja se borila za punu političku samostalnost Švedske.
Smrt uredi
Kristofer je umro 6. januara 1448. godine u Helsingborgu, bez dece. Tada se opet raspala Kalmarska unija, koju je na kraju prividno obnovio Kristijan I Danski iz dinastije Oldenburg.
Porodično stablo uredi
| 16. Adolf, Count Palatine of the Rhine | ||||||||||||||||
| 8. Rupreht II Palatinatski | ||||||||||||||||
| 17. Irmengard of Oettingen | ||||||||||||||||
| 4. Rupreht od Nemačke | ||||||||||||||||
| 18. Petar II Sicilijanski | ||||||||||||||||
| 9. Beatrisa Sicilijanska | ||||||||||||||||
| 19. Elizabeta od Koruške | ||||||||||||||||
| 2. Johan od Palatinat-Nojmarkta | ||||||||||||||||
| 20. John II, Burgrave of Nuremberg | ||||||||||||||||
| 10. Fridrih V, burggrof Nirnberga | ||||||||||||||||
| 21. Elisabeth of Henneberg | ||||||||||||||||
| 5. Elizabeta od Nirnberga | ||||||||||||||||
| 22. Frederick II, Margrave of Meissen | ||||||||||||||||
| 11. Elisabeth of Meissen | ||||||||||||||||
| 23. Matilda od Bavarske, markgrofica Majsena | ||||||||||||||||
| 1. Kristofer III Bavarski | ||||||||||||||||
| 24. Wartislaw IV, Duke of Pomerania | ||||||||||||||||
| 12. Boguslav V, vojvoda Pomeranije | ||||||||||||||||
| 25. Elisabeth of Lindau-Ruppin | ||||||||||||||||
| 6. Wartislaw VII, Duke of Pomerania | ||||||||||||||||
| 26. Ernest I, Duke of Brunswick-Grubenhagen | ||||||||||||||||
| 13. Adelheid of Brunswick-Grubenhagen | ||||||||||||||||
| 27. Adelheid of Everstein | ||||||||||||||||
| 3. Catherine of Pomerania, Countess Palatine of Neumarkt | ||||||||||||||||
| 28. Albert II Meklenburški | ||||||||||||||||
| 14. Henrik III, vojvoda Meklenburga | ||||||||||||||||
| 29. Euphemia of Sweden | ||||||||||||||||
| 7. Marie of Mecklenburg-Schwerin | ||||||||||||||||
| 30. Valdemar IV Danski | ||||||||||||||||
| 15. Ingeborg of Denmark | ||||||||||||||||
| 31. Helvig of Schleswig | ||||||||||||||||
Reference uredi
- ^ a b v g Udaljcov, Kosminski & Vajnštajn 1950, str. 320.
- ^ Zrnić 1927.
- ^ a b Udaljcov, Kosminski & Vajnštajn 1950, str. 323.
- ^ a b Udaljcov, Kosminski & Vajnštajn 1950, str. 321.
- ^ Udaljcov, Kosminski & Vajnštajn 1950, str. 325–326.
- ^ Pejnter 1997, str. 220.
Literatura uredi
- Udaljcov, A. D.; Kosminski, J. A.; Vajnštajn, O. L. (1950). Istorija srednjeg veka. Beograd.
- Zrnić, Luka (1927). Istorija novoga veka. Beograd.
- Pejnter, Sidni (1997). Istorija srednjeg veka (284-1500). Beograd: Clio.
