Kurdistan

Kurdistan (kurd. کوردستان [Kurdistan]) je geografska i istorijska oblast na Bliskom istoku pretežno naseljena Kurdima. Podeljena je između Turske, Iraka, Irana i Sirije. Oblast obuhvata između 190.000 km² i 390.000 km², a u njoj živi između 35.000.000 i 40.000.000 stanovnika. Najveći gradovi su Amed (Turska), Mosul (Irak) i Kermanšah (Iran). Klima je oštra zbog visoke nadmorske visine.

Administrativna podela uredi

U okviru Iraka, u regionu Južni Kurdistan, Kurdi uživaju znatnu autonomiju. Tokom građanskog rata u Siriji, sirijski Kurdi su formirali svoj autonomni region poznat kao Zapadni Kurdistan ili Rožava. U Iranu postoji pokrajina Kurdistan, ali ona ne uživa nikakvu posebnu autonomiju, a obuhvata samo deo područja Irana naseljenog Kurdima. U Turskoj (gde živi najveći broj Kurda) Kurdi ne uživaju nikakvu političku ili teritorijalnu autonomiju.

U dve kurdske teritorijalne autonomije u Iraku i Siriji uspostavljeni su različiti društveno-politički sistemi, pa su tako irački Kurdi orijentisani na kapitalistički društveni sistem i političko savezništvo sa Zapadom (pre svega SAD), dok su Sirijski Kurdi orijentisani marksistički i praktično nemaju političke i vojne saveznike u svetu.

Proklamovane granice Južnog Kurdistana u Iraku i Zapadnog Kurdistana u Siriji. Irački i sirijski Kurdi politički i vojno kontrolišu veliki deo ovih teritorija.

Istorija uredi

U antičko doba, na ovom području je postojala kraljevina Korduena, za koju se smatra da je bila prakurdska država. U srednjem veku, na prostoru nastanjenom Kurdima postojao je niz nezavisnih i polunezavisnih država odnosno emirata, koji su priznavali nominalnu vlast kalifa ili šaha. Naziv "Kurdistan" je prvi put zabeležen u 12. veku u jermenskom istorijskom tekstu. U 16. veku, kurdske zemlje su podeljene između Safavidskog i Osmanskog carstva.

Rimska zavisna država Korduena, 31. p. n. e.
Kurdske države oko 1835. godine

Posle pada Osmanskog carstva, Mirom u Sevru je bilo predviđeno stvaranje kurdske države, ali je ovo osujetio turski nacionalistički pokret pod vođstvom Kemala Ataturka. Tako su se u 20. veku kurdske zemlje našle podeljene između Irana, Turske, Iraka, Sirije i bivšeg Sovjetskog Saveza. Tokom ovog veka je, međutim, stvoreno i nekoliko kratkotrajnih kurdskih država i autonomnih teritorija (Kraljevina Kurdistan, Crveni Kurdistan, Republika Ararat, Republika Mahabad, Republika Lačin), ali one nisu uspele da se duže održe usled nepovoljnih političkih okolnosti.

Predložene granice kurdske države prema mirovnom ugovoru u Sevru 1920. godine
Kratkotrajna Kraljevina Kurdistan 1923. godine
Kratkotrajna Kurdska Republika Mahabad, 1946-1947. godine

Istorija moderne kurdske državnosti počinje stvaranjem Kurdskog autonomnog regiona u Iraku 1970. godine. Od 1991. do 2003. ovaj region je bio faktički nezavisan, da bi se potom integrisao u sastav Iraka, kao teritorija sa veoma visokim stepenom autonomije. 2013. godine, tokom Građanskog rata u Siriji, sirijski Kurdi su formirali svoj autonomni region poznat kao Zapadni Kurdistan ili Rožava.