K98 Mauzer
Karabin 98 kratki (Kar98k, K98 ili K98k nem. Mauser Modell 98 - Karabiner 98k) je puška prilagođena pešadiji, čiju proizvodnju je započela fabrika Mauzer 1935. godine u Nemačkoj.
| K98 Mauzer | |
|---|---|
 K98 Mauzer | |
| Vrsta | puška |
| Poreklo |  Nemačka |
| Upotreba | |
| Bojno delovanje | |
| Proizvodnja | |
| Proizvođač | Mauzer nem. Mauser |
| Proizvedeno | 14.643.260 komada |
| Varijante | G40k |
| Specifikacije | |
| Masa | 3,7 kg - 4,1 kg |
| Dužina | 1.110 mm |
| Dužina cevi | 600 mm |
| Kalibar | 7,92 x 57 mm |
| Vrsta operacije | repetirka (brzometno oružje) |
| Način dejstva | obrtnočepni zatvarač |
| Brzina paljbe | oko 30 met/min |
| Brzina zrna | 760 m/s |
| Maks. ef. domet | sa optičkim nišanom do 1200 m |
| Magacin | 5 metaka |
| Nišan | Tangencijalni, sa podelom od 1 do 10 u stotinama metara. |
Karabin 98k je nastao kraćenjem puške Gewehr 98.[1]
Istorija uredi
Fabrika Mauzer, koju su osnovala braća Paul i Vilhelm Mauzer, je stekla reputaciju jedne od najboljih fabrika oružja još krajem 19. veka, i održala ju je do kraja Drugog svetskog rata. Nakon rata, kompanija je ostala u Zapadnoj Nemačkoj i bavila se uglavnom oružjem velikog kalibra (avionski topovi i sl.). Prva puška kojom se Mauzer proslavio je bila „Mauzer M1871" koja je bila i u naoružanju Srpske vojske, najveći udarac zaa firmu je bio to što je Nemačka vojska 1888. izabrala sistem Manliher za svoju novu šušku, a koju je Mauzer odbio da proizvodi iz ličnih razloga. Narednih godina se kompanija Mauzer našla u ozbiljnim finansijskim problemima i na rubu egzistencije, a spašavale su je jedino kupovine iz inostranstva, pre svega Mauzerovi najbolji kupci (Srbija, Španija, Turska i neke južnoameričke zemlje). Povratak Mauzera na scenu je označila konstrukcija puške M1890 u kalibru 7.65h53 mm koja se proizvodila pretežno u Belgiji, a koju su u naoružanje uvele Argentina i Turska. Zatim 1893. je konstruisana puška Mauzer M1893 u primarnom kalibru 7h57 mm koju su u naoružanje uvele Španija, Meksiko, Brazil, Čile i Srbija 1899. kao i u kalibru 7.65h53 mm koje su bile za Argentinu i Tursku. Važno je napomenuti da istu tu pušku proizvodila švedska firma „Husqvarna" pod oznakom „M96". Ponos kompanije Mauzer predstavlja puška M1898, poznata i kao „Gewehr 98" ili „Mauser 98". Ova puška je nastala 1898. kao zamena za dotadašnje puške M1888 poznatije kao „Komisijske puške" koje su pravljene u sistemu Manliher. U početku se proizvodila za metak M/88, da bi se od 1905. započela proizvodnja u unapređenom kalibru „8h57IS". Od 1898. pa sve do danas je proizvedeno preko 100 miliona pušaka u tom sistemu, a vojničke puške u sistemu Mauzera su stajale u naoružanju od južnoameričkih zemalja, preko Srbije pa sve do Irana i Kine. Prva puška sistema M98 je u naoružanje Srpske vojske ušla 1910. pod imenom „Mauzer M910 kalibra 7h57 mm". Posle Prvog svetskog rata, puške sistema Mauzer su se već proizvodile van Nemačke, prvenstveno u Belgiji i Čehoslovačkoj.
U Srbiji je između dva rata proizvođen klon ove puške razvijen u Belgijskoj firmi „FN Hernstal” prema tehničko - taktičkim zahtevima Ministarstva vojske i mornarice Kraljevine SHS. Puška je uvedena u naoružanje pod imenom „Puška M1924”.[2] Važno je napomenuti da ova puška nije imala direktne tehnološke veze sa fabrikom Mauzer, mada se u literaturi često pogrešno naziva Mauzerom 1914 ili jugoslovenskim Mauzerom. Za razliku od originalnog Mauzerovog modela, dužina cevi puške M1924 je 504 mm, a celog oružja 1.094 mm. Slične puške su proizvođene i u Čehoslovačkoj,Iranu i Kini. U Jugoslaviji je proizvedeno 780.000 pušaka „M1924" u periodu od 1928-41.
Sve do 1935. puške „Mauzer 98" prvobitnog modela su predstavljale osnovnu službenu pušku u nemačkoj vojsci, čak je Hitler jednom prilikom izjavio kako je „Mauzer 98" njegova omiljena puška međutim te puške u nemačkoj vojsci su bile previše dugačke za novi način ratovanja tako da su konstruktori odlučili da preduzmu nešto i tako su konstruisali novu pušku pod imenom „Karabiner 98k" kalibra 8h57 mm i dužine 110 cm.
Model 98 uredi
Model 98 je ručna brzometna repetirka. Sam magacin, kao i mehanizam su dve najpoznatije odlike ove puške. Magacin je dvoredna ugrađena kutija sa dnom koje se može ukloniti. Puni se ili pojedinačnim mecima ili okvirom od pet metaka. Vraćanjem zatvarača u prednji položaj, okvir se automatski izbacuje. Magacin se prazni zatvaračem (pod uslovom da je sigurnosni prekidač na sredini), ili skidanjem dna magacina (nije preporučljivo).
Mauzer je koristio jednostavnu, izuzetno jaku i dobro osmišljenu konstrukciju obrtno-čepnog zatvarača sa prednjim bravljenjem. Ručica čini deo zatvarača, u ranijim modelima stoji ravno, a kasnije je savijena nadole, uz sanduk. Postojali su i kanali za ventilaciju, koji su u slučaju eksplozije, preusmeravali gasove u magacin sprečavajući povredu vojnika. Osnovna karakteristika čuvenog Mauzerovog zatvarača je prednje zabravljenje cevi, sa zubom izvlakača koji drži čauru sve vreme u ležištu metka i izbacuje je. Sigurnosna kočnica se nalazi na kraju zatvarača i ima tri pozicije: levo (gleda se iz pozicije strelca) - ukočena je i udarna igla i zatvarač, sredina (dignut)- ukočena je udarna igla, ali ne i zatvarač (koristi se za pražnjenje puške) i desno- pozicija za paljbu.
Kundak je bio drveni, iz jednog dela, sa polupištoljskim hvatom, mada se 1942. godine pojavila i preklopna verzija za padobrance. Puška je pred kraj rata postepeno zamenjivana naprednijom Šturmgever 44, ali se zbog svoje preciznosti dugo zadržala u službi kao snajper.
Upotreba uredi
Pre Drugog svetskog rata uredi
Iako su većina karabina K98 Mauzer korišćeni u nemačkoj vojsci, karabin je takođe izvezen u inostranstvo pre početka rata. U Portugalu su karabini K98 proizvedeni od strane „Mauzer Verke" usvojeni kao ,,Espingarda 7,92 mm m/937 Mauser" pešadijska puška. Takođe je između 1935. i 1938. nepoznat broj izvezen u Kinu jer je Kina i od ranije koristila Mauzerove puške istog kalibra. S druge strane 20.000 karabina K98 je izvezeno u Japan. Sa početkom Drugog svetskog rata izvoz je bio zaustavljen jer su proizvodni kapaciteti bili potrebni za nemačku vojsku.
Drugi svetski rat uredi
Karabini Mauzer K98 su tokom Drugog svetskog rata korišćeni u svim rodivima nemačke vojske. Široko su korišćen na svim frontovima na kojima su Nemci ratovali, uključujući okupiranu Evropu, severnu Afriku, Rusiju i Finsku. Iako je jedna od boljih pušaka u svojoj klasi repetirki, tokom rata je već bila zastarela jer su nemački neprijatelji Amerikanci i Sovjeti uveli u naoružanje poluautomatske puške, s američke strane M1 Garand, a sa ruske SVT-40, ali Nemci su imali sreću da Sovjeti svoju poluatomatsku pušku nisu masovno uvodili u naoružanje zbog velike cene i teškog procesa proizvodnje, a ispostavilo sa da 95% vojnika Crvene armije nisu znali kako da je koriste.[traži se izvor] S druge strane na zapadu su se Nemci sa američkim puškama M1 Garand susreli tek 1943. kada je već bilo očigledno da će Nemačka izgubiti rat. Takođe su i Nemci imali svoju poluautomatsku pušku Gewehr 43 koja nije zaživela jer je životni vek cevi bio prekratak.
Švedska je naručila 5.000 pušaka koje su 1939. isporučene iz regularne proizvodne linije, a Šveđani su ih planirali koristiti kao lake antitenkovske puške pod imenom ,,gevär m/39" da je kalibar 8h57 mm nedovoljno jak da probije tenkovski oklop tako da su ih prebacili na jači kalibar 8h63 mm koji je bio dizajniran za dugometne mitraljeze. Tako prepravljeni Karabini K98 su u Švedskoj korišćene u kalibru 8h63 mm i mogle su primiti četiri metaka, a nosile su oznaku ,,pansarvärnsgevär m/40". Na istu tu pušku je postavljen razbijač plamena kako bi se umanjio trzaj i tako dobijena puška je nazvana ,,gevär m/40" međutim nisu zadovoljile potrebe tako da su posle rata bile prodate.
Posle Drugog svetskog rata uredi
Tokom Drugog svetskog rata Crvena armija je zarobila nekoliko miliona karabina Mauzer K98 koji su renovirani u svojetskim fabrikama tokom 1940-ih i početkom 1950-ih i čuvane u magacinima sovjetske vojske u slučaju novog rata sa zapadnim silama. Ove puške su kod kolekcionara poznate kao „RC" tj. ,,Russian Capture". Ovi Mauzeri se mogu prepoznati po slovu H na levoj strani zatvarača. U sovjetskim fabrikama nisu uložili nikakav napor da sastave puške originalnim delovima po serijskom broju tokom ponovnog sklapanja, već su neki sitni delovi čak bačeni u otpad kao nepotrebni.
Neke od ovih pušaka su zajedno uz Mosin nagan bile isporučivane komunističkim i marksističkim organizacijama i državama od srednje Evrope pa sve do jugoistočne Azije tokom Hladnog rata, na taj način je Moskva izbegavala da svojim saveznicima isporučuje svoje najnovije naoružanje. Najbolji primer za to je Severni Vijetnam kome je SSSR od 1940-ih i tokom 1950-ih slao naoružanje za borbu protiv Francuza u Prvom indokineskom ratu, a kasnije je to oružje korišćeno i u Vijetnamskom ratu protiv Amerikanaca od strane Vijetkongovaca.
U godinama posle Drugog svetskog rata mnoge evropske zemlje su koristile zarobljene karabine Mauzer K98 zajedno iz drugo nemačko oružje. Francuska je u svojoj okupacionoj zoni Nemačke proizvodila unapređenu verziju K98, ovim jedinicama su bile naoružane pojedine jedincie Francuske vojske, uključujući i Legiju stranaca koja ih je koristila u Indokini. Te puške su takođe korišćene od strane zapadnonemačke pogranične straže. U Jugoslaviji su zarobljene nemačke puške Mauzer K98 renovirane pod oznakom ,,Zastava M 98/48", na tim puškama je utisnut grb SFRJ.
Varijante uredi
- Kriegsmodell
Sa početkom 1944, proizvodila se verzija „Kriegsmodell" tj. (ratni model). Ova verzija je pojednostavljena kako bi se povećala stopa proizvodnje i smanila cena.
- Snajperska verzija
Verzija za snajpere, pokazala se kao najpreciznija puška Drugog svetskog rata
- Padobranska verija
Eksperimentalna verzija za padobrance koja je bila kraća kako bi se mogla lakše prenositi pogotovu tokom skokova. Međutim posle bitke za Krit 1941., nemački padobranci više nisu imali angažovanje u nekoj većoj meri tako da je ova verzija korišćena minimalno.
- G40k
Tanker verzija dužine 1 metar i cevi dužine 49 cm. Proizvedeno svega 82 komada 1941. u Oberndorfu
Strani derivati uredi
Jugoslovenski klon koji predstavlja nastavak razvoja međuratnog belgijskog, odnosno jugoslovenskog modela M1924. Proizvodila se u SFRJ između 1948-65, a navodno je proizvedeno 1.224.000 komada.[traži se izvor] Takođe izvezena u Siriju.
- La Coruña M43
Španska verzija koja se razlikuje po tome što ručica zatvaralja nije savijena. Proizvodila se do 1957, a kada je Španija prešla na kalibar 7.62h51 mm veliki broj ovih pušaka su prepravljene u taj kalibar pod imenovanjem ,,FR8"
- puška vz. 98N
Čehoslovačka verzija koja se proizvodila u gradu Brno. Koristila se i u Rumuniji gde je bila poznata kao ,,ZB" (Zbrojovka Brno)
- P-18
Izraelska verzija koju je 1948. proizvela Češka Zbrojovka. Ukupno je proizvedeno 4.500 komada koje su videle upotrebu tokom Izraelskog rata za nezavisnost, u Izraelu su korišćene za obuku regruta sve do početkom 1970-ih
Galerija uredi
-
Oznake španske M43 -
Nemački gardisti sa Mauzerima -
Bajonet za K98 -
Delovi raskopljenov K98 -
Izraelske žene sa Mauzerima -
Istočnonemački vojnici sa K98 Mauzer -
Nemački vojnik sa tromblonskom minom na K98 -
Nemački snajperista
.jpg)
Reference uredi
- ^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 7, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1974), str. 549-550
- ^ Galović, Milan (22. 07. 2018). „Od mauzerki do kalašnjikova”. Politika Online. Pristupljeno 26. 03. 2021.
